AİDİYET OLGUSU BAĞLAMINDA TÜKETİM KÜLTÜRÜNÜN HEDEF GRUPLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ VE KONUT KULLANIMINDAKİ DEĞİŞİM

Yıl 2025, Sayı: 67, 451 - 462

Ümran Sofuoğlu Demirbaş , Nuriye Nida Çelebi Şeker

Öz

Dünyada küreselleşmeyle artan tüketim olgusunun/kültürünün yaşam biçimlerini değiştirmesi, konut mekânlarında fiziksel ve anlamsal birtakım değişikliklere sebep olmuştur. Bu doğrultuda değişen konut kullanımlarına dikkat çekmek ve mevcut kullanım biçimlerini değerlendirmek önemlidir. Çalışmanın amacı, tüketim nesnesi haline gelen konut kavramının değişen kullanımları üzerinden birey-mekân arasındaki aidiyet hissinin oluşumunun incelenmesidir. Çalışma kapsamında değerlendirilen kullanıcılar tüketim kültürüne ayak uyduran gelir grubudur. Çalışmada günümüzde konut kullanımının, kullanıcı profilinin ve konut arzının çeşitliliği üzerinden konutta aidiyet hissinin oluşumuna orta üst ve üst gelir gelir grupları üzerinden eleştirel bir değerlendirme yapılmıştır. Genel olarak bu doğrultuda çalışma; değişen konut kullanım biçimlerinde aidiyet oluşumunun nasıl geliştiği ve nelere bağlı olduğu sorularına cevap aramaktadır. Sonuç olarak, günümüzde kullanıcıların konutla kurdukları bağın bireysel aidiyetten sosyo-kültürel aidiyete dönüştüğünü söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Konut, Ev, Aidiyet, Konutta aidiyet, Tüketim kültürü, Orta üst-üst gelir grupları

Etik Beyan

Çalışma için etik kurul belgesi gerekmemiştir.

THE INFLUENCE OF THE CONCEPT OF BELONGING ON TARGET GROUPS WITHIN THE FRAMEWORK OF CONSUMER CULTURE AND THE TRANSFORMATION OF HOUSING PRACTICES

Öz

The phenomenon of consumption, which has intensified globally with the advent of globalization, has brought about both physical and semantic transformations in residential spaces, fundamentally altering lifestyles. In this context, it becomes imperative to investigate the evolving patterns of housing use and critically assess current practices. This study aims to explore the formation of a sense of belonging between individuals and spaces through the changing uses of housing, which has increasingly been commodified as a consumer object. The analysis focuses on user groups belonging to income brackets that have adapted to consumer culture. It offers a critical evaluation of the formation of belonging in housing through the diversity of housing usage, user profiles, and housing supply, particularly within the upper middle and upper income groups. This study seeks to address how the sense of belonging develops in response to evolving housing practices and identifies the underlying factors influencing this process. Ultimately, the findings suggest that the connection users establish with their living spaces has shifted from an individual sense of belonging to one that is increasingly socio-cultural in nature.

Anahtar Kelimeler

Housing, Home, Belonging, Belonging in housing, Consumption culture, Upper middle-upper income groups

Kaynakça

• Akyol Altun, T.D. (2008). “Yeni Yaşam Tarzları: Kapalı Konut Yerleşkeleri”, DEÜ Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 10(3), 73-83.
• Altman, I. (1993). Homes, Housing, and the 21th Century: Prospects and Challenges, The Meaning and Use of Housing, International Perspectives, Approaches and Their Applications. Ashgate, England.
• Altman I. & Low S. M. (1992). Place Attachment. New York: Prentice Hall.
• Alver, K. (2013). Steril Hayatlar. (3. Baskı), Ankara: Hece Yayınları.
• Arslan Taç, Z. (2022). Türkiye’de Konut Edinimi, Ev Sahipliğinin Kültürel Motivasyonları ve Evin Anlamı. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Babacan, T. & Koramaz E. K. (2021). “Konutlarda Kişiselleştirmeler Ve Yere Bağlılık Duygusu”, Journal of Technology and Applied Sciences, 4(1), 47-56.
• Bachelard, G. (1969). Mekânın Poetikası. İthaki Yayınları.
• Bali, R. N. (2002). Tarz-ı Hayat’tan Life Style’a Yeni Seçkinler, Yeni Mekânlar, Yeni Yaşamlar. İletişim Yayıncılık, İstanbul.
• Baudrillard, J. (2002). Tüketimin Tanımına Doğru Mimarlık ve Tüketim. Boyut Yayın, İstanbul.
• Baudrillard, J. (2012). Tüketim Toplumu (çev. Hazal Deliçay–Ferda Keskin). 5.Baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bauman, Z. (1997). Küreselleşme Toplumsalın Sonuçları (çev. Abdullah Yılmaz). Ayrıntı Yayınları.
• Beamish, O., Goss, R.C. & Emmel, J. (2001). “Lifestyle Influences on Housing Preferences”. Housing and Society, 28(1&2), 1-28.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü: Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bilgin, M. (2006). Karma Kullanımlı Merkezlerin Kent ve Günlük Yaşam İçerisindeki Yeri: İstanbul’dan Örnekler. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bocock, R. (2009). Tüketim (çev. İ. Kutluk). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2005). Hukukun Gücü: Yasal Alanın Sosyolojisine Doğru, Çeviren: Sibel Demir, Ankara: Kalan Yayınları. Carne, S. (2004). Home Ownership: Tenure of Choice?, Masters of Public Policy Thesis, Victoria University of Wellington, Wellington.
• Çerçi, E. (2010). Kent Gelişimine Konut Ara Yüzünden Bakış ve İstanbul'daki Rezidans Konut Tipi Örneğinde Gelecek İçin Tasarım Öngörüleri. Yüksek Lisans Tezi. İTÜ, İstanbul.
• Çizmeci, F. & Çınar, C. (2007). “İstanbul Konut Piyasasında Kitlesel Tüketimin Şekillendirdiği Yeni Konut Yerleşimleri”, TMMOB İstanbul Kent Sempozyumu, 13-15 Eylül 2007, İstanbul.
• Danış, D. & Perouse, J. F. (2005). “Zenginliğin Mekânda Yeni Yansımaları: İstanbul’da Güvenlikli Siteler”. Toplum ve Bilim, 104, 92-103, İstanbul.
• Eke, F. & Özdemir, N. (2004). Antalya’da Konut Stoğu ve Nitelikleri. Gazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, Proje Kod, (06), 2001-25.
• Enachea, C. & Craciun, C. (2013). “The Role of the Landscape in the Identity Generation Process”, Lumen International Conference Logos Universality Mentality Education Novelty, Lumen.
• Erdinç, S. & Öymen Gür, Ş. (2017). “Rezidans Kültürü Üzerine Bir İnceleme: İstanbul Örneği”. Yakın Mimarlık Dergisi, 1(1), 68-90.
• Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Firidin Özgür, E. (2006). İstanbul’un Konut Alanlarında Yeni Eğilimler. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Genç, F. N. (2008). “Doğal Afet Riskleri Açısından Türkiye’de Kentleşme”. Türk İdare Dergisi, 80(459), 81-100.
• Göregenli, M. (2010). Çevre Psikolojisi: İnsan Mekân İlişkileri. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Görgülü, T. (2007). “Türkiye’de İlk Apartmandan Günümüze; Çok Katlı Konutlarda Yaşanan Dönüşümler”. Kent, Kültür, Konut Sempozyumu, İstanbul.
• Güleç Solak, S. (2017). “Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6(1), 13-37.
• Gür, Ş. Ö. (2000). Doğu Karadeniz Örneğinde Konut Kültürü. Yapı – Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Hargreaves, B. (2002). “To Rent or Buy; That is the Question”, Pacific Rim Real Estate Society (PRRES) Conference, Christchurch, 21-23 Ocak.
• Harries, K. (1993). Thoughts on a Non-Arbitary Architecture, Dwelling, Seeing and Designing: toward a phenomenological ecology. New York: New York Press.
• Hasol, D. (2010). Mimarlık ve Yapı Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınevi.
• Hay, R. (1998). “Sense of Place in Developmental Context”. Journal of Environmental Psychology, 18, 5–29.
• Jorgensen, B. S. & Stedman R. C. (2001). “Sense of place as an attitude: lakeshore owners attitude toward their properties”. Journal of Environmental Psychology, 21, 233-248.
• Kiracı, H. & Akdemir, R. (2020). “Sahiplenmeden Tüketemez miyiz? Dijital Paylaşım Ekonomisinde Kiralama Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 4(8), 137-152.
• Knight J.R. & Eakin C.F. (1997). “A New Look at the Home Ownership Decision”. Real Estate Issues, 23(2), 20-29.
• Koca, D. (2015). “2000 Sonrası Konut Üretim Sürecindeki Değişimler ve Kentleşme Üzerine Etkisi”, I. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, 590-605.
• Kuban, D. (2000). “Küreselleşme ve Mimarlık”. Arredamento Mimarlık, 129, 78-80.
• Kyle, G., Graefe, A., Manning, R. & Bacon, J. (2004). “Effects of place attachment on users’ perceptions of social and environmental conditions in a natural setting”. Journal Of Environmental Psychology, 24, 213-225.
• Lawrence, R. J. (1987). Housing, Dwellings & Homes. John Wiley & Sons, Geneva.
• Lefebvre, H. (1998). Modern Dünyada Gündelik Hayat. Metis Yayınları, İstanbul.
• Maslow, A. (1954). Motivation and Personality. Harper and Row, New York.
• Maslow, A. H. (1999). Toward a Psychology of Being. Newyork: J. Wiley&Sons.
• Marcus, C. C. (1997). House as a Mirror of Self: Exploring the Deeper Meaning of Home. California: Conari Press.
• Meyrowitz, J. (1985). No Sense of Place: The Impact of Electronic Media on Social Behaviour. Oxford: Oxford University Press.
• Moore, J. (2000), “Placing Home in Context”. Journal of Environmental Psychology, 20(3), 207-217. doi/10.1006/jevp.2000.0178
• Mumcu Uçar, Ö. & Özsoy, A. (2006). “Sınır Kavramına Mekânsal Bir Yaklaşım: Bahçelievler Örneği”. İtü Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 5(2), 11-24.
• Newman, O. (1972). Defensible Space; Crime Prevention Through Urban Design. New York: Macmillan.
• Özcan, B. (2011). “Hedonizm ve Kimlik Temeline Dayalı Postmodern Tüketim Yaklaşımı”. Istanbul Journal of Sociological Studies (35), 119-130.
• Quigley, J.M. & Raphael, S. (2004). “Is Housing Unaffordable? Why Isn’t It More Affordable?”, The Journal of Economic Perspectives, 18(1), 191-214.
• Rapoport, A. (2004). Kültür, Mimarlık, Tasarım. Yapı Yayın, İstanbul.
• Sadıkoğlu, H. (2010). Üst Gelir Grubu Konut Tercihleri ve Mekân Kullanımları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. İTÜ FBE, İstanbul.
• Sadıkoğlu, H. & Özsoy, A. (2016). “Üst Gelir Grubu Konut Tercihi Olarak Rezidans Kullanımı”. İDEALKENT, 7(18), 226-245.
• Sancar F. & Severcan Y. C. (2010). “Children's Places: Rural–Urban Comparisons Using Participatory Photography in the Bodrum Peninsula, Turkey”. Journal of Urban Design, 15(3), 293-324.
• Scannell, L. & Gifford, R. (2010). “Definding Place Attachment: A Tripartite Organizing Framework”. Journal Of Environmental Psychology, 30(1), 1-10.
• Schneider, T. ve Till, J. (2007). Flexible Housing. Oxford, United Kingdom: Architectural Press.
• Schulz, C. N. (1985). The Concept of Dwelling on the Way to Figurative Architecture. Rizzoli International Publications Inc., New York.
• Sofuoğlu Demirbaş, Ü. (2023). Yaşam Döngüsü ve Konutun Bellekteki Yeri Üzerine Bir Sorgulama. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Somerville, P. (1997). The Social Constrcution of Home. Journal of Architectural and Planning Research, 14(3), 226-245.
• Şahin, P. & Şener, S.M. (2018). “Türkiye’de Konut Söylemlerinde Yaşanan Değişimin Reklamlar Üzerinden Analizi - İstanbul Örneği”. İdealkent, 23(9), 258–291.
• Şengül, M. B. (2010). “Romanda Mekân Kavramı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 528-538.
• Şentürk, A. & Gülersoy N. Z. (2019). “Aidiyet, Kent Kimliği ve Kentsel Koruma Etkileşimi Bağlamında Kullanıcı Sürekliliğinin İrdelenmesi: Kadıköy Moda Örneği”. Megaron, 4(1), 145-159.
• TDK, (2023). Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr. [Erişim Tarihi: 24.11.2023]
• Tipu, K. (2005). Housing Tenure Aspirations and Attainment. Centre for Housing Research, Aotearoa New Zealand and Building Research.
• Tognoli, J. (1987). Residential Environments. D. Stokols, & I. Altman içinde, Handbook of Environmental Psychology, Vol. 1, 655-690.
• Uğurlar, A. & Özelçi Eceral, T. (2014). Ankara’da Mevcut Konut (Mülk ve Kiralık) Piyasasına İlişkin bir Değerlendirme, İDEALKENT, 5(12), 132-159.
• UN&Habitat (2004). EnablingShelter Strategies: Design and Implementation Guide for Policymaker. QuickPolicy Guide Series - Volume 2.
• Yalçın, A. (2023). “Genel Konut Özelliklerinin ve Fiyat Duyarlılığının Konut Satın Alma Davranışına Etkisi”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 525-550. https://doi.org/10.18506/anemon.1318466
• Zengel, R. & Deneri, B. (2007). Yükselen Yapı Bağlamında Türkiye’de Kondominyumlara Bir Bakış. Yapı Dergisi, 32, Yapı Yayınları, İstanbul.