ARİFE KALENDER’İN ŞİİRLERİNDE ÖZDEŞLEYİM İLİŞKİSİ KURULAN TABİAT UNSURLARI, NESNELER VE İNSANLAR

Yıl 2025, Sayı: 71

Betül Öztoprak

https://doi.org/10.30794/pausbed.1594575

Öz

1954 yılında Malatya’da dünyaya gelen Arife Kalender’in “Bir Düğün Havası” başlıklı ilk şiiri 1973 yılında yayımlanır. Köyde dünyaya gelip tabiatla iç içe büyüyen Kalender, şiirlerinde tabiat unsurlarına fazlasıyla yer vermektedir. Çoğu zaman duygularını tabiat unsurlarıyla kurmuş olduğu özdeşleyim ilişkisi aracılıyla dile getiren Kalender’in şiirlerinde, Einfühlung kuramının yansımaları yoğun bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. Şair yani süje yaşamış olduğu duyguları, objeler aracılığıyla dile getirmekte bire bir özdeşleyim ilişkisi kurduğu tabiat unsurları, nesneler ve çevresinde gördüğü kişilerle bir olarak acılarını, hüznünü, mutluluğunu vb. ifade etmektedir. Çalışmanın amacı psikolojik temelli bir kuram olan Einfühlung (Özdeşleyim) kuramını Arife Kalender’in şiirleri bağlamında ele almak ve bire bir kurduğu özdeşleyim ilişkisi üzerinden şairin objelere yaklaşımını ve objeleri hangi duygularına aracı kıldığını ortaya koyabilmektir. Doküman analiz yönteminin kullanıldığı çalışmada, Arife Kalender’in çoğu zaman acıları, hüznü, ayrılığı, yalnızlığı, ölümü ifade etmek için özdeşleyime yöneldiği tespit edilmiş, şiirlerde ferdi sorunların yanında toplumsal sorunların da ağırlıklı olarak ele alındığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arife Kalender , Einfühlung , Özdeşleyim , Empati

NATURAL ELEMENTS, OBJECTS AND PEOPLE WITH WHICH A RELATIONSHIP OF IDENTIFICATION IS ESTABLISHED IN ARIFE KALENDER’S POEMS

Öz

Born in Malatya in 1954, Arife Kalender’s first poem, titled “A Wedding Atmosphere”, was published in 1973. Kalender, who was born in the village and grew intertwined with nature, also gives a lot of space to the elements of nature. The reflections of the Einfühlung theory appear intensely in the poems of Kalender, who often expresses her feelings through the relationship of identification she has established with the element of nature. The poet, that is, the subject, expresses the feelings she has experienced through objects. Most of the time, she expresses her pain, sadness and happiness through the natural elements, objects and the people she sees around her with a one-to-one identification relationship. The aim of the study is to discuss the Einfühlung (identity) theory, which is a psychological-based theory, in the context of Arife Kalender’s poems and to be able to reveal the poet’s approach to the objects and which emotions she makes the objects a tool for through the one-to-one identification relationship. In the study, in which the document analysis method was used, it was determined that Arife Kalender often turned to identification to express pain, sadness, separation, loneliness and death. In addition to individual problems, it has been seen that social problems are mainly discussed in the poems.

Anahtar Kelimeler

Arife Kalender , Einfühlung , İdentity , Empathy

Kaynakça

• Akarsu, B. (2015).Felsefe Terimleri Sözlüğü, 14. Baskı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Anar, T. (2013). “Edebiyat Eserlerini Anlamak ve Yorumlamak İçin Farklı Bir Yöntem: Einfühlung Teorisi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 48, Sayı: 48, 23-46. Erişim Tarihi: 26.03.2024. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/158355.
• Andı, M. F. (2010). Güneşe Tutulan Ayna -Şiir İncelemeleri-, Hat Yayınevi, İstanbul.
• Atiker, M. (2018). “Psikolojik Estetik/Eınfühlung Kuramının Kökeni ve Modern Türk Edebiyatındaki Alımlama Tarihine (Kavramlaştırma Çalışmalarına) Bir Bakış”, Türk Dili, Yıl: 68, Sayı: 803, 38-43.
• Ayvazoğlu, B. (2023). Aşk Estetiği, 7. Basım, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Bachelard, G. (2020). Mekânın Poetikası, Çev.: Alp Tümertekin, 6. Baskı, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Batur, M. (2016). “Huzurun Rengi Mavi”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt:6 Sayı: 13, 279-292. Erişim Tarihi: 11.10.2024. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/716817.
• Bozkurt, N. (1995). Sanat ve Estetik Kuramları, 2. Baskı, Sarmal Yayınevi, İstanbul.
• Cörüt, C.C. (2024). Arife Kalender’in Şairliği ve Şiiri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Eiguer, A. (2018). Evin Bilinçdışı, Çev.: Perge Akgün, 2. Basım, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Göknil, N. (1945). “Estetik Haz: Psikolojik ve Fenomenolojik Estetik Hakkında Bir Araştırma”, Felsefe Arkivi, Cilt:1 Sayı:1, 141-154. Erişim Tarihi: 04.05.2024, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/14348
• Gürbüz, A. (2020). “Ahmet Haşim’in ‘Nehir Üzerinde’ Şiirinin Einfühlung Kuramına Göre Çözümlenmesi”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 21, Cilt: 8, ss. 133-149. Erişim Tarihi: 06.09.2025. https://doi.org/10.31126/akrajournal.699345.
• Kalender, A. (2005). Şiir Irmakları, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• Kalender, A. (2011a). Gül Küstü Toplu Şiirler I, İlya Yayınevi, İzmir.
• Kalender, A. (2011b). Suçlu Fırtınalar Toplu Şiirler II, İlya Yayınevi, İzmir.
• Kalender, A. (2014). Gece Islıkları, Tekin Yayınevi, İstanbul.
• Kalender, A. (2015). Günler-Yazılar, Neziher Yayınları, İzmir.
• Kalender, A. (2018). Yağmur Sandım Kendimi, Hayal Yayınları, İstanbul.
• Kalender, A. (2022). Yaz Üşümesi, Hayal Yayınları, İstanbul.
• Kolcu, A. İ. (2010). Edebiyat Kuramları Tanım-Tenkit-Tahlil, 2. Baskı, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum.
• Narlı, M. (2007). Şiir ve Mekân, Hece Yayınları, Ankara.
• Okay, M. O. (2015). Sanat ve Edebiyat Yazıları, 4. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Ören, İ. (2024). Arife Kalender’in Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. (2010). 3. Baskı, Cilt 2, Editör: Murat Yalçın, YKY, İstanbul.
• Tunalı, İ. (1975). “Sanatın Psikolojik Anlamı ve Worringer’in Üslup Analizi”, Felsefe Arkivi, Sayı: 13, 11-20. Erişim Tarihi: 02.03.2024. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/14556.
• Tunalı, İ. (1979). Estetik, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Ulucan, M. (2020). “Kültür ve Edebiyatımızda Dicle”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 29 Sayı: 4, 103-122. Erişim Tarihi: 09.11.2024. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1196511.
• URL 1 https://www.gazetekadikoy.com.tr/kultur-sanat/yasami-siire-ykledim-gtryorum039, (Erişim Tarihi: 17.10.2024).
• URL 2 https://www.nilufer.bel.tr/haber/sair-arife-kalender-in-yazin-yasamina-yolculuk, (Erişim Tarihi: 17.10.2024).
• URL 3 https://www.almancasozluk.net/index.php?q=einfühlen, (Erişim Tarihi: 06.09.2025).
• Yetkin, S. K. (1938). Estetik, Devlet Basımevi, İstanbul.
• Worringer, W. (1985). Soyutlama ve Özdeşleyim, Çev.: İsmail Tunalı, Remzi Kitabevi, İstanbul.