EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNDE PSİKOLOJİK YARDIM ALMAYA İLİŞKİN TUTUMUN YORDAYICISI OLARAK ÖNCEKİ PSİKOLOJİK YARDIM ALMA DENEYİMİ, ALGILANAN SOSYAL DESTEK VE YALNIZLIK

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 4 - Cilt: 3 Sayı: 4, 45 - 56, 15.07.2016

Betül Meydan Burcu Pamukçu

Öz

Bu araştırmanın amacı, eğitim fakültesi öğrencilerinin önceki psikolojik yardım alma deneyimlerinin, algılanan sosyal destek düzeylerinin ve yalnızlık düzeylerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlarını yordayıp yordamadığını incelemektir. Araştırmanın katılımcıları 2011-2012 eğitim öğretim yılında Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nin farklı lisans programlarında eğitime devam eden 278 (182 kadın, 96 erkek) öğrencidir. Araştırmada veriler Psikolojik Yardım Almaya İlişkin Tutum Ölçeği-R, UCLA Yalnızlık Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile elde edilmiştir. Verilerin istatistiksel analizi için Çoklu Doğrusal Hiyerarşik Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, eğitim fakültesi öğrencilerinin önceki psikolojik yardım alma deneyimleri kontrol edildiğinde, yalnızlık ve algılanan sosyal destek düzeylerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlarını anlamlı şekilde yordadığını göstermiştir. Bununla birlikte, öğrencilerin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlarını yalnızlık düzeylerinin negatif yönde; algılanan sosyal destek düzeylerinin ise pozitif yönde yordadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik yardım almaya ilişkin tutum, algılanan sosyal destek, yalnızlık.

PRIOR HELP-SEEKING EXPERIENCE, PERCEIVED SOCIAL SUPPORT, AND LONELINESS AS THE PREDICTORS OF ATTITUDES TOWARD SEEKING PSYCHOLOGICAL HELP AMONG SCHOOL OF EDUCATION STUDENTS

Öz

The aim of this study was to examine whether prior help-seeking experiences, perceived social support levels, and loneliness levels of faculty of education students predict or not their attitudes toward seeking psychological help. Participants were 278 (182 female, 96 male) students who were enrolled in different departments during 2011-2012 academic year at Faculty of Education, Ege University. Psychological Help-Seeking Attitudes Scale-R, UCLA Loneliness Scale, Multidimensional Scale of Perceived Social Support and Demographic Information Form were used for data collection. The Hierarchical Multiple Regression Analysis was conducted for data analysis. The results of the study showed that attitudes toward seeking psychological help was predicted by loneliness and perceived social support when the role of prior help-seeking experiences among faculty of education students was controlled. Also, it was concluded that attitudes toward seeking psychological help among students were negatively predicted by loneliness and positively predicted by perceived social support.

Anahtar Kelimeler

Attitudes toward seeking psychological help, perceived social support, loneliness

Kaynakça

• ; Çebi, 2009) ve yalnızlık düzeylerini azaltmaya (Özdemir ve Tuncay, 2008; Yılmaz ve diğ., 2008;
• McWhirter, 1990) yönelik çalışmaların yapılması gerektiği belirtilmektedir. Bu bağlamda, öğrencilerin
• üniversite bünyesinde gerçekleştirilen sosyal aktivitelere yönlendirilmesi, çeşitli ihtiyaç ve ilgilere yönelik
• kulüp ve topluluk faaliyetlerinin arttırılması ve sosyal ilişkileri arttıracak ders dışı faaliyetler
• düzenlenmesi önerilebilir. Böylece, öğrencilerin sosyal ağlarının genişleyebileceği ve sosyal destek
• kaynakları artan öğrencilerin profesyonel psikolojik yardıma başvurma eğilimlerinin de artacağı
• düşünülmektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin sosyal ilişkilerini arttırmalarına ve yalnızlık düzeylerinin
• azaltılmasına yardımcı olmak için, isteyen tüm öğrencilerin katılabileceği aile içi iletişim, karşı cinsle
• ilişkiler, çatışma çözme, kendini ifade etme, duygularını açma, girişkenlik, baş etme etme becerileri ve
• iletişim becerileri gibi konularda üniversite bünyesinde düzenlenecek konferans, seminer ve psiko-eğitim
• gruplarının yararlı olabileceği düşünülmektedir. Bunlara ek olarak, bu araştırmada sabit değişken olarak
• analize giren önceki psikolojik yardım alma deneyimi değişkeninin toplam varyansa katkı yaptığı
• düşünüldüğünde, öğrencilerin psikolojik yardım almaya ilişkin olumlu tutumlarının geliştirilebilmesi için
• psikolojik yardım alma deneyimlerinin arttırılması gerektiği düşünülmektedir. Çünkü alanyazın, psikolojik
• yardım alma deneyimine sahip olan öğrencilerin profesyonel psikolojik yardım alma eğilimlerinin
• arttığını ve ihtiyaç duyduklarında profesyonel psikolojik yardım veren kaynaklara daha sık
• başvurduklarını göstermektedir (Çebi, 2009; Vogel ve diğ., 2006; Türküm, 2000; 2005; Vogel ve diğ.,
• ;). Bu nedenle, üniversite öğrencilerinin ihtiyaçları olduğunda profesyonel psikolojik yardım
• alabilmelerinin kolaylaştırılması amacıyla, üniversitenin psikolojik yardım hizmetlerinin ulaşılabilirliğinin
• arttırılmasının, üniversitenin psikolojik yardım hizmetlerine ilişkin olanaklarının ve psikolojik danışma
• sürecinin faydalarının yazılı ve görsel materyaller kullanılarak tanıtılmasının yararlı olacağı
• düşünülmektedir. Bu araştırmanın sınırlılıklarından biri, yalnızca bir üniversitenin eğitim fakültesinde öğrenim gören
• öğrencilerle gerçekleştirilmiş olmasıdır. Araştırma verilerinin genellenebilirliğinin arttırılması amacıyla
• ileride yürütülecek araştırmalarda farklı üniversitelerin farklı fakültelerinde öğrenim gören üniversite
• öğrencilerine ulaşılmasının daha yararlı olacağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın bir diğer sınırlılığı,
• öğrencilerin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlarını yordamada yalnızca önceki psikolojik yardım
• alma deneyimi, algılanan sosyal destek düzeyi ve yalnızlık düzeyi değişkenlerinin araştırılmış olması
• olarak görülmektedir. Bundan sonra yürütülecek araştırmalarda psikolojik yardım almaya ilişkin
• tutumlarını yordamada farklı değişkenlerin rollerinin araştırılması gerektiği düşünülmektedir. Bununla
• birlikte, bu araştırmanın verileri kendini ifade etmeye dayalı ölçme araçları kullanılarak elde edilmiştir.
• Bu durumun, bulguların yorumlanmasında sosyal arzu edilirlik hatalarına neden olabileceği göz önünde
• bulundurulmalıdır. Son olarak, bu araştırma ve üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin
• tutumlarını inceleyen araştırmaların pek çoğu ilişkisel model kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İleride bu
• konuda yapılacak araştırmaların farklı araştırma desenleri kullanılarak yapılması önerilmektedir.
• Alpar, R. (1997). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemlere giriş-I. Ankara: Bağırgan Yayımevi.
• Cepeda-Benito, A. ve Short, P. (1998). Self-concealment, avoidance of psychological services, and perceived likelihood of seeking professional help. Journal of Counseling Psychology, 45 (1), 58-64.
• Cotterell, J. (2007). Social networks in youth and adolescence. New York: Routledge.
• Cramer, K. M. (1999). Psychological antecedents to help-seeking behavior: A reanalysis using path modeling structures. Journal of Counseling Psychology, 46 (3), 381-387.
• Çebi, E. (2009). University students’ attitudes toward seeking psychological help: Effects of perceived social support, psychological distress, prior help-seeking experience and gender. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Çeçen, A. R. (2008). Öğrencilerinin cinsiyetlerine ve anababa tutum algılarına göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (3), 415-431.
• Demir, A. (1989). UCLA yalnızlık ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Turkish Journal of Psychology, 7 (24), 4- 18.
• Demir, A. ve Koydemir, S. (2005). ODTÜ öğrencilerinde yardım arama davranışı. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunuldu, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Demir, A. ve Tarhan, N. (2001). Loneliness and social dissatisfaction in Turkish adolescents. The Journal of Psychology, 135 (1), 113-123.
• Dilek, C. (2010). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Eker, D. ve Arkar, H. (1995). Çok boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçegi’nin faktör yapısı, geçerlilik ve güvenilirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 34, 45-55.
• Güloğlu, B. ve Karaırmak, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinde yalızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 73-88.
• Güneri-Yerin, O., Aydın, G. ve Skovholt, T. (2003). Counseling needs of students and evaluation of counseling services at a large urban university in Turkey. International Journal for Advancement of Counseling, 25 (1), 53-63.
• Erikson, E. H. (1963). Childhood and society (2nd Ed.). New York: Norton & Company.
• Erkan, S., Özbay, Y., Cihangir-Çankaya, Z. ve Terzi, S. (2012a). Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları problemler ve psikolojik yardım arama gönüllülükleri. Eğitim ve Bilim, 37 (164), 94-107.
• Erkan, S., Özbay, Y., Cihangir-Çankaya, Z. ve Terzi, S. (2012b). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım aramaya gönüllülük düzeylerinin yordanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (1), 25-42.
• Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd Ed.). London: Sage.
• Fischer, E. H. ve Turner, J. L. (1970). Orientations to seeking professional help: Development and research utility of an attitude scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 35, 79-90.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2005). How to design and evaluate research in education (6th Ed.). Boston: McGraw Hill.
• Karahan, T. F., Sardoğan, M. K., Şar, A. H. Ersanlı, E., Kaya, S. N. ve Kumcağız, H. (2004). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile benlik saygısı düzeyleri arasındaki ilişkiler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 27-39.
• Kelly, A. E. ve Achter, J. A. (1995). Self-concealment and attitudes toward counseling in university students. Journal of Counseling Psychology, 42 (1), 40-46.
• Kitzrow, M. A. (2003). The mental health needs of today’s college students: Challenges and recommendations. NASPA Journal, 41(1), 167-181.
• Koydemir-Özden, S. (2010). Self-aspects, perceived social support, gender, and willingness to seek psychological help. International Journal of Mental Health, 39 (3), 44-60.
• Koydemir, S., Erel, Ö., Yumurtacı, D. ve Şahin, G. N. (2010). Psychological help-seeking attitudes and barriersto help-seeking in young people in Turkey. International Journal for Advancement of Counseling, 32 (4), 274-289.
• Kushner, M. G. ve Sher, K. J. (1991). The relation of treatment fearfulness and psychological service utilization: An overview. Professional Psychology: Research and Practice, 20 (3), 196-203.
• Leech, N.L., Barret, K.C. ve Morgan, G.A. (2008). SPSS for intermediate statistics: Uses and interpretation. New York: Lawrence Erlbaum.
• McWhirter, B. T. (1990). Loneliness: A review of current literature, with implications for counseling and research. Journal of Counseling & Development, 68 (4), 417-422.
• McWhirter, B. T., Besett-Alesch, T. M., Horibata, J. ve Gat, I. (2002). Loneliness in high risk adolescents: The role of coping, self-esteem, and empathy. Journal of Youth Studies, 5 (1), 69-84.
• Miville, M. L. ve Constantine, M. G. (2006). Sociocultural predictors of psychological help-seeking attitudes and behavior among Mexican American college students. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 12 (3), 420-432.
• Öksüz, Y. (2005). Duyguların açılması eğitiminin üniversitesi öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 6 (2), 185-195.
• Özdemir, U. ve Tuncay, T. (2008). Correlates of loneliness among university students. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 2 (29), 1-6.
• Özgüven, İ. E. (1989, Kasım). Üniversite öğrencilerinin uyum sorunları ve baş etme yolları. I. Üniversite Gençliğinde Uyum Sorunları Sempozyumu’nda sözel bildiri olarak sunuldu, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Özgüven, İ. E. (1992). Üniversite öğrencilerinin sorunları ve baş etme yolları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 5-13.
• Öztürk, H., Sevindik, F. N. ve Yaman, S. Ç. (2006). Öğrencilerde yalnızlık ve sosyal destek ile bunlara etki eden faktörlerin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1), 383-394.
• Pamukçu, B. ve Meydan, B. (2010). The role of empathic tendency and perceived social support in predicting loneliness levels of college students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 905-909.
• Ponzetti, J. J. (1990). Loneliness among college students. Family Relations, 39, 336-340.
• Rickwood, D. J., Deane, F. P. ve Wilson, C. J. (2007). When and how do young people seek professional help for mental health problems? The Medical Journal of Australia, 187 (7), 35-39.
• Rickwood, D., Deane, F. P., Wilson, C. J. ve Ciarrochi, J. (2005). Young people’s help seeking for mental health problems. Australian e-Journal for Advancement of Mental Health. 12.01.2013 tarihinde http://www.auseinet.com/journal/vol4iss3suppl/rickwood. adresinden alınmıştır.
• Russell, D., Peplau, L. A. ve Cutrona, C. E. (1980). The revised UCLA Loneliness Scale: concurrent and discriminant validity evident. Journal of Personality and Social Psychology, 39 (3), 472-480.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th Ed.). New York: Harper Collins College Publishers.
• Topkaya, N. ve Meydan, B. (2013). Üniversite öğrencilerinin problem alanları, yardım kaynakları ve psikolojik yardım alma niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (1), 25-37.
• Türküm, A. S. (1997). Psikolojik Yardım Almaya İlişkin Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. IV. Ulusal Psikolojik Danışma Kongresi’nde sözel bildiri olarak sunulmuştur, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Türküm, A. S. (2000). Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumları ve kendini açma eğilimleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (2), 205-220.
• Türküm, A. S. (2001). Stresle başa çıkma biçimi, iyimserlik, bilişsel çarpıtma düzeyleri ve psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlar arasındaki ilişkiler: Ege Üniversitesi öğrencileri üzerinde bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 1-16.
• Türküm, A. S. (2005). Who seeks help? Examining the differences in attitude of Turkish üniversity students toward seeking psychological help by gender, gender roles, and help-seeking experiences. The Journal of Men’s Studies, 13 (3), 389-401.
• Vogel, D. L., Wade, N. G. ve Haake, S. (2006). Measuring the self-stigma associated with seeking psychological help. Journal of Counseling Psychology, 53 (3), 325–337.
• Vogel, D. L. ve Wester, S. R. (2003). To seek help or not to seek help: The risks of self-disclosure. Journal of Counseling Psychology, 50 (3), 351-361.
• Vogel, D. L., Wester S. R., Wei, M. ve Boysen, G. A. (2005). The role of outcome expectations and attitudes on decisions to seek professional help. Journal of Counseling Psychology, 52 (4), 459-470.
• Yılmaz, E., Yılmaz, E. ve Karaca, F. (2008). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek ve yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Genel Tıp Dergisi, 18 (2), 71-79.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G. ve Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52 (1), 30-41.