Kaynak Bağımlılığı Kuramı ve Sınıf Hegemonyası Kuramı Kapsamında Türkiye'de Kilit Yöneticilerin İşlevleri

Yıl 2022, Sayı: 51, 93 - 115, 29.06.2022

Birsen Özalp

https://doi.org/10.30794/pausbed.1088181

Öz

Bu araştırmada Türkiye’de kilit yöneticilerin işlevlerini değerlendirmek amaçlanmıştır. Aynı anda birden fazla işletmenin yönetim kurulunda yer alan üyeler kilit yönetici olarak tanımlanmıştır. Kilit yöneticilerin işlevleri ise kaynak bağımlılığı ve sınıf hegemonyası kuramlarının faydalanılarak değerlendirilmiştir. Kilit yöneticilik; kaynak bağımlılığı kuramı kapsamında örgütsel düzeyde, sınıf hegemonyası kuramı kapsamında ise bireysel düzeyde değerlendirilmiştir. Kilit yöneticiler arasındaki ilişkilerin analiz birimi olduğu araştırmada sosyal ağ analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini BİST 100 endeksinde yer alan işletmelerin 83’ü kilit yönetici olmak üzere toplam 696 yönetim kurulu üyesi oluşturmaktadır. Kaynak bağımlılığı kuramı kapsamında Türkiye’de kilit yöneticilerin kaynak transferine aracı olma potansiyeli taşıdıkları sonucuna varılmıştır. Kilit yöneticilerin işletmelerin finansal kaynak teminine aracılık etme potansiyellerinin düşük olduğu sonucuna varılmıştır. Sınıf hegemonyası kuramı kapsamında Türkiye’de kilit yöneticiler arasındaki ilişkilerden oluşan ağ düzeneğinin işletme grupları çevresinde klikleşmiş ve kümelenmiş bir yapıya sahip olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Bu bulgulardan Türkiye’de kilit yöneticiler arasındaki ilişkilerin bir kurumsal seçkinler sınıfı oluşturabilecek özellikler taşımadıkları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kilit Yöneticilik, Kaynak Bağımlılığı Kuramı, Sınıf Hegemonyası Kuramı

FUNCTIONS OF INTERLOCKING DIRECTORS IN TURKEY WITHIN THE SCOPE OF RESOURCE DEPENDENCE THEORY AND THE THEORY OF CLASS HEGEMONY

Öz

In this study, it is aimed to evaluate the functions of interlocking directors in Turkey as brokerage in the transfer of resources and forming corporate elites. Members on the board of directors of more than one organization at the same time are defined as interlocking director. The functions of interlocking directorship have been evaluated by using the framework presented by the theory of resource dependence and class hegemony. Interlocking directorship has been evaluated at the organizational level within the scope of resource dependence theory and at the individual level within the scope of class hegemony theory. Social network analyzes were carried out in the research, in which the relations between interlocking directorships were the unit of analysis. The sample of the research consists of 696 board members, 83 of whom are interlocking directorships, of the companies included in the BIST 100 index. Within the scope of resource dependence theory, it has been concluded that they have the potential to be an intermediary for resource transfer. It has been concluded that the potential of interlocking directorships to mediate in the provision of financial resources of enterprises is rather low. Within scope of class hegemony theory, the network has cliques and clustered structure around business groups. Incidental to these findings, it was concluded that the relations between interlocking directorships in Turkey do not have the characteristics that can constitute a corporate elite.

Anahtar Kelimeler

Interlocking Directorates, Resource Dependence Theory, Class Hegemony Theory

Kaynakça

• Akın, A. (2016). “Anadolu Deyimleri ile İş Süreçleri İlişkisinin İş Sistemi Bağlamında İncelenmesi”. Journal of International Social Research, 9/43.
• Akış, B. (2007). Türk İş Sistemindeki Değişimin Holdingler Arası İşbirliğine Etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Başkent Üniversitesi.
• Albert, R., & Barabási, A. L. (2002). Statistical Mechanics of Complex Networks. Reviews of Modern Physics, 74(1), 47.
• Anklam, P. (2007). Net Work, A Practical Guide to Creating and Sustaining Networks at Work and in the World. Routledge.
• Ataay, A. (2016). “Roles of Interlocking Directorates in an Emerging Country, Control and Coordination in Family Business Groups”. Eurasian Journal of Business and Management, 4/2, 106-116, doi: 10.15604/ejbm.2016.04.02.010
• Au, K., Peng, M. W., & Wang, D. (2000). “Interlocking Directorates, Firm Strategies, and Performance in Hong Kong: Towards a Research Agenda”. Asia Pacific Journal of Management, 17/1, 29-47.
• Atılgan, Ö. (2017). “Yönetim Kurulu Büyüklüğü, Bağımsız Üye Oranı ve Kadın Üye Oranı ile Finansal Performans İlişkisi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32/2, 315-354.
• Aytaç, Ö. (2004). “Kapitalizm ve Hegemonya İlişkileri Bağlamında Boş Zaman”. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 115-138.
• Aytekin, S. S. (2017). “Ağın Merkezinde Yer Almak Aktöre Avantaj Sağlar mı?, Türk İşletme Grupları Örnekleminde Bir Araştırma”. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 1/2, 165-190.
• Barros, T., Cárdenas, J., & Mendes-Da-Silva, W. (2021). “The Effect Of Interlocking Directorates on Mergers And Acquisitions in Brazil”. Journal of Management and Governance, 25/3, 811-839, https://doi.org/10.1007/s10997-020-09529-7
• Bartolomeo, G., & Canofari, P. (2015). “Interlocking Directorates and Concentration in the Italian Insurance Market”. Journal of Industry, Competition and Trade, 15/4, 351-362, doi: 10.1007/s10842-015-0199-3
• Battaggion, M. R., & Cerasi, V. (2020). “Strategic İnterlocking Directorates”. Journal of Economic Behavior & Organization, 178, 85-101, https://doi.org/10.1016/j.jebo.2020.07.015 0167-2681
• Berkman, Ü., & Özen, Ş. (2008). “Culture and Management in Turkey, State-Dependency and Paternalism in Transition”. In Gestion en contexte interculturel: Approches, problématiques, pratiques et plongées (pp. 1-29). Presse de l’Université Laval et TÉLUQ/UQAM.
• Borgatti, S. P., & Halgin, D. S. (2011). “On Network Theory”. Organization Science, 22/5, 1168-1181, doi: 10.1287/orsc.1110.0641
• Bohman, L. (2010). Director Interlocking and Firm Ownership: Longitudinal Studies of 1-and 3-Mode Network Dynamics (Doctoral dissertation), Acta Universitatis.
• Braun, M., Briones, I., & Islas, G. (2019). “Interlocking Directorates, Access to Credit, and Business Performance in Chile During Early Industrialization”. Journal of Business Research, 105, 381-388, https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2017.12.052
• Bunting, D. (1976). “Corporate Interlocking, Interlocks and Return on Investment”. Directors and Boards. Fall, 4-11.
• Burris, V. (2005). “Interlocking Directorates and Political Cohesion Among Corporate Elites”. American Journal of Sociology, 111/1, 249-283, doi: 0002-9602/2005/11101-0006$10.0
• Burt, R.S. (1992). Structural Holes, The Social Structure of Competition. Harvard University Press.
• Caiazza, R., Cannella Jr, A. A., Phan, P. H., & Simoni, M. (2019). “An Institutional Contingency Perspective of Interlocking Directorates”. International Journal of Management Reviews, 21/3, 277-293, doi: 10.1111/ijmr.12182
• Callen, J. L., Klein, A., & Tinkelman, D. (2010). “The Contextual Impact of Nonprofit Board Composition and Structure on Organizational Performance, Agency and Resource Dependence Perspectives”. Voluntas: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 21/1, 101-125, doi: 10.1007/s11266-009-9102-3.
• Cárdenas, J. (2012). “Varieties of Corporate Networks, Network Analysis and fsQCA”. International Journal of Comparative Sociology, 53/4, 298-322, doi: 10.1177/0020715212460257.
• Carpenter, M. A., & Westphal, J. D. (2001). “The Strategic Context of External Network Ties: Examining the Impact of Director Appointments on Board Involvement in Strategic Decision Making”. Academy of Management Journal, 44/4, 639-660.
• Carroll, W. K., & Sapinski, J. P. (2010). “The Global Corporate Elite and the Transnational Policy-Planning Network, 1996-2006: A Structural Analysis”. International Sociology, 25/4, 501-538, doi: 10.1177/0268580909351326.
• Carroll, W. K., & Sapinski, J. P. (2011). Corporate Elites and Intercorporate Networks. Handbook of Social Network Analysis, 180-95.
• Cashen, L., & Chadwick, K. (2018). “Post-Restructuring Governance: An Examination of Interlocking Directorates”. Global Journal of Management and Marketing Volume, 2/1.
• Connelly, B. L., Johnson, J. L., Tihanyi, L., & Ellstrand, A. E. (2011). “More Than Adopters: Competing Influences in the Interlocking Directorate”. Organization Science, 22/3, 688-703, doi: 10.1287/orsc.1100.0555.
• Córdova-Espınoza, M. I. (2018). “The Evolution of Interlocking Directorates Studies-A Global Trend Perspective”. AD-Minister, 33, 135-164, doi: 10.17230/ad-minister.33.7
• Davis, G. F., Yoo, M., & Baker, W. E. (2003). “The Small World of the American Corporate Elite, 1982-2001”. Strategic Organization, 1/3, 301-326, doi: 1476-1270[200308];1:3;301–326;035277
• Dirlik, O. (2016). Türk İş Sisteminin Evrimi: Makro Kurumsal Bir İnceleme. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 1/2, 5-30.
• Domhoff, G. W. (2005). “Interlocking Directorates in the Corporate Community”. Recuperado de,.https://whorulesamerica. ucsc. edu/power/corporate_community. html.
• Di Donato, F., & Tiscini, R. (2009). “Cross Ownership and Interlocking Directorates Between Banks and Listed Firms: An Empirical Analysis of the Effects on Debt Leverage and Cost of Debt in the Italian Case”. Corporate Ownership & Control, 6/3, 473-481.
• Dooley, P. C. (1969). “The Interlocking Directorate”. The American Economic Review, 59/3, 314-323.
• Fayganoğlu, P. (2019). “Kaynak Bağımlılığı ve Sosyal Ağ Kuramları Bağlamında Türkiye’deki Şirketlerin Yönetim Kurulu Üyeliklerindeki Çeşitlenme”. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 29/2, 247-266, doi: 2148-4945.
• Fennema, M. & Schijf, H. (1978). “Analysing Interlocking Directorates: Theory and Methods”. Social Network, 1/4, 297-332.
• Gürsakal, N. (2009). Sosyal Ağ Analizi. 1. Basım, Bursa: Dora Yayıncılık.
• Gramsci, A., & Somer, K. (1986). Hapishane Defterleri: Tarih, Politika, Felsefe Ve Kültür Sorunları Üzerine Seçme Metinler/Çev. K. Somer. İstanbul: Onur Yayınları.
• Granovetter, M. S. (1973). “The Strength of Weak Ties”. American Journal of Sociology, 78/6, 1360-1380.
• Hanneman, R. A.& Riddle, M. (2005). Introduction To Social Network Methods. Digital Form, http://faculty.ucr.edu/~hanneman/. (09.03.2022)
• Haşit, G., & Uçar, A. (2014). Sermaye Piyasası Kurulu (Spk) Kurumsal Yönetim İlkelerinden Yönetim Kurulu İlkesinin İncelenmesine Yönelik Nitel Bir Araştırma. Sakarya İktisat Dergisi, 3/2, 85-113.
• Haunschild, P. R., & Beckman, C. M. (1998). “When Do Interlocks Matter?, Alternate Sources of Information and Interlock influence”. Administrative Science Quarterly, 815-844.
• Heemskerk, E. M., & Schnyder, G. (2008). “Small States, International Pressures, And Interlocking Directorates: The Cases of Switzerland And The Netherlands”. European Management Review, 5/1, 41-54, doi: 1740-4754/08 $30.00
• Heemskerk, E. M. (2013). “The Rise of the European Corporate Elite: Evidence From the Network of Interlocking Directorates in 2005 and 2010”. Economy and Society, 42/1, 74-101, http://dx.doi.org/10.1080/03085147.2012.686720
• Hillman, A. J., Cannella, A. A., & Paetzold, R. L. (2000). “The Resource Dependence Role of Corporate Directors: Strategic Adaptation of Board Composition in Response to Environmental Change”. Journal of Management Studies, 37/2, 235-256.
• Howard, M. D., Withers, M. C., & Tihanyi, L. (2017). “Knowledge Dependence and the Formation of Director Interlocks”. Academy of Management Journal, 60/5, 1986-2013, https://doi.org/10.5465/amj.2015.0499.
• Jones, G. R., & Jones, G. R. (2013). Organizational Theory, Design, and Change, 31-33. Upper Saddle River, NJ: Pearson.
• Keister, L. A. (1998). “Engineering Growth: Business Group Structure and Firm Performance in China's Transition Economy”. American Journal Of Sociology, 104/2, 404-440, doi: 0002-9602/99/10402-0004$02.50.
• Koenig, T., & Gogel, R. (1981). “Interlocking Corporate Directorships as a Social Network”. American Journal of Economics and Sociology, 40/1, 37-50, doi: OOO2-9246/81/OIOO37-14$OO.7S/O
• Maman, D. (1999). “Research Note: Interlocking Ties within Business Groups in Israel—A Longitudinal Analysis, 1974-1987”. Organization Studies, 20/2, 323-339.
• Mintz, B. ve Schwartz, M. (1985). The Power Structure of American Business. Chicago: University of Chicago Press.
• Mintz, B., & Schwartz, M. (1981). “Interlocking Directorates and Interest Group Formation”. American Sociological Review, 851-869, doi: 193.140.143.38.
• Mizruchi, M. S. (1996). “What Do Interlocks Do? An Analysis, Critique, and Assessment of Research on Interlocking Directorates”. Annual Review of Sociology, 22/1, 271-298, doi: 193.140.143.172.
• Musacchio, A., & Read, I. (2006). “Bankers, Industrialists, and Their Cliques: Elite Networks in Mexico and Brazil During Early Industrialization”. Enterprise & Society, 8/4, 842-880.
• Nas, T. İ., Özden, M. & Tarhan, Okan. (2019). “Türk İşletme Gruplarında Ortak Yönetim Kurulu Üye Profili”. Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26/2, 625-650.
• O’Hagan, S. B. (2017). “An exploration of gender, Interlocking Directorates, and Corporate Performance”. International Journal of Gender and Entrepreneurship, doi: 10.1108/IJGE-09-2016-0032.
• O’Hagan, S. B., & Green, M. B. (2004). “Corporate Knowledge Transfer via Interlocking Directorates: A Network Analysis Approach”. Geoforum, 35/1, 127-139, doi:10.1016/j.geoforum.2003.09.003
• Orhun, M.Ö. (2021). Jamovi Uygulamalı İstatistik Analizleri- Sosyal Bilimcilere Yönelik Araştırma Hikayeleriyle Anlatım, Ed: Antalyalı, Ö.L. ve Alparslan, A.M., Bölüm Adı: Tek Örneklem Oran Testleri, 47-65, İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ornstein, M. (1984). “Interlocking Directorates in Canada: Intercorporate or Class Alliance?”. Administrative Science Quarterly, 210-231, doi: 0001 -8392/84/2902-0210/$ 1.00.
• Özen, A.K. ve Yılmaz, T. (2016). “Bağımlı ve Bağımsız Yönetim Kurulu Üye Sayısının İşletmenin Finansal Performansına Etkisi”. Akademik Bakış Dergisi, 58, 455-471.
• Öztaş, N. ve Acar, M. (2004). Ağbağ Analizine Giriş: Kavramlar ve Yöntemler. M. Acar ve H. Özgür (Edt.), Çağdaş Kamu Yönetimi II, 289–320. Ankara: Nobel Akademi.
• Palmer, D. (1983). “Broken Ties: Interlocking Directorates and Intercorporate Coordination”. Administrative Science Quarterly, 40-55.
• Palmer, D., & Barber, B. M. (2001). “Challengers, Elites, and Owning Families: A Social Class Theory of Corporate Acquisitions in the 1960s”. Administrative Science Quarterly, 46/1, 87-120, doi: 0001 -8392/01/4601-0087/$3.00.
• Pertiwi, M. B., & Yulianto, A. (2020). “Board Interlocking and Firm Performance: Evidence From Indonesia”. Management Analysis Journal, 9/1, 26-34.
• Pettigrew, A. M. (1992). “On Studying Managerial Elites”. Strategic Management Journal, 13/2, 163-182, doi: 0143-2095/92/100163-20$15.00
• Pfeffer, J., & Salancik, G. R. (2003). The External Control of Organizations: A Resource Dependence Perspective. Stanford University Press.
• Phan, P. H., Lee, S. H., & Lau, S. C. (2003). “The Performance Impact of Interlocking Directorates: The Case of Singapore”. Journal of Managerial Issues, 338-352, doi: 193.140.143.38.
• Provan, K. G. (1980). “Board Power and Organizational Effectiveness Among Human Service Agencies”. Academy of Management Journal, 23/2, 221-236.
• Slaughter, S., Thomas, S. L., Johnson, D. R., & Barringer, S. N. (2014). “Institutional Conflict of Interest: The Role of Interlocking Directorates in the Scientific Relationships Between Universities and the Corporate Sector”. The Journal of Higher Education, 85/1, 1-35, doi: 10.1353/jhe.2014.0000.
• Sözen, H.C. ve S. Gürbüz (2012). Örgütsel Ağlar, Sözen, C.H., N.H. Basım (Ed.), Örgüt Kuramları. 2. Basım, İstanbul: Beta Basım A.Ş., 301-325.
• Szalacha, J. (2011). “Interlocking Directorates and Possible Conflict of Interest”. Polish Sociological Review, 174/2, 205-216, doi: 10.1353/jhe.2014.0000.
• Şengür, E. D. ve Püskül, S. Ö. (2011). “İMKB Kurumsal Yönetim Endeksindeki Şirketlerin Yönetim Kurulu Yapısı ve İşletme Performansının Değerlendirilmesi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31.
• Useem, M. (1979). “The Social Organization of the American Business Elite and Participation of Corporation Directors in the Governance of American Institutions”. American Sociological Review, 553-572, doi: 193.140.143.38.
• Useem, M. (1986). The Inner Circle: Large Corporations and the Rise of Business Political Activity in the US and UK. Oxford University Press.
• Wang, W. K., Lu, W. M., Kweh, Q. L., Nourani, M., & Hong, R. S. (2021). “Interlocking Directorates and Dynamic Corporate Performance: The Roles of Centrality, Structural Holes and Number of Connections in Social Networks”. Review of Managerial Science, 15/2, 437-457, doi: 10.1007/s11846-019-00347-2
• Wasserman, S. ve K. Faust. (1994). Social Network Analysis: Methods and Applications, 8. Cambridge: Cambridge University Press.
• Whitley, R. (1999). Divergent capitalisms: The Social Structuring and Change of Business Systems. OUP Oxford.
• Wong, L. H. H., Gygax, A. F., & Wang, P. (2015). “Board Interlocking Network and the Design of Executive Compensation Packages”. Social Networks, 41, 85-100, doi:10.1016/j.socnet.2014.12.002 0378-8733
• Zang, X. (1995). “Resource Dependency and Inter-Firm Relations in Singapore”. Journal of Developing Societies, 11, 233-251.
• Zona, F., Gomez-Mejia, L. R., & Withers, M. C. (2018). “Board Interlocks and Firm Performance: Toward a Combined Agency–Resource Dependence Perspective. Journal of Management, 44/2, 589-618, doi: 10.1177/0149206315579512.