Calculation of Human Development Index Values Using Turkish Provinces and Human Development Evaluation of Turkey

Yıl 2023, , 412 - 426, 25.12.2023

İsa Gürkan Meral , Uğur Yıldırım , İbrahim Aytekin

https://doi.org/10.30586/pek.1352455

Öz

The main objective of the study is to calculate the Human Development Index (HDI) by provinces in Turkey and to determine the position of provinces of Turkey in terms of HDI in 2022. The concept of development or development for countries has been measured only in economic terms from the 1950s to the 1970s. However, it is clear that measuring development only in economic terms would remain at a very limited level. The concept of development can be defined as people living in a healthy, happy, peaceful and good environment. Development refers to cultural, social and political changes as well as income growth in a country. This study includes information on Turkey's provinces position in the HDI calculated with 2022 data. In addition, the calculation of HDI values for each province in Turkey and the classification of cities is another contribution to the literature. In the HDI calculation, the calculations made in the education dimension differed since the main index variables could not be accessed on a provincial basis. The formulation is included in the methodology section of the study. In addition, province-based evaluations on each sub-dimension of HDI are also included in the study. As a result of the study, the provinces with the highest human development in Turkey are Kocaeli, Ankara and Istanbul, while the provinces with the lowest human development are Ağrı, Şanlıurfa and Van, respectively. Of the 81 provinces in Turkey, 20 are classified as having very high human development, 59 as having high human development and 1 as having low human development.

Anahtar Kelimeler

Human Development Index, Education Index, Income Index, Health Index

Türkiye’de İller Bazında İnsani Gelişim Endeksi Değerlerinin Hesaplanması ve İnsani Gelişim Açısından Türkiye’nin Değerlendirilmesi

Öz

Çalışmanın ana amacı, Türkiye’de iller bazında İnsani Gelişim Endeksi(İGE)’nin hesaplanması ve Türkiye’nin iller bazında İGE açısından 2022 yılında bulunduğu konumun belirlenmesidir. Ülkeler için gelişim veya gelişmişlik kavramı, 1950’den 1970’li yıllara kadar sadece ekonomik boyutla ölçülmüştür. Ancak gelişimin sadece ekonomik açıdan ölçülmesinin çok kısıtlı düzeyde kalacağı açıktır. Gelişim kavramı, insanların sağlıklı, mutlu, huzurlu ve iyi bir ortamda yaşaması olarak tanımlanabilmektedir. Gelişim, ülkedeki gelir artışı dışında, kültürel, sosyal ve siyasi değişimleri de ifade etmektedir. Bu çalışmada 2022 verileriyle hesaplanan İGE’nde, Türkiye’nin iller bazında konumuna ilişkin bilgiler içermektedir. Ayrıca çalışmada, Türkiye’deki her bir il için İGE değerleri hesaplanması ve şehirlerin sınıflandırılması çalışmada literatüre yapılan bir başka katkıdır. Çalışmada İGE hesaplamasında, eğitim boyutunda yapılan hesaplamalar da ana endeks değişkenlerine iller bazında ulaşamadığından farklılaşmıştır. Yapılan formülizasyona çalışmanın yöntem boyutunda yer verilmiştir. Ayrıca İGE her bir alt boyutuna ilişkin iller bazında değerlendirmelere de çalışmada yer verilmiştir. Çalışma sonucunda Türkiye’de en yüksek insani gelişime sahip olan iller sırasıyla Kocaeli, Ankara, İstanbul olurken, en düşük insani gelişime sahip olan iller sırasıyla Ağrı, Şanlıurfa ve Van olarak bulunmuştur. Türkiye’de bulunan 81 ilden 20’si çok yüksek insani gelişime sahip, 59’u yüksek insani gelişime sahip ve 1’i düşük insani gelişime sahip olarak sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnsani Gelişim Endeksi, Eğitim Endeksi, Sağlık Endeksi, Gelir Endeksi

Etik Beyan

Yoktur.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Kaynakça

• Alkire, S. (2010). Human development: Definitions, critiques, and related concepts. Oxford Poverty & Human Development Initiative (OPHI) Working Paper, No: 36, 1-54.
• Akyüz, B., E. & İpekçi-Çetin, E. (2022). İnsani gelişme endeksi ve VIKOR yöntemine göre Türkiye'deki illerin sıralaması. Verimlilik Dergisi, (1), 60-77.
• Bucak, Ç. (2021). AB15 ülkelerinde ve Türkiye’de ekonomik karmaşıklık endeksi, insani gelişme endeksi ve karbon emisyonu: Panel veri analizi. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 12(1), 71-88. Doi: 10.18354/esam.763411.
• Çağlar, A. & Keten, N.D. (2018). İllerin insani gelişme endeksinin veri zarflama analizi ile ölçülmesi. Ege Academic Review, 18(4), 565- 578.
• Demiray-Erol, E. (2011). İnsani Gelişme yaklaşımı doğrultusunda beşerî kalkınmanın boyutları: Gelişmekte olan ülkeler. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 3(2), 99-108.
• Dikmen, H. & Büyükerkan, E. (2020). İnsani gelişme endeksine genel bir bakış ve Türkiye değerlendirmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(73), 1170-1178.
• Dholakia, R., H. (2003). Regional disparity in economic and human development in India. Economic and Political Weekly, 38(39), 4166- 4172.
• Erdem, E. & Çelik, B. 2019). İnsani gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi: Bazı Afrika ülkeleri üzerine bir uygulama. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 13-36.
• Günsoy, G. (2005). İnsani gelişme kavramı ve sağlıklı yaşam hakkı. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 35-52.
• Gürses, D. (2009). İnsani gelişme ve Türkiye. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1282), 339-350.
• Gülel, F.E., Çağlar, A., Kangallı-Uyar, S. G., Karadeniz, O. & Yeşilyurt, M. E. (2017). Türkiye’de illere göre insani gelişme endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 208-2016.
• Kazar, G. & Kazar, A. (2013). Eşitsizlikle uyumlandırılmış insani gelişime endeksinin Türkiye için değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 195-208.
• Kızılaslan, N. & Karaömer, M. (2013). İnsani gelişme endeksinin Türkiye açısından incelenmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 3(2013), 47-58.
• Kocaefe-Cebeci, A. & Cebeci, İ. (2014). Türkiye’nin insani gelişme endeks değerinin 2011-2012 karşılaştırması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 123-131.
• Meydan, M. C. & Sarı, V. İ. (2018). İnsani gelişme endeksi ve alt endekslerinin Türkiye’deki iller için ölçülmesi. Kent Araştırmaları Dergisi, 9(24), 387-429. Doi:10.31198/idealkent.450118.
• Neumayer, E. (2001). The human development index and sustainability a constructive proposal. Ecological Economics, 39(2001), 101– 114.
• Ranis, G., Stewart, F., & Ramirez, A. (2000). Economic growth and human development. World Development, 28(2), 197-219.
• Tıraş, H., H. (2019). Türkiye için insani gelişim göstergeleri. BEYDER, 14(1),15-31
• Uçan, O., & Koçak, E. (2018). İnsani gelişme endeksi ile büyüme ilişkisi: Pedroni eşbütünleşme örneği. Journal of Politics, Economy and Management, 1(2), 55–61.
• UNDP. (2022). Human Development Report 2021/2022. New York: Gerry Quinn and Human Development Report Office.
• Ünal, Ç. (2008). İnsani gelişim endeksine göre Türkiye’nin bölgesel farklılıkları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(2), 89-113.
• Yavuz, N. & Sevüktekin, M. (2022). Veri madenciliğinde iki aşamalı kümeleme ile insani gelişme endeksi incelemesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(3), 1153-1168. 10.18069/firatsbed.1029895.
• Yeşilyurt, F., Yeşilyurt, M. E., Karadeniz, O., Gülel, F.E. Karadeniz, H. K. & Çağlar, A. (2016). Cinsiyet ve il kırılımlı insani gelişme endeksi: Türkiye örneği. Ekonomi-tek, 5(3), 21-56.
• Yigiteli, N. & Sanli, D. (2020). Türkiye’de illere göre insani gelişme endekslerinin hesaplanması: 2009-2018 kapsamlı bir panel veri seti. Ekonomi Kültür ve Toplum Dergisi, (61),1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-006
• Zanbak, M. & Özeş-Özgür, R. (2019). İnsani gelişme endeksi bağlamında Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülkelerin karşılaştırmalı analizi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(2),175-192. http://dx.doi.org/10.11611/yead.501903
• Zor, A. (2020). İnsani gelişme endeksi ve Türkiye. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 38-52.