Sınıf Öğretmenlerinin Empatik Beceri Düzeylerinin Sosyo-Demografik Değişkenlere ve Tercih Ettikleri Disiplin Türlerine Göre İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 4 - Cilt: 5 Sayı: 4, 397 - 418, 14.07.2016

Fatma Karakuş Songül Tümkaya

Öz

Bu araştırmada, sınıf öğretmenlerinin bazı sosyo-demografik değişkenlere ve tercih ettikleri disiplin türlerine göre empatik beceri düzeylerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. İlişkisel tarama modelinde betimsel bir çalışma olarak planlanan araştırmanın verileri 40 ilköğretim okulunda görev yapan 293 sınıf öğretmeninden, “Empatik Beceri Ölçeği- B Formu”, “Disiplin Türleri Ölçeği” ve araştırmacı tarafından geliştirilen “Bilgi Toplama Formu” aracılığıyla elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda sınıf öğretmenlerinin empatik beceri puanlarının cinsiyete, medeni duruma, mesleği isteyerek tercih edip/etmeme durumuna ve okulun sosyo-ekonomik düzeyine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Bununla birlikte yaş ve eğitim düzeyi değişkenleri ile empatik beceri puanları arasında anlamlı farklılaşmanın olduğu; yaş arttıkça empatik becerinin azaldığı, eğitim düzeyi arttıkça empatik becerinin arttığı belirlenmiştir. Empatik beceri ile Disiplin Türleri Ölçeğinin alt boyutları olan “önleyici” ve “düzeltici disiplin” türleri arasında düşük düzeyde, negatif ve anlamlı bir ilişkinin olması araştırmadan elde edilen bir başka bulgudur. Bağımsız değişkenlerin empatik beceri düzeyini ne derece yordadığına ilişkin yapılan ikili lojistik analizi sonucunda, sadece “yaş” değişkeninin yüksek empatik beceri düzeyinde olmayı negatif yönde anlamlı şekilde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Empatik beceri, Disiplin türleri, Sınıf öğretmeni.

The Examination of Empathetic Skill Levels of Primary Education Teachers Regarding Socio-Demographic Variables and Their Preferred Discipline Types

Öz

The aim of the research is to examine the empathetic skill levels of primary education teachers according to socio-demographic variables and their preferred discipline types. The research model is relational screening model. The data of the research were obtained from 293 primary education teachers that are employed in 40 primary schools by “Empathetic Skill Scale – B form”, “Discipline Types Scale” and information collection form developed by the researcher. The results obtained from the research show that there is a significant difference between empathetic skill scores of teachers regarding age, educational level and preferred discipline types; besides the age variable predicted the empathic skill scores. It was revealed that the empathetic skill decreased with age while this skill increased with the increase of educational level. That there was a low, negative and significant correlation between the sub-dimensions of Discipline Types Scale and empathetic skill was another finding of the study. It was found that the age variable negatively and significantly predicted being at high level of empathic skill. Consequently, some suggestions were offered by utilizing the findings of the research.

Anahtar Kelimeler

Empathetic skill, Discipline types, Primary education teacher.

Kaynakça

• Akbulut, E. & Sağlam, F. (2010). Sınıf öğretmenlerinin empatik eğilim düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 1068-1083.
• Alçay, U. (2009). Farklı okul türlerinde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin empatik beceriler açısından karşılaştırılması. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Alpay, A. (2009). Yakın ilişkilerde bağışlama: Bağışlamanın; bağlanma, benlik saygısı, empati ve kıskançlık değişkenleri yönünden incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Alper, D. (2007). Psikolojik danışmanların ve sınıf öğretmenlerinin duygusal zeka düzeyleri-iletişim ve empati becerilerinin karşılaştırılması. Unpublished master’s thesis, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Alver, B. (2003). Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların empatik becerileri, karar stratejileri ve psikolojik belirtileri arasındaki ilişkiler. Unpublished doctorate dissertation, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Aspy, D. & Roebuck, R.(1977). Kids don’t learn from people they don’t like. Amherst, MA: Human Resources Development Press.
• Ay, F. A. (1999). Hemşirelerin empati becerilerinin değerlendirilmesi. Unpublished master’s thesis, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Barut, Y. (2004). Ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin empatik eğilim düzeyleri ile çatışma eğilimi düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Retrieved April 24, 2012 from http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/271.pdf.
• Barnett, M.A. (1990). Empathy and related responses in children. In N. Eisenberg & J. Strayer (Eds.), Empathyandits development. (pp. 146-163).Cambridge: Cambridge University Press.
• Baxter D. E. (1992). Empathy: Its role in nursing burnout. Unpublished doctorate dissertation, Vanderbilt University’s Peabody College, Nashville
• Bolat, S. (1996) Eğitim öğretimde iletişim: Hacettepe Eğitim Fakültesi uygulaması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 75-78.
• Brophy,J. & Evenston, C. (1976). Learning from teaching a developmental perspective. Boston: Allyn, Bacon.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cüceloğlu, D. (1994). Yeniden İnsan İnsana. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Çankaya, H., İ., Canpolat, C., Aküzüm, C. & Çanakçı, H. (2010). Öğretmenlerin sınıf yönetimi yaklaşımları ile empati eğilimleri arasındaki ilişki. IX. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Elazığ, Türkiye. Retrieved from http://www.pegem.net/Akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=121856.
• Çelik, E. (2008). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenlere açısından incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çelik, E. & Çağdaş, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 23-38.
• Çetin, C. N. (2008). İlköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin empatik beceri düzeylerinin ana baba tutumları ve özsaygı ile ilişkisi. Unpublished master’s thesis, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çetin, Ö., M. & Ada, S. (2002). Eğitim ve öğretim ortamında disiplin nedir? Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Davis, C. M. (2005). Empati nedir, empati öğretilebilir mi? Ö. Sezer & S. Damar, (Çev.). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(9), 77-88.
• Davis, M.H. & Oathout, H.A. (1987). Maintenance of satisfaction in romantic relationships: Empathy and relational competence. Journal of Personality and Social Psychology, 53(2), 397-410.
• Dev, N. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin empatik beceriler açısından karşılaştırılması. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Dilekmen, M. (1999). Grupla psikolojik danışmanın öğretmen adaylarının demokratik tutum ve empatik beceri düzeylerine etkisi. Unpublished master’s thesis, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Dolunay, A. B. & Piyal, B. (2003). Öğretmenlerde bazı mesleki özellikler ve tükenmişlik. Kriz Dergisi, 11(1), 35-48.
• Dökmen, Ü. (1988). Empatinin yeni bir modele dayandırılarak ölçülmesi ve psikodrama ile geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 155-190.
• Dökmen, Ü. (2011). İletişim çatışmaları ve empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Duru, E. (2002). Öğretmen adaylarında kişi-durum yaklaşımı bağlamında yardım etme davranışı eğilimi, empati ve düşünme stilleri ilişkisi ve bu değişkenlerin bazı psikososyal değişkenler açısından incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Edwards, C. (1997). Classroom discipline and management. PrinticeHall: IncNew Jersey.
• Ekinci, Ö. (2009). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Eleser, G. (2007). İlköğretim birinci kademede görev yapan sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları disiplin problemleri ve bunlarla baş etme yolları. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Erçoşkun, M., H. (2005). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin empatik becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Ercoşkun, H., M. & Nalçacı, A. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının empatik beceri ve demokratik tutumların incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 180, 204-215.
• Erdem, A., R. & Gözel, E. (2011). Eğitim fakültelerinde görev yapan öğretim elemanlarının gösterdiği empati becerisinin öğretim elemanları ve 4. sınıf öğretmen adayları tarafından değerlendirilmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 177-195.
• Ergin, C. (1996). Maslach tükenmişlik ölçeğinin Türkiye sağlık personeli normları. 3 P Dergisi, 4(1), 28-33.
• Ergin, A. & Birol, C. (2000). Eğitimde iletişim. Ankara: Anı Yayıncılık
• Esen, H. (2006). İlk ve ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin kullandıkları disiplin türleri. Unpublished master’s thesis, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Filiz, A. (2009). Farklı lise türlerindeki öğrencilerin empatik eğilimleri ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Franzoi, S.L, Davis, M.H. & Young, R. D.(1985). The effects of private self-consciousness and perspective taking on satisfaction in close relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 48(6), 1 584-1 594.
• Genç, S., Z. & Kalafat, T. (2010). Öğretmen adaylarının empatik becerileri ile problem çözme becerileri. Kuramsal Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 135-147.
• Girgin G. (1995). İlkokul öğretmenlerinde meslekten tükenmişliğin gelişimini etkileyen değişkenlerin analizi ve bir model önerisi: İzmir ili kırsal ve kentsel yöre karşılaştırması. Unpublished doctorate dissertation, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Günindi, N. (2008). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum becerileri ile anne-babalarının empatik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kandemir, M. & Özbay, Y. (2009). Sınıf içinde algılanan empatik atmosfer ile benlik saygısı arasındaki etkileşimin zorbalıkla ilişkisi. İlköğretim Online, 8(2), 322-333. Retrieved October 12, 2011 from http://ilkogretimonline.org.tr/vol8say2/v8s2m5.doc.
• Kahraman, H. (2007). Empatik beceri eğitiminin okul öncesi dönemdeki çocukların empatik becerilerine ve sorun davranışlarına etkisi. Unpublished master’s thesis, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karlsberg, J.A. & Karlsberg, R.C. (1994). The affectionate bond: the goal of couple-centered therapy. The Journal of Humanistic Psychology, 34(1), 132-142.
• Kızılkaya, E. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin olumlu disiplin yöntemlerini öğrenme ihtiyacı. Unpublished master’s thesis, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Köksal, H. (2009). Hemşirelerin empatik eğilim ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Unpublished master’s thesis, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kurt, G. (2007). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışma bölümü öğrencilerine verilen duygusal zeka düşünme becerileri eğitiminin empatik beceri düzeylerine etkisi. Unpublished master’s thesis, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Manav, A. (2008). Hemşirelerin empatik eğilim ve becerilerinin değerlendirilmesi. Unpublished master’s thesis, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Morris, E. R. (1999). Teachers’ understanding of empathy and its application in the management of students’ misbehavior in secondary classrooms. Retrieved September 21, 2011, from http://search.proquest.com/pqdtft/docview/304574872/137C0361D4878005FF4/1?accountid=15725
• Nacar, F. S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin iletişim ve kişilerarası problem çözme becerilerinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Omdahl B. L&O’Donnell C. (1999). Emotional contagion, empathic concern and communicative responiveness as variables affecting nurses’ stress and occupational commitment. Journal of Advanced Nursing, 29(6), 1351-1359.
• Özcan, Z. (2007). Empati ve dini inanç arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Unpublished master’s thesis, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Özdemir, İ. E. (2007). Sınıfta ortamında istenmeyen davranışlar ve yönetimi. In Ç. Özdemir (Ed.) Sınıf yönetimi (pp. 155-156). Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
• Pala, A. (2008). Öğretmen adaylarının empati kurma düzeyleri üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 13-23.
• Pehlivan Baykara, K. (2005). Öğretmen adaylarının iletişim becerisi algıları üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 4(2), 17-23.
• Perez, B. L. &Pinto, I. F. (2010). Diferencias de edad en empatía: desde la adolescencia hasta la terceraedad. Ansiedady Estrés, 16(2), 139-150.
• Rehber, E. (2007). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerine göre çatışma çözme davranışlarının incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Çukurova Üniversitesi.
• Rogers, C., R. (1983). Empatik olmak, değeri anlaşılmamış bir varoluş şeklidir. F. Akkoyun (Trans.). Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(1), 103-124.
• Şahin, M. & Akbaba, S. (2010). İlköğretim okullarında zorbacı davranışların azaltılmasına yönelik empati eğitim programının etkisinin araştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 331-342.
• Şahin, M. & Özbay, Y. (1999). Üniversite öğrencilerinin empatik sınıf atmosferine ilişkin algılamaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 74-83.
• Şimşek, Ö., F. (2000). Bir grup rehberliği programının öğretmenlerin disiplin anlayışına etkisi. Unpublished master’s thesis, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Tanrıdağ, R., Ş. (1992). Ankara’daki ruh sağlığı hizmetlerinde çalışan personelin empatik eğilim ve empatik beceri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Unpublished doctorate dissertation, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Tettegah, S.,& Anderson, C. J. (2007). Pre-service teachers’ empathy and cognitions: Statistical analysis of text data by graphical models. Contemporary Educational Psychology, 32(1), 48-82.
• Tuncay, A. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin aile hayatı-çocuk yetiştirme tutumları, öğrenci kontrol eğilimleri ve empati eğilimleri arasındaki ilişkilerinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Uygun, E. (2006). Psikiyatri servisinde çalışan hemşirelerin empati beceri düzeylerinin belirlenmesi. Unpublished master’s thesis, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Uysal, G. (1991). Ortaöğretim kurumları disiplin yönetmeliği hükümlerine göre disiplin uygulamalarının değerlendirilmesi. Unpublished master’s thesis, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ünal, F. (2003). Empatik iletişimin eğitiminin okul öncesi çocuğu olan annelerin empatik beceri düzeylerine etkisi. Unpublished doctorate dissertation, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Voltan-Acar, N. (1994) Terapötik İletişim: Kişilerarası ilişkiler. Ankara: Şafak Matbaası.
• Yaoar, A. A. (2008). Üniversitesi öğrencilerinin mükemmeliyetçi kişilik özelliği ile empati düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yavaş, B. (2007). İlköğretim 5. sınıf öğretmenlerinin empati becerileri ile ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin akademik başarıları arasındaki ilişki. Unpublished master’s thesis, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yiğiter, K. (2008). Kocaeli ilinde görevli ilk ve ortaöğretim kurumlarında çalışan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin empati becerilerinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.