TÜRKİYE’DE KÖY ADI DEĞİŞİKLİKLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: KAĞIZMAN ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Sayı: 53, 345 - 361, 28.10.2022

Taner Aydın

https://doi.org/10.30794/pausbed.1088533

Öz

Türkiye’de toponimi alanında yapılan çalışmaların yetersiz olması ve batıya göre geç başlaması, yer adlarımızın kaynaklarıyla ilgili bilgi eksikliğine yol açmıştır. Bu durum eski yer adlarımızın birçoğunun yabancı kökenden geldiğine dair yanlış bir algı oluşturmuş ve bu bizi yer adlarımızın kökenini yabancı kaynaklara dayandırma kolaycılığına itmiştir. Dünya’nın hemen her ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de yer adı değişikliğine gidilmiş, yer adlarının değiştirilmesi sürecinde binlerce Türkçe yer adı, diğer adlarla beraber yabancı kökenden geldiğine inanılarak değiştirilmiştir. Bu nedenledir ki “mekânın, dili, mekânın kimliği veya mekânın belleği olarak ifade edebileceğimiz ve bizi tarihsel bağlarla geçmişimize bağlayan yer adlarımızın incelenmesi ve ortaya çıkarılması önem arz etmektedir. Ülkemizde bu alanda ve konuda yapılan çalışmaların yok denecek kadar az olması bu önemi daha da arttırmaktadır. Bu amaçla Kağızman ilçesinde değiştirilen köy adları incelenmiş ve bu adların çoğunluğunun Türkçe adlardan ve Türk boy, soy isimlerinden oluştukları görülmüştür. Bu isimlerin iade edilmesi bir milli kültürümüz ve tarihimiz açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Toponimi, Kağızman, Köy Adı Değişikliği, Mekânın Dili

A STUDY ON VİLLAGE NAME CHANGES İN TURKEY: THE CASE OF KAĞIZMAN

Öz

The inadequacy of the studies in the field of toponymy in Turkey and the late start compared to the west led to a lack of information about the sources of our place names. This situation has created a false perception that many of our old place names are of foreign origin, and this has led us to the ease of attributing the origin of our place names to foreign sources. As in almost every country in the world, place names have been changed in our country, and in the process of changing place names, thousands of Turkish place names have been changed, believing that they come from foreign origins together with other names. For this reason, it is important to examine and reveal our place names, which we can express as the language, identity of the place or the memory of the place, and which connect us to our past with historical ties. The fact that there are almost no studies in this field and subject in our country increases this importance even more. For this purpose, the changed village names in Kağızman district were examined and it was seen that the majority of these names consisted of Turkish names and Turkish clan and surnames. The return of these names is important for our national culture and history.

Anahtar Kelimeler

Toponymy, Kağızman, Village Name Change, Language of the Place

Kaynakça

• Alakom, R. (2012). Kağızman (Kars’ın Tadı Tuzu), Kağızman Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• Alkan, A. (2017). “Siirt ilinin eski köy adları üzerine coğrafi bir inceleme”, Türk Coğrafya Dergisi, 68, 63-76.
• Arslan, Y. (1993). “Ermenistan'da Dünkü ve Bugünkü ye Yer İsimleri”, Atatürk Dergisi, 1 (6) 41-51.
• Aydın, T. (2019). “Kağızman’da, Yerleşme Adlarının Toponimik Analizi”, UMTEB 6. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, 16-17.
• Aydın, T. (2021). “Kağızman (Kars) Köy Adlarının Kaynakları Üzerine Bir İnceleme”, Kağızman Tarih, Coğrafya, Kültür (Ed: C.Atlı, ve H.Kara), Hiperyayın, İstanbul.
• Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı, Kat’i ve Mufassal Neticeler Kars Vilayeti, İstanbul.
• Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1951). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı, Vilâyet. Kaza, Nahiye ve Köyler itibariyle nüfus, Ankara.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı, Vilâyet. Kaza, Nahiye ve Köyler itibariyle nüfus, Ankara.
• Dâhiliye Vekâleti (1933). Köylerimiz, İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat, İstanbul.
• Dâhiliye Vekâleti (1928). Son Teşkilat-ı Mülkiyede Köylerimiz, Hilal Matbaası, İstanbul.
• DİE, (1963). 1960 Genel Nüfus Sayımı (İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibariyle nüfus), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası Ankara.
• Doğru, A. M. (1978). “Köy Adları ve Anadolu’nun Geçmişi”, Türk Folklor Araştırmaları, 342, 8197-8199.
• Doğru, Abdül Mecit. (1985). Yukarı Kür Boylarının Yeradları Üzerine Bir Araştırma, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Han, E. G. B. (2020). Şecere-i Türk-Türkün Soyağacı, (Çev: A. Acaloğlu), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Emiroğlu, K. (1995). “Türkiye’de Tarihsel Adlar”, Kebikeç, 1, 97-104.
• Ergin, M. (2020). Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Eröz, M. (2015). Doğu Anadolu’nun Türklüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Gülensoy, T. (1995). Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gülensoy, T., ve Küçüker, P. (2015). Eski Türk-Moğol Kişi Adları Sözlüğü, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Halaçoğlu, Y. (2009). Anadolu'da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar 1453-1650. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• İçişleri Bakanlığı. (1968). Köylerimiz, İller İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Kökten, İ. K. (1975). “Kars ve Çevresinde Dip Tarih Araştırmaları Yazılıkaya Resimleri”, Atatürk Konferansları V, 95-104.
• Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars Tarihi, I. Cilt, İstanbul.
• Kütükoğlu, M. S. (2012). “Osmanlıdan Günümüze Yer Adları”. Belleten, 76 (275), 147-166.
• Lezina, L. N., ve Superanskaya, A.V. (2019). Bütün Türk Halkları, Selenga Yayınları, İstanbul.
• Ögel, B., Yıldız, H. D., Kırzıoğlu, M. F., Eröz, M., Kodaman, B., ve Çay, A. M. (1992). Türk Milli Bütünlüğü İçerisinde Doğu Anadolu, Boğaziçi Yayınları, Ankara.
• Özcan, S. (2018). “XX. Yüzyılda Canik (Samsun) Sancağında Adları Değiştirilmek İstenen Yerler ve Yeni Adları”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 25, 145-162.
• Sakin, O. (2006). Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul.
• Soylu, S. (1972). “Köy Adlarının Değiştirilmesinde Ölçü”, Türk Folklor Araştırmaları, 272, 6239.
• Soylu, S. (1977). “Köy İsimlerinin Değiştirilmesi”, Türk Folklor Araştırmaları, 331, 7898-7899.
• Sümer, F. (1999a). Oğuzlar (Türkmenler): Tarihleri, Boy Teşkilâtı, Destanları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Tunçel, H. (2000). “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2), 23-34.
• Türkay, C. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak Aşiret ve Cemaatler, İşaret Yayınları, İstanbul.
• Türkiye İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı, Kati ve Mufassal Neticeler, Köylerin Nüfusu, İstanbul.
• Türkiye İstatistik Genel Direktörlüğü (1940). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı Vilâyetler, kazalar. Nahiyeler ve Köyler İtibariyle Nüfus ve Yüzey ölçü, Ankara.
• Yavuz, E. (1968). Tarih Boyunca Türk Kavimleri, Kurtuluş Matbaası, Ankara.
• Zeyrek, Ş. (2006). “Türkiye’de Köy Adlarını Değiştirme Politikası”, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (31), 86-93.