Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Rollerine göre İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtma, Psikolojik Dayanıklılık ve Duygusal Yetkinlik İnancı

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2 - Cilt: 6 Sayı: 2, 187 - 212, 14.07.2016

Öner Çelikkaleli Sinem Kaya

Öz

Bu araştırmanın amacı, üniversite öğrencilerinin ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları, psikolojik dayanıklılıkları ve duygusal yetkinlik inançları arasındaki ilişkiyi incelemek ve cinsiyet ve algıladıkları cinsiyet rollerine göre ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtma, psikolojik dayanıklılık ve duygusal yetkinlik inançlarını ortaya koymaktır. Bu amaçla 346 üniversite öğrencisinden veri toplanmıştır. Veri toplamak amacıyla, İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği, Psikolojik Dayanıklılık III-R Ölçeği, Ergenlerde Yetkinlik Beklentisi Ölçeği ve Cinsiyet Rolü Değerlendirme Envanteri kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtma ile psikolojik dayanıklılık ve duygusal yetkinlik inancı arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmaktayken, psikolojik dayanıklılık ile duygusal yetkinlik arasında pozitif yönde anlamlı ilişki bulunmaktadır. İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtma düzeyleri toplumsal cinsiyet rollerine göre farklılık gösterirken, üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları hem toplumsal cinsiyet rollerine hem de cinsiyet/toplumsal cinsiyet ortak etkileşimine göre farklılaşmaktadır. Sonuç olarak, toplumsal cinsiyet rollerine göre üniversite öğrencilerinin duygusal yetkinlik inancı farklılaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel çarpıtma, Psikolojik dayanıklılık, Duygusal yetkinlik, Toplumsal cinsiyet.

University Students’ Interpersonal Cognitive Distortions, Psychological Resilience, and Emotional Self-Efficacy According to Sex and Gender Roles

Öz

The purpose of this study is to examine the relationships between college students’ level of cognitive distortions, resilience and emotional self-efficacy. In addition, how sex and gender roles affect interpersonal cognitive distortions, emotional self-efficacy beliefs and endurance is examined. This study was conducted with 346 university students. In this study, Interpersonal Cognitive Distortions Scale, Resilience Scale III-R, Self-Efficacy Scale, and Sex Role Inventory were administered to the participants. The results indicated that there was a negative correlation between interpersonal cognitive distortions, self-efficacy and psychological resilience. On the other hand, there was a positive correlation between psychological resilience and self-efficacy. Significant differences were found between gender roles and interpersonal cognitive distortions. In line with this, significant differences were found between gender roles and psychological resilience. However, there was no significant relation between sex and interpersonal cognitive distortions. Furthermore, the correlation between sex and psychological resilience is not significant. Additionally, self-efficacy and sex has no a significant relation, but has a significant relation with gender roles. Lastly, there was a significant relation between interpersonal cognitive distortions and gender roles.

Anahtar Kelimeler

Story, Cognitive distortions, Psychological resilience, Self-efficacy, Gender roles.

Kaynakça

• Ağır, M. (2007). Üniversite öğrencilerinin bilişsel çarpıtma düzeyleri ile problem çözme becerileri ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki. Unpublished doctorate dissertation, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akın, A. (2010). Öz-duyarlık ve ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar. . Journal of Education, 39, 01-09.
• Arsel, C. O., & Durak-Batıgün, A. (2011). İntihar ve cinsiyet: Cinsiyet rolleri, iletişim becerileri, sosyal destek ve umutsuzluk açısından bir değerlendirme. Türk Psikoloji Dergisi, 26 (68), 1-10.
• Aydın, B. (1991). Cinsiyet ve cinsiyet rolleri açısından atılganlık seviyesinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3, 25-36.
• Bandura, A. (1977a). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191–215.
• Bandura, A. (1977b). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37, 122–147.
• Bandura, A. (1986). Social foundation of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bandura, A. (1990a). Reflection on nobality determinnats of competence. In R. J.Strenberg & J. Kolligian, Jr. (Eds), Competence considered (pp. 315–362). New Haven, CT: Yale University Press.
• Bandura, A. (1990b). Some reflections on reflection. Psychological Inquire, 1 (1), 101 105.
• Bandura, A. (1991). Self-efficacy mechanism in physiological activation and health-promoting behavior. In J. Madden, IV. (Eds), Neurobiology of learning emotion and affect (pp. 229–270). New York: Raven.
• Bandura, A. (1992). Exercise of personal agency through self-eficacy mechanism. In R. Schwarzer (Eds), Self-efficacy: Thought control of action (pp. 3–38). Washington, DC.: Hemisphere.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28 (2), 117–148
• Bandura, A. (1995). Self-efficacy in changing societies. In A. Bandura (eds), Exercise of personal and collective efficacy in changing societies (pp. 1–45). New York: Cambridge University Pres.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman and Company.
• Bandura, A., & Wood, R. E. (1989). Effect of perceived controllability and perfornance standarts on self- regulation of complex decision-making. Journal of Personality and Social Psychology, 56, 805–814.
• Bandura, A., Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Gerbino, M., & Pastorelli, C. (2003). Role of affective self- regulatory efficacy on diverse spheres of psychosocial functioning. Child Development, 74, 769–782.
• Basım, H. N., & Çetin, F. (2011). The reliability and validity of the resilience scale for adults-Turkish version. Turkish Journal of Psychiatry, 22 (2), 104-114.
• Beck, J. (2001). Bilişsel terapi: Temel ilkeler ve ötesi. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Bem, S. L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42, 155-162.
• Bem, S. L. (1981). Bem sex role inventory: Professional manual. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Bem, S. L. (1984). Androgyny and gender schema theory: A conceptual and empirical integration. Sonderegger, T. B. (Eds), Psychology and gender: Nebraska Symposium on Motivation, Nebraska: University of Nebraska Press.
• Block, J., & Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70 (2), 349-361.
• Bonanno, G. A., Galea, S., Bucciarelli, A., & Vlahov, D. (2007). What predicts psychological resilience after disaster? The role of demographics, resources, and life stress. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 75 (5), 671-682.
• Caprara, G.V., Caprara, M., & Steca, P. (2003). Personality’s correlates of adult development and aging. European Psychologist, 8, 131–147.
• Caprara, G. V., Steca, P., Gerbino, M., Paciello, M., & Vecchio, G. (2006). Looking for adolescents’ well- being: Self efficacy beliefs as determinants of positive thinking and happiness. Epidemiolojia e Psichiatria Sociale, 15, 30-43.
• Cash, T. F. (1984). The irrational beliefs test: Its relationship with cognitive-behavioral traits and depression. Journal of Clinical Psychology, 40 (6), 1399-1405.
• Chan, D. W. (2003). Hardiness and its role in the stres-burnout relationship among prospective Chinese teachers in Hong Kong. Teaching and Teacher Education, 19, 381-395.
• Corey, G. (1991). Theory and practice of counseling and psychotherapy. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.
• Crowley, B. J., Hayslip, B., & Hobdy, J. (2003). Psychological hardiness and adjustment to life events in adulthood. Journal of Adult Development, 10 (4), 237-248.
• Curtis, W.J., & Cicchetti, D. (2003). Moving research on resilience into the 21st century: Theoretical and methodological considerations in examining the biological contributors to resilience. Journal of Developmental Psychopatholgy, 15 (3), 773–810.
• Çelikkaleli, Ö. (2010). Ergenlerin yetkinlik inançları ile depresyon, benlik saygısı, iç-dış kontrol odağı, sürekli öfke ve öfke ifade biçimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Çelikkaleli, Ö., Gündoğdu, M., & Kıran-Esen, B. (2006). Ergenlerde yetkinlik beklentisi ölçeği: Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Araştırmaları, 25, 62–72.
• Çelikkaleli, Ö., & Gündüz, B. (2010). Ergenlerde problem çözme becerileri ve yetkinlik inançları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 361-377.
• Çoban, E. A. (2013). Interpersonal cognitive disortionsand stres and coping strategies ot late edolescents. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educatioanl Research, 51, 65-84.
• Damarlı, Ö. (2006). Ergenlerde toplumsal cinsiyet rolleri, bağlanma stilleri ve benlik kavramı arasındaki ilişkiler. Unpublished master’s thesis, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dayıoğlu, B. (2008). Resilience in üniversity entrance examination applicants: The role of learned resourcefulness, perceived social support and gender. Unpublished master’s thesis, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dökmen, Z. Y. (1991). Bem Cinsiyet Rolü Envanteri'nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35 (1), 81-89.
• Durak, M. (2002). Predictive role of hardiness on psychological symptomatology of university students experienced earthquake. Unpublished master thesis, The Middle East Technical University, Ankara.
• Ellis, A. (1973). Humanistic psychotherapy: The rational-emotive approach. New York: The Julian Press.
• Ellis, A. (1993). Reflections on rational-emotive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61 (2), 199-201.
• Giese-Davis J, Kopman, C., & Butler L. (2002). Change in emotion regulation strategy for women with metastatic breast cancer following supportive-expressive group therapy. Journal of Consultation Clinical Psychology, 70, 916–925.
• Gillespie, B. M.,Chaboyer, W., Wallis, M., & Grimbeek, P. (2007). Resilience in the operating room: Developing and testing of a resilience model. Journal of Advanced Nursing, 59 (4), 427-438.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik dayanıklılık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 113-128.
• Gizir, C. A. (2004). Akademik dayanıklılık: Yoksulluk içindeki sekizinci sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına katkıda bulunan koruyucu faktörlerin incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gizir, C. A., & Aydın, G. (2006). Psikolojik Sağlamlık ve Ergen Gelişim Ölçeği’nin uyarlanması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26 (3), 87-96.
• Güloğlu, B., & Karaırmak, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinde yalnızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı ve psikolojik dayanıklılık. Ege Eğitim Dergisi, 11 (2), 73–81.
• Güven, N. (2005). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve evlilikte problem çözme becerilerinin evlilik doyumuyla ilişkisi. Unpublished master’s thesis, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hamamcı, Z. (2005). Dysfunctional reletionship belief in marital satisfactionand adjustment. Social Behavior and Personality, 33 (4), 313-328.
• Hamamcı, Z., & Büyüköztürk, S. (2004). The interpersonal cognitive distortions scale: Development of the scale and investigation of its psychometric characteristics. Psychological Reports, 95, 291–303.
• Harrisson, M., Loiselle, C. G., Duquette, A., & Semenic, S. E. (2002). Hardiness, work support and psychological distress among nursing assistants and registered nurses in Quebec. Journal of Advanced Nursing, 38 (6), 584-591.
• Hetherington, E. M., & Stanley-Hagan, M. (1999). The adjustment of children with divorced parents: A risk and resiliency perspective. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 40, 129-140.
• Kapıkıran, Ş. (2002). Üniversite öğrencilerinin sınav kaygısının bazı psiko-sosyal değişkenlerle ilişkisi üzerine bir inceleme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 34-43.
• Karaırmak, Ö., & Siviş-Çetinsaya, R. (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik dayanıklılık üzerine etkisi: Duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (35), 30-43.
• Kavuncu, N. (1987) Bem Cinsiyet Rolü Envanteri'nin Türk toplumuna uyarlama çalışması. Unpublished master’s thesis, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kazdin, A. E. (1979). Imagery elaboration and self-efficacy in the covert modeling treatment of assertive behavior. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 47, 725–753.
• Kırımoğlu, H., Yıldırım, Y., & Temiz, A. (2010). İlk ve ortaöğretim okullarında görev yapan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin yılmazlık düzeylerinin incelenmesi (Hatay ili örneği). Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4 (1), 88-97.
• Kirby, L., & Fraser, M. (1997). Risk and resilience in childhood. In M. Fraser (Eds), Risk and resilience in childhood (pp.10–33). Washington, DC: NASW Press.
• Locke, E. A., & Latham, G. P. (1990). A theory of goal setting and task performance. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Locke, E. A., Frederick, E., Lee, C., & Bobko, P. (1984). Effect of self-efficacy, goals, and task strategies on task performance. Journal of Applied Psychology, 69, 241–251.
• Luthar, S. S. (1991). Vulnerability and resilience: A study of high-risk adolescents. Child Development, 62, 600-616.
• Maddi, S. R., & Khoshaba, D. M. (2001). Personal views survey (3rd ed. revised). Newport Beach, CA: The Hardiness Institute.
• Masten, A. S. (1994). Resilience in individual development: Successful adaptation despite risk and adversity. In M. C. Wang & E. W. Gordon (Eds), Educational resilience in inner-city America: Challenges and prospects. Hillsdale, NJ: Lawrance Erlbaum.
• Masten, A. S., & Obradović, J. (2006). Competence and resilience in development. Annals of the New York Academy of Sciences, 1094, 13-27.
• Mayer, F. S., & Sutton, K. (1996). Personality: An integrative approach. New Joursey, Prentice Hall.
• Morris, C. G. (2002). Psikolojiyi anlamak. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23 (3), 145-149.
• Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik dayanıklılıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Önder, A., & Gülay, H. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin psikolojik salamlığının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 192-197.
• Özbay, Y., Terzi, Ş., Erkan, S., & Cihangir-Çankaya, Z. (2011). Üniversite öğrencilerinin profesyonel yardım arama tutumları, cinsiyet rolleri ve kendini saklama düzeyleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1( 4), 59-70.
• Özcan, B. (2005). Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler karşılaştırılması. Unpublished master’s thesis, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ramirez, E. R. (2007). Resilience: a concept analysis. Nursing Foru, 42, 73-82.
• Reich, J. W., Zautra, A. J., & Hall, J. S. (2012). Handbook of adult resilience. New York: Guilford.
• Ruble, D. N., Martin, C. L., & Berenbaum, S. A. (2006). Gender development. In W. Damon (Series Ed.) & N. Eisenberg (Vol. Ed.), Handbook of Child Psychology (6th ed., Vol. 3, pp. 858-932). New York: Wiley.
• Sezgin, F. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (2), 489-502.
• Stackert, R. A., & Bursik, K. (2003). Why I unsatisfied? Adult attcmhment style, gendered irrational relationship beliefs, and young adult romantic relationship satisfaction. Personality and Individual Differences, 34, 1419-1429.
• Telef, B. B., & Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (6), 499-518.
• Terzi, Ş. (2006). Kendini Toparlama Gücü Ölçeği’nin uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 26, 77-86.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücünün içsel koruyucu faktörlerle ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 297-306.
• Topal, H. (2011). Eğitim fakültesi öğrencilerinin kişilerarası problem çözme becerileri ve yönelimleri ile fonksiyonel olmayan tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Totan, T., İkiz, E., & Karaca, R. (2010). Duygusal Öz-yeterlik Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanarak tek ve dört faktörlü yapısının psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 71-95.
• Turan, A. F. (2010). Üniversite öğrencilerinin ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalarını yordamada yalnızlık, benlik saygısı, yaş, cinsiyet ve romantik ilişki yaşama durumunun rolü. Unpublished master’s thesis, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Türkçapar, M. H. (2000). Kognitif terapi ve psikanalize bakışı. 3P Dergisi, 8, 1-44.
• Tzuriel, D. (1984). Sex role typing and ego identity in Israeli oriental and western adolescents. Journal of Personality and Social Psychology, 46, 440-457.
• Werner, E. E. (1989). High-risk children in young adult-hood: A longitudinal study from birth to 32 years. American Journal of Orthopsychiatry, 59 (1), 72-81.