ENERJİ SEKTÖRÜNDE ÇALIŞMA BOZUCU DAVRANIŞLARININ TİPOLOJİSİ: KAYNAKLARI VE ÇEŞİTLERİ

Yıl 2024, Sayı: 65, 209 - 228, 21.11.2024

Nazan Nur Tünay Doğan , Nagihan Durusoy Öztepe

https://doi.org/10.30794/pausbed.1464342

Öz

Bu çalışmada, enerji sektöründeki çalışma bozucu davranışların neler olduğunun ortaya çıkarılması; bu davranışların nedenleri ve nasıl önlenebileceğinin açıklığa kavuşturulması amaçlanmaktadır. Bu amaçtan hareketle, çalışmada kritik olaylar tekniği kullanılmış ve bir enerji santralinde çalışan 40 sendikalı mavi yakalı işçinin bakış açısından 158 kritik olay analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, çalışma bozucu davranışlar en fazla kişilere yönelik olarak ortaya çıkmakta; bunlar içerisinde, en sık, çalışma arkadaşının zayıf yönleriyle dalga geçme ya da arkadaşının zayıf yönlerini kullanma davranışına rastlanmaktadır. İşyerine ya da üretime yönelik çalışma bozucu davranışlar ise, daha çok işi bilinçli olarak yavaşlatma ve iş saatlerinde başka şeylerle uğraşarak işin kalitesini düşürme davranışları etrafında yoğunlaşmaktadır. Devletten özel sektöre geçilmesi, ücret ödeme düzensizlikleri, motivasyonu düşük yöneticilerin varlığı çalışma bozucu davranışların nedenleri olarak ortaya çıkmaktadır. Çalışma bozucu davranışların sonucunda örgütsel adalet algısının, iş motivasyonunun, örgütsel bağlılığın, iş veriminin olumsuz etkilendiği; çalışanların özgüveninin azaldığı, öfke ve stres düzeylerinin ile iş kazası sayılarının arttığı bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çalışma Bozucu Davranışlar, Enerji Sektörü, Kritik Olaylar Tekniği, Geri Çekilme, Kötüye Kullanma

COUNTER-PRODUCTİVE WORK BEHAVIORS IN ENERGY SECTOR: RESOURCES AND TYPES

Öz

In this study, it is aimed to reveal the encountered counter-productive behaviour in energy sector, to clarify the reasons for this behaviour and how they can be prevented. In accordance with this purpose by using critical events technique; 158 critical events were obtained from 40 of the unionized blue collar workers perspective that are employed at a power plant. According to the findings, counter- productive behaviours are mostly directed towards people; among these the most common behaviour is to use or make fun of weaknesses of a collegue. On the other hand counter-productive behaviours towards the production or the workplace concentrate on slowing the work consciously and decreasing the quality of the work by dealing with other things during the working hours. Corporatisation, wage payment irregularities and the presence of low-motivated managers appear to be the causes of counter-productive behaviour. As the result of the counter-productive behaviours, perception of organizational justice, job motivation, organizational commitment and work efficiency were negatively effected, decreased self- confidence, anger and stress levels among the employees and occupational accidents are increased.

Anahtar Kelimeler

Counterproductive Work Behaviors, Energy Sector, Critical Events Technique, Withdrawal, Abuse

Kaynakça

• Ariani, D.W. (2013). “The Relationship Between Employee Engagement, Organizational Citizenship Behavior and Counterproductive Work Behavior”, International Journal of Business Administration, 4(2): 46-56.
• Baron, R.A. ve Neuman, J. H. (1996). “Workplace Violence and Workplace Aggression: Evidence on Their Relative Frequency and Potential Causes”, Aggressive Behavior, 22(3), 161-173.
• Bolton, L. R., Becker, L. K. ve Barber, L. K. (2010). “Big Five Trait Predictors of Differential Counterproductive Work Behavior Dimensions”, Personality and Individual Differences, 49(5), 537–541.
• Buss, A. H. (1961). The Psychology of Aggression, 1. Basım, John Wiley and Sons, New York.
• Butterfield, D. L. (2005). “Fifty Years of The Critical İncident Technique: 1954–2004 and Beyond”, Qualitative Research, 5(4): 475-497.
• Chell, E. (2004). “Critical İncident Technique”, Essential Guide to Qualitative Methods in Organisation Studies, (Ed: C. Cassell ve G. Symon), SAGE Publications, Londan.
• Cohen-Charash, Y. ve Spector, P.E. (2001). “The Role of Justice in Organizations: A meta-Analysis”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86, 278- 321.
• Doğan, S. ve Kılıç, S. (2014). “Tükenmişlik Sendromunun Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti İle İlişkisi: Hizmet Sektörü Çalışanları Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 573-587.
• Fox, S., Paul, E., Spector ve Miles, D. (2001). “Counterproductive Work Behavior (CWB) in Response to Job Stressors and Organizational Justice: Some Mediator and Moderator Tests for Autonomy and Emotions”, Journal of Vocational Behavior. 59(3): 291-309.
• Gruys, M.L. (1999). “The Dimensionality of Deviant Employee Performance in the Workplace”. University of Minnesota.
• Gruys, M. L. ve Sackett, P. R. (2003). “Investigating the Dimentionality of Counterproductive Work Behavior.” International Journal of Selection and Assessment, 11(1): 30-42.
• Hogan, J. ve R. Hogan. (1989). “How to Measure Employee Reliability.” Journal of Applied Psychology, 74(2): 273-279.
• Hollinger, R. C. ve J. P. Clark. (1983). Theft by Employees, Lexington Books, Lexington. Judge T. A. ve Kammeyer-Mueller J. D. (2012). “Job attitudes”, Annu Rev Psychol, 63, 341-367.
• Kessler, S.R., Bruursema, K., Rodopman, B. ve Spector, P.E. (2013). “Leadership, İnterpersonal Conflict, and Counterproductive Work Behavior: An Examination of the Stressor–Strain Process”, Negotiation and Conflict Management Research, 6(3), 180-190.
• Kırbaşlar, M., (2013). Çalışanların Etik İklim Algılarının, Örgütsel Güven Algısı ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar İle İlişkilerinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Küçük, H., (2019). Wagner Çalışanların Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarıyla Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Malatya
• Lau, V.C. S., Wing Tung A. ve Ho. Jane M.C., (2003). “A Qualitative and Quantitative Review of Antecedents of Counterproductive Behavior in Organizations”, Journal of Business and Psychology, 18(1): 73-100.
• Locke, E.A. (1976.) The Nature and Causes of Job Satisfaction. In: Dunnette, M.D., Ed., Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Vol. 1, 1297-1343. Mangione, T.W. ve Quinn, R.P. (1975). “Job Satisfaction, Counterproductive Behavior, and Drug Use at Work.” Journal of Applied Psychology, 60(1):114–116.
• Marcus, B., Schuler, H. (2004). “Antecedents of Counterproductive Behavior at Work: A General Perspective”, Journal of Applied Psychology, 89(4):647-660.
• Martinko, M. J. Gundlach, M. J. ve Douglas, S. C. (2002). “Toward an integrative theory of counterproductive workplace behavior: A causal easoning perspective”, International Journal of Selection and Assessment, 10(1/2), 36-50.
• McCroskey, S.D. (2007). The Relationship Between Leadership Practices and the Three- Component Model of Organizational Commitment: An Empirical Analysis. (Doktora Tezi), Minnesota.
• Moretti, D.M. (1986). “The Prediction of Employee Counterproductivity Through Attitude Assessment”. Journal of Business and Psychology, 1 (2):134–147.
• Mowday, R., Porter, L. ve Steers, R. (1982). Employee Organization Linkages: The Psychology of Commitment, Absenteeism, and Turnover. Academic Press, New York.
• Neuman, J., Baron, R. (1998). “Workplace Violence and Workplace Aggression: Evidence Concerning Specific Forms, Potential Causes, and Preferred Targets”. Journal of Management, 24, 391-419.
• Örmeci, E. (2013). Örgütsel Adalet Algısının, Örgüte Bağlılık Aracılığıyla Üretkenliğe Aykırı Davranışlar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Özdemir, Fatih; (2006). Örgütsel İklimin İş Tatmin Düzeyine Etkisi - Tekstil Sektöründe Bir Araştırma. (Yayımlanmış Doktora Tezi), Adana.
• Penney, L.M. ve Spector, P.E. (2002). “Narcissim and Counterproductive Work Behavior: Do Bigger Egos Mean Bigger Problems?”, International Journal of Selection and Assesstment, 10(1): 126-134.
• Penney, L.M. ve Spector,. P.E. (2005). “Job Stress, Incivility, and Counterproductive Work Behavior (CWB): The Moderating Role of Negative Affectivity”, Journal of Organizational Behavior. 26(7): 777-796.
• Polatçı, S., Özçalık, F. ve Cindiloğlu, M. (2014). “Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerinde Kişi-Örgüt Uyumunun Etkileri”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3): 1-12.
• Robinson, S.L. ve Bennett. R.J. (1995). “A Typology of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study”, Academy of Management Journal, 38(2):555-572.
• Sackett, R.P. ve DeVore, J.C. (2001). İşyerinde Amaç Karşıtı Davranışlar, Endüstri, İş ve Örgüt Psikolojisi El Kitabı. (Ed. N. Anderson, D. S. Öneş, H. K. Sinangil ve C. Viswesvaran), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Spector, P.E. (1978). “Organizational frustration: A Model and Review of the Literature”, Personnel Psychology, 31, 815-829.
• Spector, P.E. ve Fox, S. (2002). “An Emotion-Centered Model of Voluntary Work Behavior: Some Parallels Between Counterproductive Work Behavior and Organizational Citizenship Behavior”, Human Resource Management Review, 12(2): 269-292.
• Spector, P.E. ve Fox., S. (2005). The Stressor-Emotion Model of Counterproductive Work Behavior. Counterproductive Work Behavior: Investigations of Actors and Targets içinde: 151-174. Washington, DC: American Psychological Association.
• Spector, P.E., Fox, S., Penney L.M., Bruursema K., Goh A. ve Kessler. S. (2006). “The Dimensionality of Counterproductivity: Are All Counterproductive Behaviors Created Equal?”, Journal of Vocational Behavior, 68(3): 446-460.
• Spector, P.E. (2011). “The Relationship of Personality to Counterproductive Work Behavior (CWB): An integration of perspectives”, Human Resource Management Review, 21(4), 342-352.
• Wiener, Y. (1982). “Commitment in Organization: A Normative View”, Academy of Management Review, 7, 418-428.