ÇAVDARHİSAR’DAKİ TAHIL AMBARLARI

Yıl 2023, Sayı: 57, 219 - 253, 18.07.2023

Mustafa Ekmekci

https://doi.org/10.30794/pausbed.1274725

Öz

Kütahya’nın Çavdarhisar ilçesindeki antik dönemin önemli şehirlerinden Aizanoi, 13. yüzyıldan itibaren kesintisiz olarak Türk boyları tarafından yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Günümüzde antik dönem yapı kalıntılarının yanı sıra Türk-İslâm dönemine ait eserlerin de görülebildiği Çavdarhisar’da, özgün durumlarını koruyan sivil mimari eserlerin varlığı bilinmektedir. Eserler arasındaki örneklerden biri de tahıl ambarlarıdır.
Karasal iklimin hakim olduğu Çavdarhisar’da tarımsal üretimin neredeyse tamamını tahıl ürünleri oluşturmaktadır. Arpa, buğday ve nohut gibi hububatların üretim fazlası veya bir sonraki senenin tohumları bu tahıl ambarlarında muhafaza edilmiştir. Tamamen ahşap malzemeyle, çantı tekniğiyle oluşturulan ambarlar basit temel duvarları veya taş bloklar üzerine konumlandırılarak yer ile irtibatı kesilerek zeminden yükseltilmiştir. Herhangi bir yön kaygısı güdülmeden evlerin avlusundaki müsait bir noktaya yerleştirilen ambarların ne zaman ve kim tarafından inşa edildikleri ise bilinmemektedir.
Çavdarhisar’daki ambarların birçoğunun yıkılmış, sökülmüş, hatta başka bir şehre satılmış olduğu tespit edilmesine rağmen özgün durumlarını koruyan örnekler de bulunmaktadır. Bu çalışmada, Çavdarhisar’ın eski yerleşim yerindeki mahallelerden toplam on sekiz ambar tanıtılmıştır. Geleneksel mimarinin somut örneği konumundaki Çavdarhisar tahıl ambarlarının, Anadolu’daki benzer örneklerle ortak ve farklı yönleri üzerinde durularak Türk sanatı içerisindeki yeri ve önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aizanoi, Çavdarhisar, Tahıl Ambarları, Geleneksel Mimari

Destekleyen Kurum

Pamukkale Üniversitesi

Proje Numarası

2012KRM014

Teşekkür

Yürütücülüğü Prof. Dr. Kasım İNCE tarafından gerçekleştirilen 2012KRM014 numaralı “Aizanoi Ören Yeri Türk Dönemi Mimarisi” adlı proje kapsamında yapılan bu çalışmaya destek oldukları için PAÜ BAP yetkililerine ve Prof. Dr. Kasım İNCE’ye şükranlarımı sunarım.

THE GRANARIES IN ÇAVDARHİSAR

Öz

Being one of the most important ancient cities, Aizanoi in Kütayha’s Çavdarhisar town is settled continuously by Turkish tribes from the 13th century onwards. As well as ancient building remains, buildings belonging to the Turkish-Islamic period can be seen in Çavdarhisar, and it is known that there are civil architectural works that preserve their original state. Some examples of these buildings are granaries.
In Çavdarhisar, where the continental climate is dominant, almost all the agricultural production consists of grain products. The surplus of cereals such as barley, wheat and chickpeas or the seeds for the next year were stored in these granaries. Built with only wooden material using “çantı” technique (joint notched, also known as dog’s neck cornered), the granaries were placed on simple foundation walls or stone blocks and elevated from floor level to cut their contact with the ground. Built in available places on house yards without any concerns about direction, it is not known when and by whom these granaries were built.
Although many granaries in Çavdarhisar are known to be demolished, undone, or even sold to other cities; there are still some examples that preserve their original state. In this study, a total of eighteen granaries located in four neighborhoods of Çavdarhisar’s old settlement will be introduced., By discussing the common features and differences of similar examples in Anatolia, the place and importance of Çavdarhisar granaries, which are a concrete example of traditional architecture place and importance in Turkish art were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Aizanoi, Cavdarhisar, Granaries, Traditional Architecture

Proje Numarası

2012KRM014

Kaynakça

• Balkoca, Ö., Sağıroğlu Demirci, Ö., & Güngör, C., (2023). Kırsal Üretimde Yardımcı Mekânlar: Tahıl Ambarları, Online Journal Of Art And Design, cilt.11, s.1, 264-279.
• Bayraktar M. S., Atıcı A., Çelemoğlu Ş. (2018), “Tekkeköy’de Türk Devri Mimarisi”, Tekkeköy Tarihi - Dünden Bugüne: Türk İslam – Cilt: II, (Ed. M. Y. Erler ve M. S. Bayraktar), Gece Kitaplığı Yayınevi , Ankara
• Bayraktar M. S., Atıcı A., Çelemoğlu Ş., Yiğitpaşa N. T. (2021), “Tekkeköy’de Tarihi Yapı Mirası”, Tarih Boyunca Tekkeköy, (Ed. İ. Tellioğlu), Serander Yayınları, Trabzon
• Bayraktar, M. S. (2022), “Sinop Ayancık Yenikonak (Otmanlı) Köyü’nde Geleneksel Kırsal Mimari I - Evler”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8/16, 539-578.
• Bülbül R., Gökbulut N., Gökdemir A., Oluk M. (2022), “Geleneksel Yöntemlerle İnşa Edilen Tahıl Ambarları: Kütahya Örneği”, Internatıonal Scıentıfıc Research Congress Dedıcated To The 30th Annıversary Of Baku Eurasıa Unıversıty, Baku, Azerbaycan, s.787-800.
• Çelemoğlu Ş. (2022), “Fatsa Kabakdağı Kırsal Mimarisi”, Fatsa ve Yöresi Tarihi II, (Ed. S. Gülten, M. Özkan, M. Karakulak, K. Yavuz, C. Erbil), Fenomen Yayıncılık, Erzurum.
• Dolu Y. B.(2015). “Kocaeli ve Çevresinde Çandı (Ahşap Yığma) Teknikle Yapılmış Camiler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, Kocaeli Belediyesi Yayını, Kocaeli.
• Ekmekci M. (2016), “Çavdarhisar’daki Geleneksel Depolama Mekânlarından Bir Grup Örnek”, Aizanoi II, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Eruzun C. (1972), Artvin ve Çevresinde Halk Mimarisi, Mimarlık, 104, 51-58.
• İnce K. (2016), “Çavdarhisar (Aizanoi)’daki Türk Dönemi Konut Mimarisindeki Ahşap Tavan Göbekleri”, Aizanoi II, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• M. K. (2001). 19. Yüzyılda Virancık (Örencik) Nahiyesi'nin Sosyo -Ekonomik Yapısı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Mısırlı A. (2022), “Zonguldak/Çaycuma’da Çantı Tekniğinde İnşa Edilmiş Bir Cami: Akçahatipler Köyü Cami”, Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 26, 55-70.
• N. B. (2007). Salnamelere Göre Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kütahya Sancağı’nın Sosyo-Ekonomik Profili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Nefes E., Gün R. (2019), Samsun/Yakakent’te Çantı Tekniğinde İnşa Edilen Geleneksel Köy Camileri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12/68, 595-605.
• Nefes E., Gün R., Çakır A. (2015), “Samsun/Bafra İlçesi’nde Çantı Tekniğinde İnşa Edilmiş Bir Grup Ahşap Camii”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 15/2, 291-317.
• Özer E. ve Özcan S.(2022). “Aizanoi Antik Kenti Penkalas Çayı Arkeoloji ve Restorasyon Çalışmaları”, Art Sanat, 18, 299.
• Özgüner O.(1970), Köyde Mimari doğu Karadeniz, 1. Baskı, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara
• Polat S. (2016). Uşak İlinde Bir Ev Eklentisi Olarak Ambarlar, Marmara Coğrafya Dergisi, 0 (34), 230-243.
• Seyfi, S. (2017). Ordu/Akkuş’ta Çantı Tekniğinde Yapılmış Cami Örnekleri, Ekev Akademi Dergisi, 71, 327-346.
• Tayla H. (2007), Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları II, 1. Baskı, TAÇ Vakfı, İstanbul.
• https://www.trthaber.com/foto-galeri/sindirgida-kulturel-miras-350-yillik-tahil-ambarlari/36433/sayfa-5.html (21.03.2023)