HOMO SAPIENS'TEN HOMO VIDENS'E YEMEK KÜLTÜRÜNÜN GELECEĞİ: SOSYAL MEDYADAKİ HIZLI TARİF VİDEOLARI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Yıl 2024, Sayı: 64, 409 - 427, 20.09.2024

Yeliz Demir

https://doi.org/10.30794/pausbed.1476626

Öz

Yemeklerin hazırlanması, sunumu, sofra kuralları ve özel gün yemekleri aile ve çevre tarafından nesilden nesile aktarılarak geleceğe iletilmektedir. Bu nedenle yemek kültürleri toplumdan topluma farklılık göstermektedir. İnsanlığın kültürel zenginliğinin bir kanıtı olan yemek kültürü gastronomi turizmi için önemli bir kaynaktır. Günümüzde insanlar tarafından internet teknolojisinin, mobil cihaz ve sosyal medya araçlarının kullanımının artmasına bağlı olarak yemek kültürünün öğrenilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılmasında sosyal medya araçlarının önemli etkisi olduğu düşünülmelidir. Bu noktadan hareketle yapılan bu araştırmada planlı davranış teorisi kapsamında sosyal medyada paylaşılan hızlı videolardaki yemek tariflerinin kullanıcılar tarafından uygulanma davranışını incelemektir. Bu araştırmada sosyal medya uygulaması olarak TikTok ve Instagram seçilmiştir. Araştırma sonucunda katılımcılar tarafından bu uygulamalarda yayınlanan hızlı yemek tarifi videoları ile ilgili algıladıkları davranışsal kontrolün, tutumun ve öznel normun bu yemek tariflerini uygulama niyetleri üzerinde etkisi olduğu ve niyetin ise bu yemek tariflerini uygulama davranışlarını etkilediği bulunmuştur. Ayrıca şeflere karşı hissedilen güven duygusunun ise niyet ve davranış arasında kısmi aracılık rolü olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şefler, Yemek Kültürü, Homo Sapiens, Homo Videns, Kültür, Sosyal Medya, Hızlı Tarif Videoları.

THE FUTURE OF FOOD CULTURE FROM HOMO SAPIENS TO HOMO VIDENS: A STUDY ON QUICK RECIPE VIDEOS ON SOCIAL MEDIA

Öz

Preparation of meals, presentation, table rules and special occasion meals are passed down from generation to generation by the family and the environment and passed on to the future. For this reason, food cultures differ from society to society. Food culture, which is a proof of the cultural richness of humanity, is an important resource for gastronomy tourism. Due to the increasing use of internet technology, mobile devices and social media tools by people today, it should be considered that social media tools have a significant impact on learning food culture and transferring it to future generations. Starting from this point, this research aims to examine the application behavior of the recipes in the quick videos shared on social media by the users within the scope of the theory of planned behavior. In this research, TikTok and Instagram were chosen as social media applications. As a result of the research, it was found that the behavioral control, attitude and subjective norm perceived by the participants regarding the quick recipe videos published in these applications had an impact on their intention to apply these recipes, and the intention affected their behavior in applying these recipes. Furthermore, it was understood that the feeling of trust towards the chefs had a partial mediating role between intention and behavior.

Anahtar Kelimeler

Chefs, Food Culture, Homo Sapiens, Homo Videns, McCulture, Social Media, Quick Recipe Videos

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). “The theory of planned behavior”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50/2, 179-211.
• Ajzen, I. (2006). Constructing a Theory of Planned Behaviour Questionnaire: Conceptual and Methodological Consideration. http://www.people.umass.edu/aizen/pdf/tpb.measurement.pdf (18 March 2024).
• Baran, Z., and Batman, O. (2022). “Destinasyon Pazarlamasında Mutfak Kültürünün Rolü: Sakarya Örneği”, Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10/1, 456-475.
• Bayraktaroğlu, A., and Bayraktaroğlu, B. (2009). “Gazetelerde yer alan haber fotoğraflarında kötünün sunumu üzerine bir inceleme”, Art-e Sanat Dergisi, 2/3, 1-25.
• Bramston, V., Rouf, A., and Allman-Farinelli, M. (2020). “The Development of Cooking Videos to Encourage Calcium Intake in Young Adults”, Nutrients, 12/5, 1236.
• Budak, E. (2021). Gaziantep Iline Özgü Gastronomi Kültürünün Pazarlanmasında Instagram’ın Rolü. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Bulut, S., and Zor, İ. (2020). “Bir kültür üretim aracı olarak fotoğraf ve gündelik yaşamı aktarmada fotoğraf kültürü”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 50, 74-96.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Pegem Akademi, Ankara.
• Camargo, A.M., Botelho, A. M., Dean, M., and Fiates, G. M. R. (2024). “Cooking Using Social Media: Young Brazilian Adults’ Interaction and Practices”, British Food Journal, 126/4, 1405-1428.
• Cheng, X., Gu, Y., and Shen, J. (2019). “An Integrated View of Particularized Trust in Social Commerce: An Empirical Investigation”, International Journal of Information Management, 45, 1-12.
• Çeşmeci, H. M., and Poyraz, T. (2019). “Türkiye’de Turizmin McDonaldlaştırılması: Turistik Bir Ürün Olarak Paket Turlar”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7/4, 3318-3337.
• Çetin, S. A. (2021). “Sosyal Medyadaki Yöresel Yemek Paylaşımları İle Okul Çalışanlarının Seyahat Kararı İlişkisi: Bursa Örneği”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24/46, 1205-1228.
• Çokişler, N., and Türker, A. (2015). “Mutfak Kültürünün Turizm Ürünü Olarak Kullanim Etkinliğinin İncelenmesi: Ayder Turizm Merkezi Örneği”, GÜSBEED, 6/14, 122-136.
• Davis, J. L. (2016). “Social Media”, The International Encyclopedia of Political Communication, (Ed: G. Mazzoleni), John Wiley & Sons.
• Demir, Y., and Kızılırmak, İ. (2019). “İzleyicilerin Televizyon Yemek Programları ve Ünlü Şeflerle İlgili İnanç ve Tutumlarını Değerlendirmeye Yönelik Bir Araştırma”, Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 7/3, 1852–1866.
• Demir, Y. (2022). Eğitim Mutfaklarında Gıda Israfını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. (PhD Thesis). University of Istanbul.
• Demir, Y. (2024). X, Y ve Z Kuşağı Bireylerin Yeme Alışkanlıklarını Etkileyen Motivasyon Faktörlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Aydın Gastronomy, 8/1, 187-200.
• Doğan, R. Ş., and Yilmaz, V. (2017). “Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Niyetlerinin Betimlenmesine Yönelik Bir Yapısal Eşitlik Modeli Önerisi”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19/2, 742-764.
• Dursun, Y., and Kocagöz, E. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35: 1-17.
• Einav, G. (2022). “Media Reimagined: The Impact of COVID-19 on Digital Media Transformation”, Transitioning Media in a Post COVID World: Digital Transformation Immersive Technologies, and Consumer Behavior, (Ed: G. Einav), Springer, Switzerland.
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., and Sanisoğlu, S. Y. (2013). “Doğrulayıcı Faktör Analizi Ve Uyum İndeksleri”, Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33/1, 210-223
• Erten, S. (2002a). “Planlanmış Davranış Teorisi Ile Uygulamalı Öğretim Metodu”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19/2, 217-233.
• Erten, S. (2002b). “Kız ve Erkek Öğrencilerin Evde Enerji Tasarrufu Yapma Davranış Amaçlarının Planlanmış Davranış Teorisi Yardımıyla Araştırılması”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22/22.
• Eryılmaz, B., and Şengül, S. (2016). “Sosyal Medyada Paylaşılan Yöresel Yemek Fotoğraflarının Turistlerin Seyahat Tercihleri Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1/1, 32-42.
• Galik, S., and Cenka, R. (2013). “Twilight of Christianity in Tele-View of The World. From Homo Religiosus to Homo Videns”, European Journal of Science and Theology 9/5, 225-236.
• Gefen, D. (2000). “E-Commerce: The Role of Familiarity and Trust”, Omega, 28/6, 725-737.
• Gefen, D., Karahanna, E., and Straub, D. W. (2003). “Trust and TAM in online shopping: An integrated model”, MIS Quarterly, 27/1, 51-90.
• Godara, K. C., and Dev, N. (2021). “The Growth of Culinary and Food Related Content on Visual and Social Media”, International Journal of Research in Engineering, Science and Management, 4/12, 61-65.
• Gürsoy Ulusoy, Ş. (2022). “Kapitalizm Çerçevesinde Dijital Kültür Ve Toplumun Mcdonaldlaşması”, Yeni Medya Elektronik Dergisi, 6/2, 162-168.
• Gül Şenkardeş, Ç. (2022). “Yeni İletişim Teknolojileri, Nft’ler ve Kültür Endüstrisinin Dönüşümü”, Sosyal Bilimlerde Seçme Konular-9, (Ed: H. Çiftçi and M. Doğar), İksad Publishing House, Ankara.
• He, J. (2023). “Analysis of Factors Affect the Popularity of Short Video —Take Two Food Bloggers as Examples”, Communications in Humanities Research, 7, 1-9.
• Hollows, J. (2018). Celebrity Chefs. In Bloomsbury Food Library Bibliographic Guides. London: Bloomsbury Publishing.
• Kahraman, O. K. (2020). “McDonaldlaşma Teorisi Bağlaminda Medyanin Küresel Kültür Üretimine Etkisi”, Journal of International Social Research 13/69, 354-362.
• Karagöz, Y., Bircan, H., and Beğen, A. (2016). “Yapısal Eşitlik Modellemesi ile Öğretim Elemanlarının Öğrenci Başarısına Etkisi Ölçeğinin Geliştirilmesi”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 2/4, 27-44.
• Kolaç, E. (2009). “Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma, Bilinç ve Duyarlılık Oluşturmada Türkçe Eğitiminin Önemi”, Milli Folklor 21/82, 19-31.
• Korkmaz, İ. (2013). “Facebook ve mahremiyet: Görmek ve gözetle (n) mek”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 3/5, 107-122.
• Koshy, M.S., and Sulhath, A. (2022). “Original Paper Covid-19 and the Politics of Gastronomic Consumerism in Pandemic India”, Education, Society and Human Studies, 3/2, 22-30.
• Manning, J. (2014). “Social Media, Definition and Classes of”, Encyclopedia of Social Media and Politics, (Ed: K. Harvey), Sage Publications.
• Nar, M. Ş. (2015). “Küreselleşmenin Tüketim Kültürü Üzerindeki Etkisi: Teknoloji Tüketimi”, Journal of International Social Research, 8/37, 941-954.
• Nandy, R. (2022). “Facebook and the Covid-19 Crisis: Building Solidarity Through Community Feeling”, Human Arenas, 5/4, 609-619.
• Nour, M. Cheng, Z. G., Farrow, J. L., and Allman-Farinelli, M. (2018). “Short Videos Addressing Barriers to Cooking with Vegetables in Young Adults: Pilot Testing”, Journal of the American College of Nutrition, 37/8, 724-730.
• Ngqangashe, Y., and De Backer, C. J. (2021). “The Differential Effects of Viewing Short-Form Online Culinary Videos of Fruits and Vegetables Versus Sweet Snacks on Adolescents’ Appetites”, Appetite 166, 105436.
• Öngen, K. B. (2010). Doğrulayıcı faktör analizi ile bir uygulama. (Master's thesis). Uludag University.
• Ölçekçi, H. (2020). “Dijital Iletişim Ve Küresel Kültürel Etkileşimin Homojenleşme, Kutuplaşma Ve Melezleşme Süreçleri”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 50, 146-163.
• Özdemir, N., and Akpinar, B. (2022). “Kültürel Emperyalizm Ve ‘Yeni Medya’: Türk Toplumunda Kore Kültürü Örneği”, Olgu Sosyoloji Dergisi,1/1, 20-26.
• Pereyra, M. (1999). “From Homo Sapiens to Homo Videns”, College and University Dialogue, 11/3, 577-580.
• Pilař, L., Stanislavská, L. K., Kvasnička, R., Hartman, R., and Tichá, I. (2021). Healthy Food on Instagram Social Network: Vegan, Homemade and Clean Eating”, Nutrients, 13/6, 1991.
• Power, A. (2014). “What is Social Media?”, British Journal of Midwifery, 22/12, 896–897.
• Ritzer, G., and Miles, S. (2019). “The Changing Nature of Consumption and The Intensification of Mcdonaldization in The Digital Age”, Journal of Consumer Culture, 19/1, 3-20.
• Sartori, G. (2006). Görmenin İktidarı Homo Videns: Gören İnsan, (Çev: G. Batuş ve B. Ulukan), KaraKutu Yayınları, İstanbul.
• Saygın, A.U (2016). “Futbolun Mcdonaldlaşmasına Katkı: Passolig”, Global Media Journal Tr Edition 6/12, 553-569.
• Sevel-Sørensen, S. (2020). Celebrity Chefs and Social Media: A case study of two celebrity chefs use of social media: their transmedia/cross-media strategies and online discourse. (Master Thesis). Malmö Universitet.
• Seymen, A. F. (2017). “Y ve Z Kuşak Insanı Özelliklerinin Milli Eğitim Bakanlığı 2014-2019 Stratejik Programı ve TÜBİTAK Vizyon 2023 Öngörüleri ile İlişkilendirilmesi”, Journal of Urban Academy, 10/32, 467-489.
• Sharma, S., Menard, P., and Mutchler, L. A. (2019). “Who to trust? Applying Trust to Social Commerce”, Journal of Computer Information Systems, 59/1, 32-42.
• Simpson, C. K., and Donaldson, J. L. (2022). “TikTok, Tomatoes, and Teenagers: Using New Social Media Apps to Connect Extension Education with Younger Audiences”, The Journal of Extension, 60/3.
• Şahin, F., and Alkaya, A. (2017). “Tüketicilerin Çevrimiçi Şikâyet Kanallarını Kullanımına Yönelik Davranışlarının: Teknoloji Kabul Modeli ve Planlı Davranış Teorisi Bütünleşik Modeli Bakış Açısı ile İncelenmesi”, PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/4, 87-103.
• Şengül, H. (2020). “Üniversite öğrencileri yeme davranışları ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması”, EJONS International Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences, 4/15, 708-721
• Tekin, Z. (2017). “Pazarlama Etiğinde Makyavelizm”, Journal of International Social Research, 10/50, 814-821.
• Türk, Z. (2009). “Denetim Firmalarının Sunduğu Hizmet Kalitesi Müşteri Tatmini ve Sadakati: Servperf Ölçeği”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18/1, 399-416.
• Uca Özer, S., Albayrak, A., Güdük, T. (2016). Edi̇rne Ili̇ne Özgü Gastronomi̇ Kültürünün Pazarlanmasinda Sosyal Medyanin Rolü “Instagram’da Edirne İline Yönelik Etiketlemeler Üzerine Bir İçerik Analizi”, International Journal of Social and Economic Sciences, 6/2, 71–80.
• Wang, C. H., Sher, S. T. H., Salman, I., Janek, K., and Chung, C. F. (2022). “TikTok Made Me Do It”: Teenagers’ Perception and Use of Food Content on Tiktok”, In Proceedings of the 21st Annual ACM Interaction Design and Children Conference, Braga, Portugal, 27-30 June, pp. 458-463.
• We are Social. (2023). Digital Report Turkey. https://datareportal.com/reports/digital-2023-turkey Wiethoff, C. (2004). “Motivation to Learn and Diversity Training: Application of The Theory of Planned Behavior”, Human Resource Development Quarterly, 15/3, 263-278.
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017). “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi Ve Geçerlilik: Keşfedici Ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yılmaz, V., and Doğan, A.G.M. (2016). “Planlanmış Davranış Teorisi Kullanılarak Önerilen Bir Yapısal Eşitlik Modeli Ile Geri Dönüşüm Davranışlarının Araştırılması”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16/5, 191-206.
• Yozcu, S. (2017). Mağaraların Rekreasyonel Kullanımı Ve Mağaracılık Motivasyoları: Ayvaini Mağarası Örneği. (PhD Thesis). University of Istanbul.
• Yu, C.E., and Sun, R. (2019). “The Role of Instagram in The UNESCO's Creative City of Gastronomy: A Case Study of Macau”, Tourism Management, 75, 257-268.