İlkokul ve Ortaokullarda Görevli Yöneticilerin Örgütsel Muhalefete İlişkin Algıları

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 3 - Cilt: 4 Sayı: 3, 35 - 50, 14.07.2016

Bünyamin Ağalday Habib Özgan Mustafa Cüneyt Arslan

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilkokul ve ortaokullarda görevli yöneticilerin örgütsel muhalefete ilişkin algılarının belirlenmesidir. Bu araştırma, okul içi demokratik öğelerin benimsenmesine katkı sağlamakla birlikte, öğretmenlerin okula karşı olumlu tutum geliştirmelerine ve iş doyum düzeylerinin artmasına katkı sağlaması açısından önemlidir. Araştırma, nitel desende oluşturulmuştur. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden araştırmanın doğasına uygun olan durum çalışması kullanılmıştır. Çalışma grubu, 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Mardin il merkezinin ilkokul ve ortaokullarında görevli 15 müdür ve müdür yardımcısından oluşmaktadır. Çalışma grubundaki yöneticilerin belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verileri görüşme yöntemi ile elde edilmiştir. Veriler, betimsel ve içerik analizi yöntemleri kullanılarak analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Verilerin analizi sonucunda, öğretmenlerin en çok kendilerine verilen görevler karşısında muhalif davranışlar sergiledikleri ve bununla birlikte yatay muhalefet stratejisini tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu bulgular doğrultusunda, okul yöneticilerine etkili iletişim seminerleri verilmesi, okul yöneticilerinin öğretmenlerle okul işleri dışında belirli zaman aralıklarıyla birebir görüşme saatinin ayarlanması ve eğitim kurumlarına zarar verme noktasında örgütsel muhalefete ilişkin yasal düzenlemeler yapılması konularında öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi, orgütsel muhalefet, haber uçurma.

The Perceptions of the Administrators Working in Primary and Secondary Schools Related to the Organizational Dissent

Öz

The research was conducted to find out the perceptions of the administrators working in primary and secondary schools related to the organizational dissent. The research contributes to the teachers in respect to their level of job satisfaction and development of positive attitude towards the school as well as the embracement of democratic units in the schools. The research is a case study from the qualitative research patterns. Working group consists of 15 school administrators (principals and deputy principals) working in primary and secondary schools in Mardın in the academic year of 2012-2013. Criterion sample method was used in determination of school administrators in working group. The research data was collected by interview method and analyzed by using descriptive and content analysis method. According to the results derived from the analysis, teachers mostly dissent in case of the assignments given to them and they prefer lateral dissent strategy. In accordance with the findings, organizing impressive communication seminars for school administrators, arranging face-to-face meetings, whose subject is apart from school affairs, between administrators and teachers periodically, and making legal regulations in respect to organizational dissent which harms educational institutions are proposed.

Anahtar Kelimeler

School administrator, organizational dissent, whistleblowing.

Kaynakça

• edebilecekleri ortamların, yöneticilerce sağlanması, muhalefetin etkin yönetimine katkı sağlayacağı
• düşünülmektedir. Öğretmenler okulda hoşlanmadıkları bir durumla karşılaştıklarında, bu durumu yetkili kurum ve
• kuruluşlara rapor ettiği de tespit edilmiştir. Haber uçurma, bir organizasyon içerisinde yasadışı ve etik
• değerlere uygun olmayan davranış ve eylemlerin organizasyon içi ve/veya organizasyon dışı başka
• kişilere veya kurumlara zarar vermemesi için enformasyon sahibi kişiler (çalışanlar veya paydaşlar)
• tarafından sorunları çözme güç ve yetkisine sahip iç ve dış otoritelere bildirilmesidir (Aktan, 2006, s.1).
• Öyle anlaşılmaktadır ki, kimi öğretmenler yöneticilerin çeşitli tutum ve davranışını sendikalara iletme
• eğilimindedir. Yukarıdaki alıntıda da görüldüğü gibi bu öğretmenler özellikle bağlı oldukları sendikalar
• aracılığı ile yöneticilere muhalefet etmektedir. Ancak birçok öğretmen de zarar göreceği endişesiyle okul
• içinde yaşadığı olumsuzlukları dışarıya rapor etmeyebilir. Bunun için öğretmenlerin muhalif görüşlerinin
• örgüt dışı etkin muhataplara iletebilmesi için okulda gerekli önlemlerin alınması ve yasal düzenlemelerin
• yapılması gerekmektedir. Yöneticilere göre öğretmenler çok az da olsa "yer değiştirmiş muhalefet" stratejisini tercih ettikleri
• görülmektedir. Yer değiştirmiş muhalefet ise, muhalif görüşlerin örgüt dışında ve örgüt üzerinde etkili
• olmayan kişilere anlatılmasıdır (Kassing, 1998). Örgüt üyeleri, muhalif görüşlerini örgüt dışındakilere dile
• getirerek, kendilerine yönelik sergilenecek misilleme davranışlarını azaltma amacı taşımaktadırlar. Örgüt
• üyeleri, örgütten ayrılmayı fiziksel olarak düşünmemekle birlikte, muhalif görüşlerini örgütsel sınırların
• dışında kalanlarla paylaşarak psikolojik olarak örgütten ayrılmayı deneyebilirler (Kassing, 1997, s.326).
• Örgüt içinde herhangi bir yönetimsel pozisyonda bulunmayıp, örgüt dışındaki güç odaklarıyla iyi ilişkiler
• içinde olan örgüt üyeleri, daha çok yatay muhalefet stratejisini tercih ederler (Kassing, 1998, s.193;
• Kassing ve Armstrong, 2009, s.226; Kassing ve Avtgis, 2009, s.120). Bunun yanında, iş deneyimi daha az
• olan genç yaştaki örgüt üyeleri, yer değiştirmiş muhalefet stratejisini tercih ederler (Kassing ve DiCioccio, 2009, s.114). Bulgulara dayalı olarak aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir:
• Okul yöneticilerine etkili iletişim semineri verilmesi,
• Okul yöneticileri okul işleri dışında öğretmenlerle belirli zaman aralıklarıyla birebir görüşme saatleri ayarlanması,
• Okuldaki örgütsel iklimin gelişimi için, okul yöneticileri ve öğretmenlere yönelik uygulamalı iletişim
• seminerleri verilmesi,
• Öğretmenlerin muhalif görüşlerinin örgüt dışı etkin muhataplara iletebilmesi için okulda gerekli
• önlemlerin alınması ve yasal düzenlemelerin yapılması,
• Öğretmenlere "dikey muhalefet" stratejisini daha çok tercih edebilecekleri ortamların, yöneticilerce
• sağlanması yararlı olacaktır.
• Ağalday, B. (2013). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri. Unpublished master thesis, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Aktan, C.C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vicdani red davranışı: Whistleblowing. Mercek Dergisi, 1(13), 1-13.
• Ardoğan, R. (2004). Teorik temeller ve tarihsel gerilimler arasında islam kültüründe siyasal muhalefet. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 171-189.
• Arslantaş, C.C. & Dursun, M. (2008). Etik liderlik davranışının yöneticiye duyulan güven ve psikolojik güçlendirme üzerinde etkisinde etkileşim adaletinin dolaylı rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 111-128.
• Aydın, İ.(2002). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem Yayıncılık. Aydın, M. (2007). Çağdaş eğitim denetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
• Aydın, İ. (2010). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi. Baykal, K. & Kovancı, A. (2008). Yönetici ve astlar arasındaki anlaşmazlıkların çözümüne yönelik bir araştırma. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 3, 21-38.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi: teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bozkurt, Ö. & Ergun, T. (1998). Kamu yönetimi sözlüğü. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Farrell, D. & Rusbult, C. E. (1992). Exploring the exit, voice, loyalty, and neglect typology: the influence of job satisfaction, quality of alternatives, and investment size. Employee Responsibilities and Rights Journal, 5, 201-218.
• Gorden, W.I. &Infante, D.A. (1987). Employee rights: content, argumentativeness, verbal aggressiveness and career satisfaction. Communicating Employee Responsibilities and Rights: A Modern Management Mandate, 149-163.
• Graham, J.W. (1986). Principled organizational dissent: a theoretical essay. Research in Orgazizational Behavior, 8, 1-52.
• Hegstrom, T. G. (1991). Mimetic and dissent conditions in organizational rhetoric. Journal of Applied Communication Research, 18, 141-152.
• Hirschman, A. O. (1970). Exit, voice, loyalty. Cambridge: Harvard University Press.
• Kassing, J. W. (1997). Articulating, antagonizing, and displacing: a model of employee dissent. Communication Studies, 48(4), 311-332.
• Kassing,J.W.(1998). Development and validation of the organizational dissent scale. Management Communication Quarterly, 12(2), 183-229.
• Kassing, J.W. (2001). From the looks of things: assessing perceptions of organizational dissenters. Management Communication Quarterly, 14(3), 442-470.
• Kassing, J.W. (2002). Speakingup: identifying employees’ upward dissent strategies. Management Communication Quarterly, 16(2), 187-209.
• Kassing, J.W. (2008). Consider this: a comparison of factors contributing to employees’ expression of dissent. Management Communication Quarterly, 56(3), 342-355.
• Kassing, J.W. & Armstrong, T. A. (2002). Someone’s going to hear about this: examining the association between dissent-triggering events and employee’s dissent expressions. Management Communication Quarterly, 16(39), 39-65.
• Kassing, J.W. & Armstrong, T. A. (2009). Examining the association of job tenure, employment history and organizational status with employee dissent. Communication Research Reports, 18, 264-273.
• Kassing, J.W. & Avtgis, T.A. (1999). Examining the relationship between organizational dissent and aggressive communication. Management Communication Quarterly, 13(100), 76-91.
• Kassing, J. W. & Avtgis, T.A. (2009). Dissension in the organization as a function of control expectancies. Communication Research Reports, 18, 118-127.
• Kassing, J. W. & DiCioccio, R. L. (2009). Testing a workplace experience explanation of displaced dissent. Communication Reports, 17, 111-120.
• Korkut, M. (2009). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Değişmeye İlişkin Görüşleri-Çanakkale İli Örneği. Unpublished master thesis, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Köksal, N. (2008). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin öğretmen, müdür ve bakanlık yetkilileri tarafından değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 36-46.
• Krone, K. J. (1992). A comparison of organizational, structural, and relationship effects subordinates’ upward influence choices. Communication Quarterly, 40, 1-15.
• Özdemir, M. (2010). Ankara ili kamu genel liselerinde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri. Unpublished doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Redding, W. C. (1985). Rocking boats, blowing whistles, and teaching speech communication. Communication Education, 34, 245-258.
• Stanley, J. D. (1981). Dissent in organizations. The Academy of Management Review, 6, 13-19.
• TDK, (1998). Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zayim, N. (2005). Tıp bilişiminde teknolojik değişim yönetimi; insan ve organizasyona ilişkin konular. 2. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi, Tıp Bilişimi Derneği, Antalya.