Klasik Dönem Osmanlı Zanaatları: İktisadi Zihniyet İlkeleri Çerçevesinde Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 269 - 280, 17.12.2020

Cumali Bozpinar

https://doi.org/10.30586/pek.798153

Öz

Osmanlı Devleti'nin iktisadi yapısı kapitalizm öncesi bir niteliğe sahipti. Dolayısıyla tüm kapitalizm öncesi toplumlarda geçerli olduğu gibi Osmanlı iktisadi zihniyetinde bazı prensiplerden bahsedilmektedir. Bu ilkeler iaşe, gelenekçilik ve fiskalizmdir. Çalışmada Klasik Dönem’de Osmanlı zanaatları dokumacılık, dericilik ve madencilik başlıkları altında incelenmiştir. Elde edilen temel sonuç Klasik Dönem’de Osmanlı zanaat üretiminin zihniyet ilkeleri çerçevesinde yürütüldüğüdür. Diğer bir sonuç, kapitalizm öncesi yapılarda iktidar tarafından toplumsal artığa ekonomi dışı yolla el konulmasının Klasik Dönem’de Osmanlı Devleti için de geçerli olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı zanaatları, Klasik Dönem, iaşe, gelenekçilik, fiskalizm

Kaynakça

• Aktar, A. (1990). Kapitalizm, az gelişmişlik ve Türkiye’de küçük sanayi. İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Aynural, S. (2001). Kapan. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı islam ansiklopedisi (cilt 24, 338-9). Erişim http://www.islamansiklopedisi.info/index.php.
• Bozpinar, C. (2018). Osmanlı Devleti’nde iktisadi zihniyet ve sanayileşme sorunsalı: Bursa ipek sektörü örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, K. (2016). Osmanlı idaresindeki Lübnan’da ipek üretimi ve ticareti üzerine bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (26), 277-90.
• Dalsar, F. (1960). Türk sanayi ve ticaret tarihinde Bursa’da ipekçilik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Faroqhi, S. (2002). İktisat tarihi: 1500-1600. İçinde (Ed.) S. Akşin, Türkiye tarihi 2: Osmanlı Devleti (1300-1600) (7. baskı). İstanbul: Cem Yayınevi. 145-205.
• Faroqhi, S. (2008). Osmanlı dünyasında üretmek, pazarlamak, yaşamak (3. baskı). (Çev. G. A. Güven ve Ö. Türesay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Faroqhi, S. (2014). Osmanlı’da kentler ve kentliler: Kent mekânında ticaret, zanaat ve gıda üretimi 1550-1650 (5. baskı). (Çev. N. Berktay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Genç, M. (2012). Osmanlı iktisadi dünya görüşünün ilkeleri. İçinde Osmanlı İmparatorluğunda devlet ve ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 45-69.
• Haldon, J. (1993). The State and The Tributary Mode of Production. Verso: London & New York.
• İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi 1 (3. baskı). (Çev. H. Berktay). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İnalcık, H. (2013). Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600). (Çev. R. Sezer). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Keyder, Ç. (1989). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar (S. Tekay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Kıvrım, İ. ve Elmacı, S. (2011). Osmanlı döneminde Amasya’da ipekçilik. Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (6), 715-28.
• Lewis, B. (2011). Çatışan kültürler: Keşifler çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler (5. baskı). (Çev. N. Elhüseyni). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öz, M. (1999). Klasik Dönem Osmanlı siyasi düşüncesi: Tarihi temeller ve ana ilkeler. İslami Araştırmalar Dergisi, 1 (12), 27-33. Özcan, T. (2007). Pazar. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı islam ansiklopedisi (cilt 34, 206-8). Erişim http://www.islamansiklopedisi.info/index.php. Özkul, A. E. (2010). Osmanlı idaresinde Kıbrıs adasında yapılan ziraat ve hayvancılık. İçinde Birinci İktisat Tarihi Kongresi tebliğleri. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları. 283-95.
• Özveren, E. (2007). Bazaars of The Thousand and One Nights. The European Journal of The History of Economic Thought, 14 (4), 629-55.
• Pamuk, Ş. (2010). Osmanlı-Türkiye iktisadi tarihi: 1500-1914 (6. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sahtiyan. (t.y.). İçinde Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. Erişim http://www.tdk.gov.tr.
• Şahin, R. (2006). Edirne gümrüklerine göre XVIII. Yüzyılın ikinci yarısında Edirne'de ticari hayat (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Şimşirgil, A. (1995). XV-XVI. asırlarda Tokat şehrinde iktisadi hayat. Tarih İncelemeleri Dergisi, 1 (10), 187-210.
• Tabakoğlu, A. (2000). Türk İktisat Tarihi (5. baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2014). Osmanlı Döneminde İstanbul’un iaşesi. İçinde (Eds) Emecen, F. M., Akyıldız, A. ve Gürhan, E. S. Osmanlı İstanbulu II. 99-148.
• Tekin, K. H. (2013). Osmanlı hâkimiyeti döneminde Halep şehrindeki ticari yapılanma. The Journal of Academic Social Science Studies, 8 (6), 681-98.
• Yılmaz, H. F. (2012). 16. Yüzyılda Osmanlı ekonomisinde 'piyasa'nın karşıtı 'pazar'. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yurtseven, Y. (2009). Osmanlı Klasik Döneminde ideoloji, din ve siyasi meşruiyet üzerine kısa bir değerlendirme. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Yrd. Doç. Dr. İbrahim ONGÜN'e Armağan), 1-2 (11), 1255-84.