ÜNİVERSİTELİ GENÇLERDE ÇEVRİMİÇİ (ONLİNE) ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI DÜZEYİNİN İNCELENMESİ VE SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI KAPSAMINDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2024, Sayı: 65, 91 - 108, 21.11.2024

Ercan Bakır , Nebile Özmen

https://doi.org/10.30794/pausbed.1495309

Öz

Araştırma üniversitede öğrenim gören gençler arasında çevrimiçi alışveriş bağımlılığının sıklığını belirlemeyi ve sosyal hizmet uygulamaları kapsamında çözüm önerileri sunmayı amaçlamaktadır. Araştırma, genel tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Örneklem tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilmiş olup, toplam 300 öğrenciden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak anket kullanılmıştır. Anket, kişisel bilgi formu ve Bergen Alışveriş Bağımlılığı Ölçeğini içermektedir. Araştırmanın bulgularına göre, anne eğitim düzeyi ile çevrimiçi alışveriş bağımlılığı arasında anlamlı ilişkiler olduğu tespit edilmiştir. Anne eğitim düzeyi yüksek olan bireylerde çevrimiçi alışveriş bağımlılığının daha sık görüldüğü belirlenmiştir. Araştırma ayrıca aile ve arkadaşlarla yaşanan tartışma sıklığının çevrimiçi alışveriş bağımlılığı düzeyini etkilediğini göstermiştir. Bağımlılık düzeyinin artmasıyla aile ve arkadaşlarla yaşanan tartışmaların da arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Psikiyatrik tedavi gören bireylerin çevrimiçi alışveriş bağımlılığı konusunda daha yüksek risk altında oldukları da belirlenmiştir. Sonuç olarak, bu araştırma gençler arasında çevrimiçi alışveriş bağımlılığının önemli bir konu olduğunu ve sosyal hizmet alanında bu konuda farkındalık yaratılması gerektiğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal Bağımlılık, Çevrimiçi (online) alışveriş bağımlılığı, Sosyal hizmet, Gençlik

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

EXAMINING THE LEVEL OF ONLINE SHOPPING ADDICTION IN UNIVERSITY STUDENTS AND SOLUTION SUGGESTIONS WITHIN THE SCOPE OF SOCIAL SERVICE PRACTICES

Öz

The research aims to determine the frequency of online shopping addiction among young people studying at university and to offer solutions within the scope of social work practices. The research was conducted using the general survey model. The sample was selected by stratified sampling method and consists of a total of 300 students. A questionnaire was used as a data collection tool. The questionnaire includes personal information form and Bergen Shopping Addiction Scale. According to the findings of the study, it was determined that there was a significant relationship between mother's education level and online shopping addiction. It was determined that online shopping addiction was seen more frequently in individuals with a high level of maternal education. The study also showed that the frequency of arguments with family and friends affected the level of online shopping addiction. It was concluded that the discussions with family and friends increased with the increase in the level of addiction. It was also determined that individuals receiving psychiatric treatment were at higher risk for online shopping addiction. In conclusion, this study emphasises that online shopping addiction among young people is an important issue and that awareness should be raised in the field of social work.

Anahtar Kelimeler

Behavioural Addiction, Online shopping addiction, Social work, Youth

Kaynakça

• Akkaş, İ. (2021). “Çevrim İçi (Online) Alışveriş Bağımlılığı Üzerine Araştırma: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Örneği”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(4), 236-256.
• Andreassen, C. S., Griffiths, M. D., Paleesen, S., & Bilder, R. M. (2015). “The Bergen Shopping Addiction Scale: Reliability And Validity Of A Brief Screening Test”, Frontiers İn Psychology, 6, 1-11.
• Arı, E., Yılmaz, V., & Doğan, M. (2016). “Üniversite Öğrencilerinin İnternet Üzerinden Alışverişlerine İlişkin Tutum ve Davranışların Önerilen Bir Yapısal Eşitlik Modeliyle Araştırılması (A Proposed Structural Equation Model Research On Attitudes And Behaviours Of University Students Regarding İnt)”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2), 385-399. https://doi.org/10.18657/yecbu.02638
• Arslan, B., & Öz, A. (2016). “Üniversite Öğrencilerinin Demografik Özelliklerinin Kompulsif Satın Almaları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 341-351. https://dergipark.org.tr/tr/pub/abuhsbd/issue/32960/366282
• Batıgün Durak, A., & Kılıç, N. (2011). “İnternet Bağımlılığı ile Kişilik Özellikleri, Sosyal Destek, Psikolojik Belirtiler ve Bazı Sosyo-Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler”, Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 1-13.
• Bayhan, V. (1997). Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Bektaş, M. (2018). Davranışsal Bağımlılık: Tanımı, Türleri ve Sınıflandırılması. Bir Kamu Politikası Olarak Bağımlılıkla Mücadele, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Beşirli, H. (2013). Politik Toplumsallaşma ve Gençlik, Siyasal Kitabevi, Ankara
• Birincioğlu, F. N. (2021). Alışveriş Bağımlılığı ve Kişilik Tipleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, (Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı). İstanbul.
• Bozdağ, Y., ve Yalçınkaya Alkar, Ö. (2018). “Bergen Alışveriş Bağımlılığı Ölçeğinin Kompülsif Çevrimiçi Satın Alma Davranışına Uyarlanması”, Bağımlılık Dergisi, 19(2), 23-34.
• Bozdağ Türker, Y. (2019). Parayla saadet olur mu?: Kompulsif çevrimiçi satın alma davranışıyla ilgili değişkenlerin incelenmesi ve Bergen alışveriş bağımlılığı ölçeğinin Türkçe uyarlanması, (Yüksek lisans tezi). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cochran, W. G. (2007). Sampling Techniques. John Wiley & Sons, New York.
• Çerçi, M. ve Özkaya, B. (2014). “Özel Alışveriş Sitelerinin Kompulsif Satın Alma Davranışına Yansımaları”. Digital Communication Impact International Academic Conference Proceedings, 16-17 October, Istanbul, Turkey, 361-36.
• Cheema, U., Rizwan, M., Rizwan, J., Durrani, F., ve Sohail, N. (2013). The Trend Of Online Shopping İn 21st Century: Impact Of Enjoyment İn TAM Model, Asian Journal of Empirical Research, 3(2), 131-141.
• Clark, M. ve Calleja, K. (2008). “Shopping Addiction: A Preliminary İnvestigation Among Maltese University Students”. Addiction Research & Theory, 16(6), 633–649. https://doi.org/10.1080/16066350801890050
• Delibaş, H. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Teknoloji ile İlgili Bağımlılıklar Ve İlişkili Faktörler. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce.
• Demir, A. (2015). Gençlik Kategorisinin Görünmeyen Yüzü: Engelli Gençlik. Samsun: Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, H. (2010). “Üniversite Öğrencilerinin Elektronik Alışveriş Hakkındaki Görüşleri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 119-134.
• Duyan, V. (2010). Sosyal hizmet. Shuder Yayınları, Ankara.
• Ergin, E. A. (2010). “Compulsive Buying Behavior Tendencies: The Case Of Turkish Consumers”, African Journal of Business Management, 4, 333-338.
• Ertemel, A., ve Eroğlu Pektaş, G. (2018). “Dijitalleşen Dünyada Tüketici Davranışları Açısından Mobil Teknoloji Bağımlılığı: Üniversite Öğrencileri Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 18-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ysbed/issue/40058/474912
• Gençlik ve Spor Bakanlığı. (2018). Ulusal Gençlik Ve Spor Politikası Belgesi.
• Granero, R., Fernández-Aranda, F., Baño, M., Steward, T., Mestre-Bach, G., Del Pino-Gutiérrez, A., Moragas, L., Mallorquí-Bagué, N., Aymamí, N., Goméz-Peña, M., Tárrega, S., Menchón, J. M., & Jiménez-Murcia, S. (2016). “Compulsive Buying Disorder Clustering Based On Sex, Age, Onset And Personality Traits”, Comprehensive Psychiatry, 68, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2016.03.003
• Grant, J. E., Potenza, M. N., Weinstein, A., & Gorelick, D. A. (2010). “Introduction To Behavioral Addictions”, The American Journal Of Drug And Alcohol Abuse, 36(5), 233–241. https://doi.org/10.3109/00952990.2010.491884
• Günüç, S., ve Doğan Keskin, A. (2016). “Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Belirtiler, Nedenler ve Etkiler”, Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3, 339–364. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2016.3.0104 ISWF. (2014). Global Definition Of Social Work. https://www.ifsw.org/what-is-social-work/global-definition-of-social-work/
• Karahan, M. (2021). “Fırat Üniversitesi Öğrencilerinin Çevrimiçi Alışveriş Davranışlarını Etkileyen Faktörler ve Risk Algıları”, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 8(15), 43-66.
• Karasar, N. (1994). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınevi, Ankara. 29.Kearney, M., ve Stevens, L. (2012). “Compulsive Buying: Literature Review And Suggestions For Future Research”, The Marketing Review, 12(3), 233-251. https://doi.org/10.1362/146934712X13420906885359
• Lee, S., ve Mysyk, A. (2004). “The Medicalization Of Compulsive Buying”, Social Science & Medicine, 58(9), 1709–1718. https://doi.org/10.1016/S0277-9536(03)00340-X
• Maraz, A., Griffiths, M. D., ve Demetrovics, Z. (2015). “The Prevalence Of Compulsive Buying: A Meta-Analysis”, Society for the Study of Addiction, 480-419.
• McElroy, S. L., Keck, P. E., Jr, Pope, H. G., Jr, Smith, J. M., ve Strakowski, S. M. (1994). “Compulsive Buying: A Report Of 20 Cases”, The Journal Of Clinical Psychiatry, 55(6), 242–248.
• Neuman, W. L., & Robson, K. (2014). Basics Of Social Research. Toronto: Pearson Canada.
• Özçelik, A. B., Gegez, E. E., ve Burnaz, Ş. (2017). “Mobil İnternet, Tüketici Materyalizmi Ve Alışveriş Bağımlılığı: Alışveriş Motivasyonlarının Düzenleyici Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 3(2), 1-20. http://www.betadergi.com/patu/yonetim/icerik/makaleler/33-published.pdf
• Özdemir, E. (1985). Gazi Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Problemleri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikolojik Hizmetler Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Polat, G. (2014). “Madde Bağımlılığı Tedavisinde Sosyal Hizmet Mesleği”, Okmeydanı Tıp Dergisi, 30(2), 143-148.
• Şimşek, O. (2002). “Sanayi Sonrası Süreçte Türk Çalışma Hayatındaki Değişme Dinamikleri”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 139-173.
• Şirin, S. (2020). Yetişkin Gençler: Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş Kılavuzu. Doğan Kitap, İstanbul.
• Tamam, L. (2009). Dürtü Kontrol Bozuklukları (Impulse Control Disorders). Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
• Türkçapar, H.M. (2018). Bilişsel Terapi Temel İlkeler ve Uygulama. HYB Yayıncılık, Ankara
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf
• Yakın, V. ve Aytekin, P. (2019). “İnternet Bağımlılığının Online Kompulsif Ve Online Anlık Satın Alma Davranışlarına Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi”, İşletme Fakültesi Dergisi, 20 (1), 199-222., Doı: 10.24889/İfede.459306
• Yaman, Ö. M. (2016). Gençlerin Toplumsal Davranış Ve Yönelimleri: İstanbul’da “Apaçi” Altkültür Grupları Üzerine Nitel Bir Çalışma. Yeşilay Yayınları, İstanbul.
• Yıldız, E. (2016). Bağımlılık Terimleri Sözlüğü. Truva Yayınevi, İstanbul.
• Zastrow, C. (2014). Sosyal hizmete giriş (2. Baskı, D.B Çiftçi (Ed.)). (Çev: A. Aykara, A. Beyazova, B. Y. Çakar, C. Evren, Ç. Karaca, D.B. Çiftci, E. Yıldırım, E. Bahşi, G. Albayrak, M.S. Birdal, S. Yağcıoğlu, S. Kurukafa, V. Yılmaz). Nika Yayınevi, Ankara.
• Yörükoğlu, At. (1996). Gençlik Çağı Ruh Sağlığı ve Ruhsal Sorunlar. 9. Bs. Özgür, Ankara.
• Zubaroğlu Yanardağ, M., Bilge, M., & Yanardağ, U. (2020). “Davranış Bağımlılığına Sahip Müracaatçılara Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamaları Üzerine Bir Tartışma”, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(4), 551-560. https://doi.org/10.34087/cbusbed.713866