19.Yüzyılda Osmanlı Ve Japon İmparatorluğu’nun Modernleşme Politikalarının Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 349 - 359, 31.12.2021

Enes Dede

https://doi.org/10.30586/pek.1010836

Öz

“Modern” tanımı Batı uygarlığı tarafından üretilmiş ve kavram olarak Batı merkezli bir kavram olarak süreç içerisinde Batının kimliğinin tanımlanmasında kullanılır duruma gelmiştir. Modernleşme kavramının tanımlanmasını ise siyasal elitlerinin ülkelerinde gerçekleşmesine çabaladıkları değişiklikler için izledikleri politikalar şeklinde yapabilmekteyiz. Modernite genellikle Batı / Avrupa tarihinin bir parçası ve kronolojik süreçte karşılaşılan bir evre olarak kabul edilse de, Batılı olmayan deneyimlerin modernleşme konusunda çabaları da önemli bir tartışma konusudur. Batı dışında gerçekleşmesi sebebiyle istisnai olarak niteleyebileceğimiz Japon ve Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşmelerine odaklanan çalışmada iki imparatorlukta modernleşme düşüncesinin oluşum serüveni, imparatorlukların modernleşme sürecinde uygulamış oldukları politikaların birbirlerine benzer ve farklı yönlerin ne olduğu ile iki modernleşme örneğinin başarılı veya başarısız yönleri karşılaştırmalı olarak analiz edilerek yorumlanacaktır. Özellikle iki devletin iç dinamikleri modernleşme sürecini yakından etkilemiştir. Örneğin Osmanlı’nın çok etnikli yapısı milliyetçilik akımının etkisiyle modernleşme sürecinde bazı sorunlara neden olmuş, Japonya’nın tek etnikli yapısı modernleşme sürecine olumlu yansımıştır. Diğer yandan Japonya’nın sanayileşmeyle birlikte ekonomik kalkınmasını sağlaması modernleşmenin daha kolay bir şekilde gerçekleşmesine katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Japonya, Modernleşme, Meiji, Osmanlı İmparatorluğu, Anayasallaşma, Sanayileşme

A Comparative Analysis of the Modernization Policies of the Ottoman and Japanese Empires in the 19th Century

Öz

“Modern” as a concept produced by Western civilization and with a West-oriented feature has turned into the West’s identity in time. Modernization can be defined as the policy for the transformation of the country that is followed by political elites. Although modernity can ben be defined as a part of Western / European history and a specific era in the chronology, modernization experiences of non-Western cases are also interesting topics. Whilst this study focuses on experiences of Japan and the Ottoman Empire which stand in an exceptional situation due to their non-Western modernization in related literature, it compares and analyses the progress of the idea of modernization, similarities, and differences of the policies and success and failure of the cases. Specifically, the domestic structure of both countries affected the modernization process directly. For instance, the multi-ethnic structure of the Ottoman Empire experienced substantial obstacles due to the rising nationalisms which Japan did not face off. Moreover, the level of economical development contributed to an easier process in Japan.

Anahtar Kelimeler

Japan, Modernization, Meiji, Ottoman Emipre, Constitutionalization, Industrialization

Kaynakça

• Akkemik, A. (2019). Japonya’nın İktisadi ve Sosyal Tarihi Cilt 1:Savaş Öncesi Dönem (~ - 1945). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2005). Osmanlı Devleti’nde Yapılan Tanzimat Reformlarının Eğitim Sistemine Etkileri, Uygulamaları ve Sonuçları (1839-1876), Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 153-165.
• Çayır, M ve Türk, İ.C., (2017). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri. Avrasya ve Sosyal Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(11),62-75.
• Eisei, K. (2000). Nation-State, Empire and the Army. Senrı Ethnological Studies, 51,95-109.
• Erdem, E. (2016). Sanayi Devriminin Ardından Osmanlı Sanayileşme Hamleleri: Sanayi Politikalarının Dinamikleri ve Zaafiyetler. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 48, 17-44.
• Erdoğan, T. (2014). Osmanlı Devleti’nde Eyalet’ten Vilayet’e Geçiş 1864-1871 Vilayet Nizamnameleri. Doktora Tezi. Mardin Artuklu Üniversitesi.
• Esenbel, S. (2012). Japon Modernleşmesi ve Osmanlı: Japonya’nın Türk Dünyası ve İslam Politikaları. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Hunter, J.E. (2002). Modern Japonya’nın Doğuşu:1853’ten Günümüze. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları. İnalcık, H. Ve Seyitdanoğlu M. (2006). Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Kabaş, T. (2017). 19. yy. Osmanlı Ve Japon İktisat Düşüncesinin Karşılaştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 71-86.
• Kadıoğlu, A.M. (2018). Karşılaştırmalı Tarih Perspektifinden Osmanlı Japon Askeri Modernleşmesi. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi.
• Kartal, N. (2013). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı’da Mülki İdare. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 4(1), 1-24.
• Kırlı, C. (2019). Tanzimat: Düzen ve Kaos. Toplumsal Tarih Dergisi, 311, 80-84.
• Kıncal, A. (2016). Japon Kalkınması: Tarihsel Süreç Ve Politikalar. DERIN Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma ve İnovasyon Dergisi, 6, 76-86.
• Kuyucuklu, N. (2015). Japon Kalkınması Mucize Mi?. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 241-248.
• Mardin, Ş. (1991). Türk Modernleşmesi-Makaleler 4. İstanbul:İletişim Yayınları.
• Önsoy, R. (1984). Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikası 1839-1876. H.Ü Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 5-12.
• Pamir, A. (2004). Osmanlı Egemenlik Anlayışında Sened-i İttifak’ın Yeri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53(2), 61-82.
• Sakaoğlu N. (1991). Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sakudo, Y. (1989). In Search of the Origins of the Modern Japanese Economy: History of the Civilization of Great Merchant Families and Zaibatsu. Senri Ethnological Studies, 26, 31-49.
• Sumikawa, S. (1999). The Meiji Restoration: Roots of Modern Japan. Work Paper. 1-18.
• Subay, S. (2017). XIX. Yüzyılda Japonya ve Osmanlı Devleti’nin Modernleşme Çabalarının Karşılaştırmalı Analizi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi.
• Uygun, S. (2003). Türkiye’de Dünden Bugüne Özel Okullara Bir Bakış (Gelişim ve Etkileri). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 36(1), 107-120.
• Yamaç, M. (2014). İlk Anayasa (1876 Kanun-i Esasi). Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 54-68.
• Yüksel, M. (2002). Modernleşme Bağlamında Hukuk ve Etik İlişkisine Sosyolojik Bir Bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(1), 177-195.
• Zürcher, E.J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.