AN EXAMPLE OF INFLUENTIAL ENTREPRENEURIAL MINORITIES IN THE FOUNDATION AND DEVELOPMENT OF MERSIN, A TRADE CENTER IN THE LATTER PERIODS OF THE OTTOMAN EMPIRE: THE MAVROMATIS FAMILY

Yıl 2025, Sayı: 66, 53 - 69

Aylin Doğan

https://doi.org/10.30794/pausbed.1510225

Öz

As of the beginning and end of the 19 th century, it is possible to say that the ethnic structure in the Ottoman Empire exhibited a structure articulated to economic and social life. Mersin has shown a rapid urban and commercial development in the recent periods when the Ottoman Empire was opened to capitalist influence. Factors such as the world conjuncture, the geographically advantageous location of Mersin and the ethnic diversity of the population have had a significant impact on this. In the early years of its establishment, Mersin began to become a center of attraction with its fertile lands and commercial potential due to its location on the sea coast. Non-Muslim immigrant merchants and their families, who came from different places and settled in the city, ethnically diversified the population, while creating an immigrant city identity in Mersin. These immigrant, merchant families, rather than the Muslim section, engaged in entrepreneurial activities in the commercial and industrial areas of the city. One of these entrepreneurial immigrant families is the Mavromati Family, which is known for their contributions to the urban and commercial development of Mersin and their charity work.

Anahtar Kelimeler

Mavromati family, 19th century Mersin, Ottoman, Trade, Non-Muslim minorities.

OSMANLI’NIN SON DÖNEMLERİNDE TİCARET MERKEZLERİNDEN BİRİ OLAN MERSİN’İN KURULUŞ VE GELİŞİMİNDE ETKİLİ GİRİŞİMCİ AZINLIKLARA BİR ÖRNEK: MAVROMATİ AİLESİ

Öz

19. Yüzyıl başları ve sonları itibariyle, Osmanlı’da etnik yapının ekonomik ve sosyal yaşama eklemlenmiş bir yapı sergilediğini söylemek mümkündür. Mersin, Osmanlı’nın kapitalist etkiye açıldığı son dönemlerinde hızlı bir kentsel ve ticari gelişim göstermiştir. Bunda dünya konjonktürü, Mersin’in coğrafi olarak avantajlı konumu ve nüfusun etnik çeşitliliği gibi unsurların önemli etkisi olmuştur. İlk kuruluş yıllarında verimli toprakları ve deniz kıyısında oluşundan kaynaklı ticari potansiyeli ile Mersin bir çekim merkezi haline gelmeye başlamıştır. Farklı yerlerden gelerek kente yerleşen gayri müslim göçmen tüccarlar ve aileleri nüfusu etnik açıdan çeşitlendirirken, Mersin’de bir göçmen kenti kimliği oluşturmuşlardır. Kentte ticaret ve sanayi alanlarda Müslüman kesimden ziyade bu göçmen, tüccar aileler girişimci faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu girişimci göçmen ailelerden biri de Mersin’in kentsel ve ticari gelişimine sağladıkları katkılarla ve yaptıkları hayır işleriyle de anılan Mavromati Ailesi’dir.

Anahtar Kelimeler

Mavromati ailesi, 19. yüzyıl Mersin, Osmanlı, Ticaret, Gayrimüslim azınlıklar

Etik Beyan

çalışma etik kurul gerektiren bir çalışma değildir.

Destekleyen Kurum

yoktur.

Teşekkür

yoktur.

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri
• BOA., İ.DH., 284/11218, 24 Nisan 1853-BOA., İ.MVL., 284/11218, 16 Mayıs 1853- BOA., İ.DH., 432/28617-2, 26 Şubat 1859-BOA.,Y.PRK.DH., 2/75, 11 Mayıs 1888- BOA., MV., 54/22, 30 Mayıs 1890-BOA., DH.MKT., 804/48, 31 Aralık 1903- BOA., DH.MKT., 1150/49, 2 Mart 1907- BOA., DH.İD., 161/1, 10 Nisan 1911- BOA., DH.İD., 70/66, 6 Mayıs 1914-BOA., DH.ŞFR., 54/165, 29 Temmuz 1915- BOA., ŞFR., 79/11, 2 Eylül 1917-BOA., HR.ŞFR., 659/30, 13 Mart 1917.
• Adıyeke, N. ve Adıyeke, N. (2004). “Modernleşmenin Doğurduğu Kent: Mersin”, 69-90, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Fotograflar: Güneş Karabuda, Hazırlayan: Filiz Özdem, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Aytar, İ. H. ve Kendirci, H. (2015). “19. Yüzyılda Tarsus Kenti’nin Ekonomik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme” History Studies, 7/4, 25-43.
• Bozkurt, İ. (2001). “Salnamelerde Mersin”, Mersin Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Çelik, R. (2009). “1898 Kandiye Olayları Sonrasında Girit’ten Mersin Sancağı’na Göçler (1898–1907)”, Mersin Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Çoruh, S. (2019). “In Partıal Fulfıllment Of The Requirements For The Degree Of Master Of Arts in the Department Of History Of Archİtecture”, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University.
• Demir, M. H. ve Şahin, A. (2009). “İlkçağlardan Günümüze Mersin Limanı”, Mersin Sempozyumu / 19-22 Kasım 2008, Bildiriler, Cilt-2, Editör: Yüksel Özdemir, Ed. Yard.: Ali Arslan, 1. Baskı, Güven Ofset, Mersin.
• Develi, Ş. (2012a). “Geçmiş Yıllarda Mersin’de Tüccar Hanları”, Mersin Deniz Ticareti, Sayı: 238, 40-41.
• Develi, Ş. (2012b). “Hatıra Kent Mersin-Mersin İskeleleri-II”, Mersin Deniz Ticareti, Sayı: 241, 86-87.
• Dingeç, E. (1998). “19. Yüzyılın İkinci Yarısında ve 20. Yüzyılın Başında Mersin’in Ekonomik Yapısı”, Anadolu Ünibersitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Eldem, V. (1994). Osmanlı İmparatorluğu`nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, 2. Basım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Genç, M. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, 1. Basım, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Geray, C. (2004). “Kentsel ve Kıyısal Yağmaya Terk Edilen Kent: Mersin”, 169-176, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Fotograflar: Güneş Karabuda, Hazırlayan: Filiz Özdem, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2020). Seçme Eserler-II Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-IV, 8. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kurmuş, O. (2012). Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi, 2. Basım, Yordam Kitap, İstanbul.
• Mazak, M. ve Doğan, A. (2014). Osmanlı Arşiv Vesikaları ve Fotoğraflarla Mersin Limanı Tarihi, 1. Basım, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Mutlu, F. (1940). “Mersin Şehri Nasıl ve Ne Zaman Kuruldu?”, İçel Halkevi Dergisi, Yıl: 3, S: 35.
• Mutlu, F. (1941a). “Mersin Şehri Nasıl ve Ne Zaman Kuruldu?”, İçel Halkevi Dergisi, Yıl: 4, S: 40-41.
• Mutlu, F. (1941b). “Mersin Şehri Nasıl ve Ne Zaman Kuruldu? (İskeleler)”, İçel Halkevi Dergisi, Yıl: 4, S: 42-43.
• Mutlu, F. (1941c). “Mersin Şehri Nasıl ve Ne Zaman Kuruldu? (Bankalar)”, İçel Halkevi Dergisi, Yıl: 4, S: 44-45.
• Oğuz, İ. (2006). “Mersin Kentinin Kuruluş Öyküsü”, Mersin Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Orhan, Y. ve Uçar, M. (2021). “Tarsus’ta Dokuma Sanayinin Tarihi Gelişimi ve Çukurova Sanayi İşletmeler”, TÜBA-KED 23, 177-198.
• Pamuk, Ş. (1988). 100 Soruda Osmanlı Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, 1. Basım, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• Pamuk, Ş. (2015). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, 10. Basım, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tabakoğlu, A. (2015). Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Toksöz, M. (2011). Cahiers de la Mediterranee, Special Issue entitled Les Grandes Familles en Mediterranee Orientale, Family and Migration: The Mavromatis’ Enterprises, and Networks.
• Uğuz, S. (2011). “I. Meşrûtiyet’ten Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Tarsus (1876-1926)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Ulutaş, S. (2011). “XIX. Yüzyıl Başlarında Tarsus İskelesi ve Doğu Akdeniz Ticareti”, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu-III / Mersin ve Doğu Akdeniz, Bildiriler Kitabı, 7-8 Nisan 2011, Editör: Fevzi Demir, 1. Baskı, Umur Basım, Mersin.
• Ulutaş, S. (2012). “Tarsus Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı (1856-1914)”, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi.
• Ülkü, C. (2004). “Mersin Mersin”, 191-212, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Fotograflar: Güneş Karabuda, Hazırlayan: Filiz Özdem, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Ünlü, T.S. ve Ünlü, T. (2008). İstasyon’dan Fener’e Mersin, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Mersin Kitapları Dizisi-1, Mersin.
• Yenişehirlioğlu, F. Ç. (2004). “Mersin Evleri”, 177-190, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Fotograflar: Güneş Karabuda, Hazırlayan: Filiz Özdem, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Yorulmaz, Ş. (2004). “Yabancı Tüccar ve Gayri Müslim Tebaanın Mersin Ekonomisindeki Rolü (1830-1918)”, 317-334, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Fotograflar: Güneş Karabuda, Hazırlayan: Filiz Özdem, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Yüksel, A. (2004). “19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Mersin Ekonomisi”, 335-349, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Fotograflar: Güneş Karabuda, Hazırlayan: Filiz Özdem, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• http://dundenbugunemersin.blogspot.com.tr/2007/10/aznlklara-ait-okullar-ve-amerikan.html, (Erişim Tarihi: 25.01.2024.
• https://www.yumuktepe.com/kostantin-mavromati-gunduz-artan/, Erişim Tarihi: 04.10.2024.