TÜRK ÇAĞDAŞLAŞMASININ ÖNEMLİ BİR AŞAMASI OLAN SOYADI KANUNU’NUN HALK TARAFINDAN BENİMSENMESİ VE UYGULANMASINDA ULUSAL BASININ ROLÜ

Yıl 2025, Sayı: 67, 371 - 391

Suat Özdağ

Öz

Kurtuluş Savaşı’nda galip gelen ve yeni bir devlet kuran yönetici kadro, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte; muasır medeniyetler seviyesine ulaşmak ve bağımsız bir ulus devlet inşa edebilmek için siyasi, sosyal, kültürel ve idari alanda birçok yenilikler yapma yoluna gitmiştir. Cumhuriyet yönetimi, yeni kurduğu devleti eski kimliklerden ve tanımlamalardan arındırarak modern, türdeş ve homojen bir ulus kurma amacıyla hareket etmiştir. Bu amaçla toplumsal alanda birçok yeniklikler yapılmış ve hukuki değişikliklere gidilmiştir. Soyadı Kanunu ile türdeş, homojen ve modern bir toplum meydana getirmek amaçlanmıştır. Bu kanunun halk tarafından anlaşılması, kabul görmesi ve uygulanması için yönetici kadro basından azami derecede faydalanmıştır. Bu çalışmada Soyadı Kanunun toplum tarafından benimsenip uygulanmasında ulusal basının rolü açıklanmaya çalışılmıştır. 1934 yılında ülkenin önemli gazeteleri olan Akşam, Cumhuriyet, Hâkimiyeti Milliye (Ulus), Milliyet ve Vakit (Kurun) gazetelerinin konuyu ele alışı ve desteği ortaya konmuştur. Yapılan araştırmalarda basının “Soyadı Kanunu”nun, halk tarafından benimsenip uygulanmasında önemli bir rol üstlendiği, konunun sözcüsü ve yönlendiricisi olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Ulus Devlet, Soyadı Kanunu, Basın, Öz Türkçe.

THE ROLE OF THE NATIONAL PRESS IN THE ADOPTION AND IMPLEMENTATION OF THE SURNAME LAW, WHICH IS AN IMPORTANT STAGE OF TURKISH MODERNIZATION, BY THE PUBLIC

Öz

The ruling team, who won the War of Independence and established a new state, with the proclamation of the Republic; In order to reach the level of contemporary civilizations and build an independent nation state, it has made many innovations in the political, social, cultural and administrative fields. The Republican administration acted with the aim of establishing a modern, congenerous and homogeneous nation by purifying the newly established state from old identities and definitions. For this purpose, many innovations have been made in the social field and legal changes have been made. The Surname Law purpose to create a congenerous, homogeneous and modern society. The administrative staff made maximum use of the press in order for this law to be understanding, acceptation and implementation by the public. In this study, the role of the national press in the adoption and implementation of the Surname Law by the society has been tried to be explained. In 1934, the country's important newspapers Akşam, Cumhuriyet, Hâkimiyeti Milliye (Ulus), Milliyet and Vakit (Kurun) addressed the issue and their support was revealed. Research has shown that the press plays an important role in the adoption and implementation of the surname law by the public and is the spokesperson and guide of the issue.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Nation State, Surname Law, Press, Self Turkish.

Kaynakça

• Süreli Yayınlar
• Akşam Gazetesi
• Bursa Gazetesi
• Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi
• Kurun Gazetesi
• Milliyet Gazetesi
• Ulus Gazetesi
• Vakit Gazetesi
• TBMM Kanunlar ve Zabıt Cerideleri
• Efendi, Bey, Paşa gibi lakab ve unvanların kaldırıldığına dair kanun, Kanun No:2590, 1934.
• Soy Adı Kanunu, Kanun No: 2525, 1934.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi 4. Devre, 23. Cilt, 16.6.1934: 4-5.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, 4. Devre, 25. Cilt, 24.11.1934: 32-35.
• Kitap ve Makaleler
• Aslan, D. (2006, Bahar). Modern Türkiye'de Ulusal Kimliğin İnşasında Soyadı Kanunu'nun Rolü. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi(3), 155-172.
• Atabay, M. (2012). Soyadı Kanunu ve Bu Konuda Yapılan Tartışmalar. Tarih Dergisi(42), 231-248. Atatürk Ansiklopedisi, Cumhuriyet Gazetesi. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atatürk Ansiklopedisi, Hâkimiyet-i Milliye. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Avşar, Z., & Kaya, A. (2013). Cumhuriyet Türkiye’sinin Halkçılık Uygulamaları: Soyadı Kanunu Örneği. Turkish Studies, 8(5), 73-90.
• Aydın, M. (2019). 1934 Tarihli Soy Adı Kanunu Uygulamaları ve Malatya örneği: (Fırat Gazetesi Verilerine Göre). Belgi Dergisi, 2(18), 1379-1416.
• Berkes, N. (2023). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları.
• Doğaner, Y. (2003). Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar. A. Sezer içinde, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (s. 316-338). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Dokuyan , S. (2016). Soyadı Kanunu ve Kanunun Uygulanma Süreci. Tarih İncelemeleri Dergisi, 31(1), 129-166.
• Ertan, T. (2000). Cumhuriyet Kimliği Tartışmasının Bir Boyutu: Soyadı Kanunu. Kebikeç Dergisi(10), 255-272.
• Girgin, , O. (2020). Türk Modernleşmesini Kavramsal Olarak Çözümlemeye Yönelik Bir Tartışma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(64), 227-246.
• Gökalp, N. (1996). Türk Basınında Soyadı Kanunu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
• Özcan, M., & Üzen, İ. (2019). Atatürk Döneminde Soyadı Kanunu’nun Çankırı’daki Yansıması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(3), 129-152.
• Payaslı, V. (2020). Asım Us ve Vakit: Milli Mücadele Yıllarına Dair Genel Bir Değerlendirme 1919-1920. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi(102), 201-254.