VERGİLEMEDE ADALET İLKESİ ÇERÇEVESİNDE ÖDEME GÜCÜNÜN TESPİTİNE İLİŞKİN TEKNİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Sayı: 63, 365 - 373, 22.07.2024

Baki Yegen

https://doi.org/10.30794/pausbed.1462555

Öz

Günümüz modern vergicilik anlayışı çerçevesinde vergileme yapılırken genel kabul görmüş vergileme ilkeleri dikkate alınmaktadır. Devletler, vergi sistemleri kapsamında yer verdikleri vergi uygulamalarını vergileme ilkeleriyle uyumlu olacak şeklide belirli kurallara bağlı kalarak planlamakta ve hayata geçirmektedirler. Maliye literatüründe zamanla çeşitli vergileme ilkeleri belirlenmiş olup bu ilkelerin başında adalet ilkesi gelmektedir. Mükellefler arasında vergi yükünün adil ve eşit olarak dağıtılmasını öngören adalet ilkesine uygun şekilde vergileme yapılmasında ödeme gücü kavramı kritik bir öneme sahip olmaktadır. Ödeme gücünün göstergeleri gelir, harcama ve servet olmakla birlikte söz konusu göstergeler ödeme gücünün tam olarak kavranmasında yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle vergi sistemlerinde ödeme gücünün doğru bir şekilde tespit edilebilmesi amacıyla söz konusu göstergelerin haricinde artan oranlılık, en az geçim indirimi ve ayırma prensibi tekniklerinden faydalanılmaktadır. Vergilemede adalet ilkesi çerçevesinde bahsi geçen tekniklerin olumlu ve olumsuz görüşlerle birlikte teorik açıdan ele alındığı bu çalışmada ülkemiz özelinde ilgili tekniklere hizmet eden vergi uygulamaları değerlendirilmiş; bu kapsamda farklı vergi türlerinde artan oranlılık, gelirin unsurlarından ücretlerde ise en az geçim indirimi ile ayırma prensibi tekniğinin benimsenmiş olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergileme, Adalet ilkesi, Ödeme gücü

EVALUATION OF THE TECHNIQUES FOR DETERMINING THE ABILITY TO PAY WITHIN THE FRAMEWORK OF THE PRINCIPLE OF JUSTICE IN TAXATION

Öz

Within the framework of today's modern taxation approach, generally accepted taxation principles are taken into account when taxation is carried out. States plan and implement the tax practices that they include in their tax systems in accordance with the principles of taxation by adhering to certain rules. Various taxation principles have been identified in the public finance literature over time, and the principle of fairness is at the top of these principles. The concept of ability to pay is of critical importance in taxation in accordance with the principle of justice, which envisages the fair and equal distribution of the tax burden among taxpayers. Although the indicators of ability to pay are income, expenditure and wealth, these indicators are insufficient to fully grasp the ability to pay. Therefore, in order to accurately determine the ability to pay in tax systems, in addition to these indicators, the techniques of progressivity, minimum subsistence allowance and the principle of separation are utilized. In this study, in which the aforementioned techniques within the framework of the principle of fairness in taxation are discussed theoretically together with positive and negative opinions, tax practices serving the relevant techniques in our country have been evaluated; in this context, it has been understood that the technique of progressive proportionality has been adopted in different tax types and the separation principle technique has been adopted with the minimum subsistence allowance in wages, which is one of the elements of income.

Anahtar Kelimeler

Taxation, Principle of justice, Ability to pay

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2020). Kamu Maliyesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aksoy, Ş. (1991). Kamu Maliyesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Altay, A. (2019). Kamu Maliyesi Teorisi, Gelişimi ve Kapsamı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Aydın, M. S. (2021). Ödeme Gücüne Ulaşarak Adil Vergi Sistemi Oluşturma: Seçilmiş AB Ülkeleri İncelemesi. Yönetim ve Ekonomi, 28(3), 511-532.
• Bilici, N. (2020). Vergi Hukuku, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Çağan, N. (1982). Vergilendirme Yetkisi, İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
• Devrim, F. (2002). Kamu Maliyesine Giriş, İzmir: İlkem Ofset.
• Edizdoğan, N. (1994). Kamu Maliyesi II, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö. ve Gümüş, E. (2011). Kamu Maliyesi, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Eker, A. ve Bülbül, D. (2013). Kamu Maliyesi, Ankara: Özbaran Ofset Matbaacılık.
• Erdem, M., Şenyüz, D. ve Tatlıoğlu, İ. (2006). Kamu Maliyesi, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Erginay, A. (1985). Kamu Maliyesi, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Erkin, G. (2012). Artan Oranlılık. Ankara Barosu Dergisi, 4, 235-254.
• Erol, A. (2009). Türk Vergi Sistemi ve Vergi Hukuku, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Gökçay, Ş. E. (2017). Türk Vergi Sisteminde Vergi Ödeme Gücüne Ulaşma Teknikleri. Journal of Life Economics, 4(3), 114-133.
• Nadaroğlu, H. (1983). Kamu Maliyesi Teorisi, İstanbul: Okan Dağıtımcılık Yayıncılık.
• Öncel, M., Kumrulu, A. & Çağan, N. (2010). Vergi Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Öner, E. (2015). Kamu Maliyesi, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Pehlivan, O. (2011). Kamu Maliyesi, Trabzon: Murathan Yayınevi.
• Sarıoğlu, F. (2002). Vergi Sisteminin Bütünselliği ve Artan Oranlılık. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 219-228.
• Susam, N. (2016). Kamu Maliyesi, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Şentürk, S. H. (2006). Vergilemede Adalet İlkesi Karşısında Düz ve Artan Oranlı Vergiler. Çimento İşveren Dergisi, 20(2), 16-25.
• Tosuner, M. ve Arıkan, Z. (2015). Vergi Usul Hukuku. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Turhan, S. (1998). Vergi Teorisi ve Politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Türkal, H. ve Üstün, Ü. S. (2012). Türk Gelir Vergisi Tarifesinin Artan Oranlılık Özelliği. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1-2), 155-188.
• Türk, İ. (1992). Kamu Maliyesi, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Yegen, B. (2022). Asgari Geçim İndirimi Uygulamasından Vazgeçilmesinin Vergi Teorisi Bakımından Değerlendirilmesi. Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 173-193.