Öğretmen Adaylarının Öğrenme-Öğretme Süreç ve Ortamlarında Duygusal Zekâ ve Yaratıcılık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2 - Cilt: 4 Sayı: 2, 45 - 74, 15.07.2016

Bilal Duman Güler Göçen Ali Yakar

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de eğitim sisteminin yeniden yapılandırılması sürecinde öğretmen adaylarının duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışmada nicel ve nitel verilerin birlikte kullanıldığı karma araştırma deseni kullanılmıştır. Çalışma 2011-2012 eğitim–öğretim yılında gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunu Muğla Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği, Okul Öncesi Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği Ve İngilizce Öğretmenliği Anabilim Dallarında öğrenim gören 278 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeylerini belirlemek amacıyla Duygusal Zekâ Ölçeği’nin Tatar ve diğerleri (2011) tarafından Türkçe’ ye uyarlanmış formu, yaratıcılık düzeylerini belirlemek amacıyla “How creative are you?” adlı ölçeğin Aksoy (2004) tarafından Türkçe’ ye “Yaratıcı Düşünme Becerisi Ölçeği” adıyla uyarlanan hali kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanması için de araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ve öğrencilerin kişisel bilgilerine ulaşmak için “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde ikili karşılaştırmalarda t testi, ikiden çok değişkenli karşılaştırmalarda tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde eleştirel ve yorumlayıcı analiz teknikleri birlikte kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre değiştiği, ancak sınıf seviyesi ve bölüm değişkenlerine göre değişmediği; yaratıcılık düzeylerinin cinsiyet ve sınıf seviyesi değişkenlerine göre değişmediği, bölüm değişkenine göre değiştiği; duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeyleri arasında düşük düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Duygusal zekâ, yaratıcılık, öğrenme, düşünme, öğretmen yetiştirme

The Examination of Relationships Between Emotional Intelligence Levels and Creativity Levels of Pre-serviceTeachers in the Teaching-Learning Process and Environments

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between emotional intelligence levels and creativity levels of pre-service teachers in the process of constructing educational system in Turkey. In the study, mixed methods which include qualitative and quantitative data were used. The study was done in 2011-2012 academic year with the participation of the students of Muğla University, Faculty of Education, Departments of Elementary Science Teaching, Elementary School Teaching, Pre-School Teaching, Elementary Social Sciences Teaching, Turkish Language Teaching and English Language Teaching. The questionnaire which was adapted to Turkish language by Tatar et al. (2011) “Emotional Intelligence Questionnaire” was used to determine the pre-service teachers’ emotional intelligence levels. Additionally, the questionnaire which was adapted to Turkish language by Aksoy (2004) “How Creative Are You?” was used to determine the pre-service teachers’ creativity levels. And “Personal Data Form” was used to collect personal data of the pre-service teachers. For the collection of qualitative data, semi-structured interview form prepared by the researchers, and “Personal Data Form” were used to. In order to analyze the quantitative data, “t test” and one-way anova were used. Both critical and interpretive analysis techniques were applied together in the analysis of the qualitative data. According to results of the study, it was determined that emotional intelligence levels of pre-service teachers vary significantly based on gender; yet, no significant difference based on grade level and department was observed. Additionally, it was determined that creativity levels of pre-service teachers vary significantly depending on department, but no significant difference is observed based on gender and grade level. And finally, it was determined that there was positive and significant relationship at a low level between emotional intelligence levels and creativity levels of pre-service teachers.

Anahtar Kelimeler

Emotional intelligence, Creativity, Learning, Thinking, Teacher education

Kaynakça

• dayalı olarak, öğretmen adaylarının üniversitede aldıkları derslerin bilişsel alana yönelik işlendiği buna
• karşın duyuşsal alana yönelik bir öğrenme-öğretme sürecine ilişkin sınıf ortamlarının düzenlenemediği;
• derslerde demokratik ortamlar bulamadıkları; öğretmen adaylarının empati kurma becerilerinin
• yeterince geliştirilemediği, buna karşılık bireysel farkındalığı olan öğrencilerin derslerde oluşturulan
• ortam ve süreçlerden değil de kendi yeteneklerinden dolayı empati kurabildikleri; yaratıcı becerilerinin
• geliştirilmesi için hem dersler bağlamında hem de dersler içerisinde yapılan etkinlikler bağlamında yeterli
• düzeylerde çabanın olmadığı; öğretmen adaylarının meslek hayatlarına başlamadan önce üst düzey
• düşünme becerilerinden yaratıcı düşünme becerisini kullanabilecek yeterliliğe ulaşamadıkları,
• sonuçlarına vurgu yapılabilir.
• Araştırmadan elde edilen bulgular ışığında öğretmen adaylarının duygusal zekâ ve yaratıcılık
• düzeylerinin geliştirilmesi adına şu önerilerde bulunulabilir:
• Bu araştırmanın sonuçları, bulgul arın elde edildiği örneklem ile sınırlıdır. Bu nedenle çalışmanın
• sonuçlarının tüm öğretmen adaylarına genellenmesi beklenemez. Araştırma sonuçlarının
• genellenebilirliğinin artırılması için farklı üniversiteden öğretmen adaylarını da içeren daha
• kapsamlı bir örneklem ile benzer çalışmalar yapılabilir.
• Öğretmen ve öğretmen adaylarının duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişkinin
• incelendiği çalışmaların sayısı artırılarak ilgili alandaki boşluk doldurul abilir. Duygu düşünceyi,
• düşünce duyguyu besler ilkesi gereği derslerdeki etkinliklerde duygu–düşünce matrikslerine
• dayalı etkinliklere yer verilmelidir.
• Araştırmamız neticesinde öğretmen adaylarının aldıkları eğitimle duygusal zekâ ve yaratıcılık
• düzeylerinin anlamlı bir değişim göstermediği görülmektedir. Bu hususta öğretmen yetiştiren
• kurumlardaki eğitim programlarının kazanım, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve ölçme
• değerlendirme boyutlarının duygusal zekâ ve yaratıcılık ile ilgili olarak yapılandırılması, programın
• uygulayıcıları olan öğretim elemanlarının bu becerilerin geliştirilmesi konusunda daha titiz
• davranmaları ile öğretmen adaylarının üniversite eğitimleri sonucunda duygusal zekâ ve
• yaratıcılık düzeylerinin yükseltilmesi sağlanabilir.
• Öğretmen adaylarının duygusal zekâ ve ya ratıcılık düzeylerini geliştirebilecekleri okul ortamlarının
• fiziki şartları ve bu şartların iyileştirilmesi konusunda çalışmalara ağırlık verilmelidir.
• Akkan, E. (2010). Orta öğretimdeki üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin yaşam doyumlarını yordama gücü. Unpublished master thesis . Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Aksoy, B. (2004). Coğrafya öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımı. Unpublished master thesis. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arık, A. İ. (1987). Yaratıcılık (Üç derleme). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bircan, S. (2004). Ergenlerin duygusal zekâlarının çatışma eğilimlerine ve suç davranışlarına etkisi. Unpublished master thesis . Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cengiz, E., Acuner, T., & Baki, B. (2006). Liderlerin sahip oldukları duygusal zekânın örgütsel yaratıcılık üzerine etkileri: Bir model önerisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 421-434.
• Coetzee, M. & Jansen, C. (2007). Emotional intelligence in the classroom. Cape Town: Juta.
• Cooper K.R. & Sawaf A. (2000). Liderlikte duygusal zekâ. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. London: Sage Publications.
• Çellek, T. (2005, 6 Aralık). Geleceğin şekillenmesi için eğitimde yaratıcılık. Retrieved Agust 22, 2012, from http://www.netyorum.com/sayi/165/20051206-14.htm.
• Çetingöz, D. (2002). Okul öncesi eğitimi öğretmenliği öğrencilerinin yaratıcı düşünme becerilerinin gelişiminin incelenmesi. Unpublished master thesis. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Dadvar, R., Mohamadrezaii , M. & Fathabadi, M. H. (2012). The relationship between emotional intelligence and creativity of female high school students in Baft city. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 2(4), 4174-4183.
• Duman, B. (2007). Neden beyin temelli öğrenme?. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Dutoğlu, G. & Tuncel, M. (2008). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 11-32.
• Erdoğdu, M.Y. (2008). Duygusal Zekâ’nın Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 62–76.
• Goleman, D. (2000). İşbaşında duygusal zekâ (H. Balkara, Trans.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Goleman, D. (2005). Duygusal zekâ neden IQ’dan daha önemlidir? (B. Seçkin, Trans.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Göcet, E. (2006). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile stresle başa çıkma tutumları arasındaki ilişki. Unpublished master thesis . Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Yıldız, L., Zırhlıoğlu, G., Yalçınkaya, M., & Güven, Ş. (2011). Beden eğitimi öğretmen adaylarının yaratıcılık ve problem çözme becerileri. Yüzüncü Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 18-36.
• Hatch, J. A. (2002). Doing qualitative research in education settings. New York: State University of New York Press.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kocayörük, A. (2004). Duygusal zekâ eğitiminde drama etkinlikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Mayer, J. D. & Salovey, P. (1993). The intelligence of emotional intelligence. Intelligence, 17(4), 433-442.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Orhon, G. (2011). Yaratıcılık; nörofizyolojik, felsefi ve eğitsel temeller. Ankara: Pegem Akademi.
• Önen, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının duygusal zekâ düzeyleri ve etik muhakeme yetenekleri. Unpublished master thesis . Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Özcan, A. O. (2000). Algıdan yoruma yaratıcı düşünce. İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
• Özözer, Y. (2008). Ne parlak fikir. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Öztürk Ş. A. & Darıca N. (2003). Çocuk gelişimi ve okul öncesi eğitimi öğretmenliği, anaokulu öğretmenliği ve okul öncesi öğretmenliği lisans programlarında yer alan yaratıcılık ile ilgili der slere ilişkin görüşler. Eğitim Araştırmaları, 4(13), 10-21.
• Rawlinson, J. G. (1995). Yaratıcı düşünme ve beyin fırtınası (O. Değirmen, Trans.). İstanbul: Rota Yayın.
• Saaty, T. L. (2006). Creative thinking, problem solving and decision making. Pittsburgh: RWS Publication.
• Salovey, P. & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, cognition and personality, 9, 185- 211.
• San, İ. (2002). Yaratıcı drama 1985-1995 yazıları. Ankara: Natürel Yayınları.
• Schutte, N.S., Malouff, J.M., Hall, L.E., Haggerty, D.J., Cooper, J.T., Golden, C.J. & Dornheim, L. (1998).
• Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and individual
• differences, 25, 167-177.
• Senemoğlu, N. (2005). Gelişim, öğrenme ve öğretim; kuramdan uygulamaya. Ankara: Spot Matbaacılık.
• Tatar, A., Tok, S. & Saltukoğlu, G. (2011). Gözden geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 21(4), 325- 338.
• Tekin Bender, M. (2006). Resim-iş eğitimi öğrencilerinde duygusal zekâ ve yaratıcılık ilişkileri. Unpublished doctoral dissertation. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Temizkalp, G. (2010). Öğretmen adaylarının yaratıcılık düzeyleri. Unpublished master thesis. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Torrance, E. P. (1995). Why to fly? A philosophy of creativity. New Jersey, Norwood: Ablex Publishing Corporation.
• Whetton, D.A. & Cameron, K.S. (2002). Developing management skills. Upper Saddle River: Prentice Hall.
• Yenilmez, K. & Yolcu, B. (2007). Öğretmen davranışlarının yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine katkısı. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 96-105.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zhou, J. & George, J. M. (2003). Awakening employee creativity: The role of leader emotional intelligence. The Leadership Quarterly, 14, 545–568.