TÜRKİYE’DE MÜZİK NOTASI YAYINCILIĞI: JORJ D. PAPAJORJIU YAYINLARI VE GİTAR METOTLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 62, 239 - 259, 16.05.2024

Özgüç Acun Arslan

https://doi.org/10.30794/pausbed.1429788

Öz

118. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde başlayan Batılılaşma hareketi, müzik alanında da etkisini göstermiş ve 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan müzik (nota) yayınevleri, bu etkinin gözlemlenebilir sonuçlarından biri olmuştur. Bu makalede, 1876 yılında faaliyete başlamış Notacı Hacı Emin Efendi’den Cumhuriyet’in ilk yıllarında varlık göstermiş Jorj D. Papajorjiu Yayınları’na kadar geçen süreçte, batı notası kullanarak yayın yapmış olan nota yayınevleri Batılılaşma bağlamında incelenmiştir. Jorj D. Papajorjiu Yayınları özelinde yapılan bu çalışmada, bu yayınevi için kapsamlı bilgi oluşturulması düşünülmüştür. Cumhuriyet kurulduktan sonra çalışmalarına başlamış bir yayınevi olan Jorj D. Papajorjiu Yayınları, Cumhuriyet döneminin son özel nota yayınevi olarak nitelendirilmektedir. Bu yayınevi tarafından Türkçeye çevrilen ve basılan metotlar, Türkiye’nin 1930’lu ve 1940’lı yıllardaki müzik ve gitar çalma kültürü adına değerli kaynaklardır. Bu bağlamda makalede Jorj D. Papajorjiu Yayınları’nın basmış olduğu gitar metotları doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir; bu sayede bu gitar metotları arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Elde edilen bulgular sonuç bölümünde değerlendirilerek alana sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk müziği, batı müziği, Batılılaşma, müzik notası yayıncılığı, Jorj D. Papajorjiu Yayınları, gitar

MUSIC NOTE PUBLISHING IN TURKIYE: THE EXAMPLE OF JORJ D. PAPAJORJIU PUBLICATIONS AND GUITAR METHODS

Öz

The Westernization movement that began in the Ottoman Empire in the 18th century also had an impact on music, and the music (note) publishing houses that emerged in the last quarter of the 19th century were one of the observable results of this influence. In this article, the music publishing houses that published using Western musical note, from Notacı Hacı Emin Efendi, which started operating in 1876, to Jorj D. Papajorjiu Publications, which existed in the early years of the Republic, were examined in the context of Westernization. In this study, which was conducted specifically on Jorj D. Papajorjiu Publications, it was intended to create comprehensive information for this publishing house. Jorj D. Papajorjiu Publications, a publishing house that started its operations after the establishment of the Republic of Türkiye, is described as the last private musical note publishing house of the Republic period. The methods translated and published into Turkish by this publishing house are valuable resources for the music and guitar playing culture of Türkiye in the 1930s and 1940s. In this context, in the article, the guitar methods published by Jorj D. Papajorjiu Publications were examined using the document analysis method; in this way the similarities and the differences between these guitar methods were revealed. The findings obtained were evaluated in the conclusion section and presented to the field.

Anahtar Kelimeler

Turkish music, western music, Westernization, musical note publishing, Jorj D. Papajorjiu Publications, guitar

Kaynakça

• Alaner, A. B. ve Baloğlu, Ç. (Piyano). (2011). Osmanlı İmparatorluğu'nun Batılılaşma Hareketleri İçerisinde Müzik, Müzik Yayınları-Yayıncıları ve Piyano İçin Yazılmış 14 Eser, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Alaner, B. (1986). Osmanlı İmparatorluğu'ndan Günümüze Belgelerle Müzik (Nota) Yayıncılığı (1876-1986), Anadol Yayıncılık, Ankara.
• Alimdar, S. (2016). Osmanlı'da Batı Müziği, 1. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Altınay, R. (2004). Cumhuriyet Döneminde Türk Halk Müziği (Kitaplar-Makaleler-Nota Yayınları), Balçova Kaymakamlığı Yayınları, İzmir.
• Arslan, F. (2016). Müzikte Batılılılaşma ve Son Dönem Osmanlı Aydınları, Beyan Yayınları, İstanbul.
• Arslan, Ö. A. (2022). “Batılı Seyyahların Gözünden Osmanlı Devleti'nde Lavta Türü Çalgılar”, Eurasian Journal of Music and Dance, 20, 46-68.
• Attali, J. (2021). Gürültüden Müziğe, (Çev: G. G. Türkmen), 4. Baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul
• Behar, C. (2015). Osmanlı/Türk Musıkisinin Kısa Tarihi, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• BONA Taksimat Metodu (Solfej) Komple -Methode compléte pour la division, Metodo completo per la divisione (tarih yok). Jorj D. Papajorjiu Yayınları, Galata Yüksek Kaldırım No.90-92/İSTANBUL
• Bulut, Y. (2021). Türk Sosyolojisinin Kısa Tarihi, 2. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Carcassi. (tarih yok). İSPANYOL KİTAR METODU -METHODE POUR LA GUITARRE, Jorj D. Papajorjiu Yayınları, Yüksek Kaldırım No.90-92/İSTANBUL.
• Champignuelle, B. (1975). Müzik Tarihi, (Çev: T. Gökçöl), Gelişim Yayınları, İstanbul.
• Cristofaro, F. De (1934). MANDOLİN METODU –MÉTHODE DE MANDOLINE, ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΑΝΔΟΛΙΝΟΥ (1. Kısım), Jorj D. Papajorjiu Yayınları, Galata Yüksek Kaldırım 90-92/İSTANBUL.
• Cumhuriyet Gazetesi, 18 Temmuz 1939.
• Çalışlar, A. (çeviren-düzenleyen). (1983). Ansiklopedik Kültür Sözlüğü, Altın Kitaplar Yayınevi.
• Daloğlu, Y. (7-9 Mayıs 1984). “Başlangıçtan Günümüze Kadar Belli Başlı Nota Yayımcıları, Yayımlar”, (Ed: N. Gedikli), 1. Ulusal Müzik Bilimleri Sempozyumu Bildirileri, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, İzmir, 98-108.
• Dersan, N. (1948, 03 01). Dünkü ve bugünkü GİTARA. Musiki Mecmuası No:1.
• Ekim, G. (2019). “Geçmişten Günümüze Bağlama İle İlgili, Resmi İcra Ve Eğitim Kurumundaki Uygulamalar Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, 14/4, 2235-2241.
• Elmas, Y. (2003). Sorularla Gitar, Gözden Geçirilmiş Yeni Basım, Pan Yayınları, İstanbul.
• Goodall, H. (2018). Müziğin Öyküsü, (Çev: S. S. Tokalaç ve E. Tokalaç), 1. Baskı, Pegasus Yayınları, İstanbul.
• Göktaş, U. (Eylül 2000). Türkiye'de ilk nota yayımcılığı, Skylife.
• Griffiths, P. (2011). Batı Müziğinin Kısa Tarihi, (Çev: M. H. Spatar), 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Hançerlioğlu, O. (1993). Toplumbilim Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Hanioğlu, M. Ş. (1992). "Batılılaşma", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kamiki-Leonardi. (1934). HAVAİİAN KİTAR METODU -METHODE DE GUITARE HAWAIIENNE, Jorj D. Papajorjiu Neşriyatı, Galata Yüksek Kaldırım 494/İSTANBUL.
• Karal, E. Z. (1983). Osmanlı Tarihi -Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), 4. Baskı, Cilt 5, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kerovpyan, A. ve Yılmaz, A. (2010). Klasik Osmanlı Müziği ve Ermeniler, 1. Baskı, Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kurultay, T. (1999). “Cumhuriyet Türkiye'sinde Çevirinin Ağır Yükü ve Türk Hümanizması”, Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, 11, 13-36.
• Kutlay, E. (2017). 100 Soruda Osmanlı Müziği, 1. Baskı, Rumuz Yayınevi, İstanbul.
• Küçükosmanoğlu, H. O. (2006). Eğitim Fakültelerinde Başlangıç Gitar Eğitiminde Kullanılan Metotların İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı.
• Kütahyalı, Ö. (1981). Çağdaş Müzik Tarihi. (Ed: N. İ. Leblebicioğlu), Varol Matbaası, Ankara.
• Kütahyalı, Ö. (tarih yok). Müzik Tarihi, DEÜ Devlet Konservatuvarı Müzik Tarihi Dersi Yayınlanmamış Ders Notları.
• Mimaroğlu, İ. (2017). Müzik Tarihi, 12. Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul.
• Ong, W. J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür, (Çev: S. P. Banon), 5. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Özen, N. (2004). “Çalgı Eğitiminde Yararlanılan Müzik Eğitimi Yöntemleri”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24/2, 57-63.
• Öztuna, Y. (1969). Türk Musikisi Ansiklopedisi I, 1. Baskı, Cilt 1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Öztuna, Y. (1974). Türk Musikisi Ansiklopedisi, 1. Baskı, Cilt 2, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Öztutgan K. (2015). Ziya Aydıntan’ın Hayatı, Eserleri ve Gitar Eğitimine Katkıları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sachs, C. (1965). Kısa Dünya Musikisi Tarihi, (Çev: İ. Usmanbaş), Milli Eğitim Basımevi Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, İstanbul.
• Sak, R., Şahin Sak, T. T., Öneren Şendil, Ç. & Nas, E. (2021). “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4/1, 227-250.
• Sanal, H. (1992). “Batılılaşma -Mûsiki-“. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Sarıboğa, B. (2019). “Tango Müziğinin Tarihsel Süreci ve Türkiye’de Tango Müziğine Genel Bir Bakış”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9/2, 263-273.
• Sarıcan, S. (2021). “Necil Kâzım Akses’in Piyano İçin Bestelediği Minyatürleri Üzerine Yorum Analizi ve Yapısal Çözümleme”, Fine Arts, 16/1, 1-15.
• Say, A. (2002). Müzik Sözlüğü, 1. Baskı, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara.
• Say, A. (2019). Müzik Tarihi, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, Islık Yayınları, İstanbul.
• Selanik, C. (2010). Müzik Sanatının Tarihsel Serüveni, 2. Baskı, Doruk Yayınları, İstanbul.
• Tohumcu, Z. G. G. (2006). Müziği Yazmak -müzik notasyonunun tarih içinde yolculuğu, 1. Baskı, Nota Yayıncılık, İstanbul.
• Toprak, Z. (2015). Darwin'den Dersim'e Cumhuriyet ve Antropoloji, 3. Baskı, Doğan Yayıncılık, İstanbul.
• Tunçay, G. P. (2019). Neşriyât-ı Mûsıki: Osmanlı Müziğini Okumak, Genişletilmiş 1. Baskı, Cilt 1, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul.
• Turan, N. S. (2022). Portede Saklı Tarih -Toplumsal Tarihin Merceğinden Müzik, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Uçan, A. (2015). Türk Müzik Kültürü, Genişletilmiş 3. Baskı, Evrensel Müzik ve Yayınevi, Ankara.
• Uluocak, S. (2014). Klasik Gitar Tarihi III -Klasik ve Romantik Dönemde Gitar (1750-1900). Doruk Yayınları, İstanbul.
• Uluocak, S. (2015). “Türkiye’de Cumhuriyet’in İlk Elli Yılında Klasik Gitar Eğitimi: Paleologos ve Öğrencileri, Sahne ve Müzik, 1, 60-80.
• Ülken, H. Z. (2007). Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. (Ed: G. Ülken ve S. Maden), Ülken Yayınları, İstanbul.
• Yenişehirlioğlu, F. (2015). “Avrupa'da ve Osmanlılar'da Modernleşme”, Kültür Tarihi, (Ed: B. Gülmez), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Ankara.