ATIK TOPLAYAN BİREYLERİN YOKSULLUK DENEYİMLERİ

Yıl 2024, Sayı: 65, 73 - 89, 21.11.2024

Emin Boyacı , Gönül Demez

https://doi.org/10.30794/pausbed.1508276

Öz

Yoksulluk, değişen koşullar gereğince farklı anlamlar kazanmış bir olgudur. Günümüz yoksulluk yaklaşımları salt fiziki ihtiyaçların karşılaşmasının ötesinde bir görünüme sahiptir. Bu bağlamda Amartya Sen’in “Kapasite Yaklaşımı” çerçevesinde geliştirilen insani yoksulluğun kapsayıcılığı vurgulanabilir. Araştırmada, kayıt dışı iş piyasasının en zorlu alanlarından birinde çalışan atık toplayıcılarına ve onların yoksulluk deneyimlerine odaklanılmıştır. Bu deneyimlere odaklanırken de insani yoksulluğun eğitim, sağlık ve ekonomi alanlarındaki “yapabilirlik” vurgusu merkeze alınmıştır. Araştırmanın amacı atık toplayan bireylerin yoksulluk deneyimlerinin sosyolojik bağlamda yorumlanmasıdır. Buna yönelik olarak Antalya’da atık toplayıcılığı yapan 10 kişi ile derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Araştırmada; demografik özellikler, sosyo-ekonomik özellikler ve çalışma şartları gibi başlıklar altında atık toplayıcılığı yapan bireylerin yoksulluğu nasıl deneyimledikleri tartışılmıştır. Araştırmada atık toplayıcılığı yapan bireylerin; yetersiz beslenme, sağlık hizmetlerinden faydalanamama, yaptıkları iş sebebiyle yeni sağlık problemleri yaşama, şiddete ve suça maruz kalma ya da başvurma, trafik ve iş kazalarına maruz kalma, yoğun çalışma saatleri ve düşük gelirleri sebebiyle hiçbir sosyal faaliyete vakit ayıramama ve yetersiz tüketici konumunda bulunma gibi sonuçlarla karşı karşıya kaldıkları ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Atık Toplayıcısı, Kayıt dışı

Etik Beyan

Araştırma Akdeniz Üniversitesi Etik Kurul'dan alınan onay vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca araştırma dahilindeki katılımcılara etik kurallar gereğince gerekli bilgilendirmeler yapılmış, araştırma gönüllülük esaslı olarak tamamlanmıştır.

POVERTY EXPERIENCES OF WASTE COLLECTORS

Öz

Poverty is a phenomenon that has acquired different meanings due to changing conditions. Contemporary approaches to poverty exhibit a perspective beyond merely meeting physical needs. In this context, the inclusiveness of human poverty, developed within the framework of Amartya Sen's “Capability Approach”, can be emphasized. The research focuses on waste collectors working in one of the most challenging areas of the informal labor market and their experiences of poverty. The emphasis on "capabilities" in the areas of education, health, and economy is central to understanding these experiences of human poverty. The aim of the research is to interpret the poverty experiences of individuals engaged in waste collection within a sociological context. To this end, in-depth interviews were conducted with 10 waste collectors in Antalya. The study discusses how these individuals experience poverty under themes such as demographic characteristics, socio-economic features, and working conditions. In the study, it was revealed that individuals engaged in waste collection face outcomes such as malnutrition, lack of access to healthcare services, the emergence of new health problems due to their work, exposure to or involvement in violence and crime, exposure to traffic and occupational accidents, inability to allocate time for any social activities due to long working hours and low income, and being in a position of inadequate consumption.

Anahtar Kelimeler

Poverty, Waste Collector, Informal

Kaynakça

• Anderson, N. (2017). Hobo: Evsiz Adamın Sosyolojisi, (Çev: E. Pınar). Heretik Yayınları, Ankara.
• Annandale, E. (2003). “Gender and Health Status: Does Biology Matter? Debating Biology: Sociological Reflections on Health”, Medicine and Society, (Ed: S. Williams, L. Birke, G. Bendelow), Routledge Press, London.
• Baltacı, A. (2018). “Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7/1, 231-274.
• Batur, T. (2021). “Yoksullukla Mücadelede Politika ve Programların Uygulanabilirliği: Selçuklu İlçesi Örneği” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Birkbeck, C. (1979). “Garbage, Industry, and The 'Vultures' of Cali, Colombia”, Casual Work and Poverty in Third World Cities, (Ed: R. Bromley and C. Gerry), John Wiley and Sons Press, New York.
• Boyacı, E. (2023). “Geçici Koruma Statüsündeki Atık Toplayıcısı Bireyler ve Yoksulluk”. Bozok Sosyal Bilimler Dergisi, 1/2, 95-103.
• Erdendoğdu, F. (2014). "Sosyal Tabakalaşma ve Eşitsizlik". https://www.academia.edu/7259472/Sosyal_Tabakala%C5%9Fma_ve_E%C5%9Fitsizlik (erişim tarihi: 10.04.2024).
• Erdoğan, N. (2007). “Garibanların Dünyası: Türkiye’de Yoksulların Kültürel Temsilleri Üzerine İlk Notlar”, Yoksulluk Halleri Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri, (Ed: N. Erdoğan), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Ergun, C. (2005). “Yoksulluk ve Enformel Sektör: Çöp Toplayıcıları Örneği (Isparta-İzmir Karşılaştırması)” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Gökbayrak, Ş. (2003). “Enformel Sektöre Yönelik Sosyal Koruma Modelleri”. Mülkiye Dergisi, 27/239, 231-254.
• Gür, D. (2019). “Enformel Sektör ve Sosyal Dışlanma: Antalya Geri Dönüşüm İşçileri” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi.
• Körükmez, L., (2008). “Kent Yoksulluğu ile Mücadelede Kadınların Geliştirdiği Stratejiler ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri”, Türkiye’de Yoksulluk Çalışmaları, (Ed: N. Oktik), Yakın Kitabevi, İzmir.
• Kümbetoğlu, B. (2008). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Kümbetoğlu, B. (2020). Niteliksel Araştırmalarda Analiz. Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Marx, K. (2003). Kapital (Cilt 1). (Çev: A. Bilgi), Eriş Yayınları, Ankara.
• Marshall, M. N. (1996). “Sampling for Qualitative Research”. Family Practice, 13/6, 522-526.
• Metin, B. (2014). “Yoksullukla Mücadeleye İnsan Hakları Açısından Bakmak: Amartya Sen’in Kapasite (Capability) Yaklaşımı Temelinde Bir Değerlendirme”. Journal of Yasar University, 9/36, 6315-6327.
• Nettleton, S. (1995). The Sociology of Health and Illness. Polity Press, Cambridge.
• Özcan, S. E. (2016). "Yoksulluk Göstergesi Olarak Hoşnutsuzluk Endeksi, Türkiye İçin Bir Deneme". Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, -/48, 294-313.
• Özçelik Adak, N. (2015). Sağlık sosyolojisi: Kadın ve Kentleşme. Siyasal Kitabevi, İstanbul.
• Özen, Y. (2019). “Toplumsal Cinsiyete Özgü Tıp Üzerine Sosyolojik Tartışmalar - Sociological Discussions on Gender-Specific Medicine”. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 2/2, 279-294. https://doi.org/10.33708/ktc.650092 (02.05.2024)
• Özsoy, D. (2013). Yeni Kent Yoksulluğu, Atık Toplayıcıları ve Temsil Sorunsalı: Katık Dergisi Üzerine Bir İnceleme. Istanbul University Faculty of Communication Journal, 43/-, 105-121. https://doi.org/10.17064/iüifhd.57371 (27.04.2024)
• Sen, A. (2004). Özgürlükle Kalkınma, (Çev: Y. Alogan), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Tekeli, İ. (2000). “Kent Yoksulluğu ve Modernite’nin Bu Soruya Yaklaşım Seçenekleri Üzerine”, Devlet Reformu: Yoksulluk, (Ed: H. Akder ve M. Güvenç), TESEV Yayınları, İstanbul.
• Tekindal, M. ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). “Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Fenomenolojik Yaklaşımın Kapsamı ve Sürecine Yönelik Bir Derleme”. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20/1, 153- 182.
• Tümtaş, M. S. ve Ergun, C. (2016). “Göçün Toplumsal ve Mekansal Yapı Üzerindeki Etkileri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21/4, 1347-1359.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.