Covid-19 Aşısına Maliye Teorisinden Bakmak: Erdemli Mallar Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 473 - 499, 30.12.2022

Servet Yıldırım Servet Akyol

https://doi.org/10.30586/pek.1164519

Öz

Erdemli mal kavramı maliye teorisinin temel konularından bir tanesidir. Buna karşın kavram İngilizce ve Türkçe alan yazında yeterince ele alınmamaktadır. Erdemli mal kavramı tüketici tercihlerinin tam ve doğru olarak ortaya çıkmadığı zaman eksik tüketilen, bu nedenle de kamusal müdahale gerektiren mallar olarak tanımlanabilir. Maliye teorisi açısından zorunlu aşılama, okullarda bedava süt dağıtımı, eğitim vb. mal ve hizmetler erdemli mallar olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde erdemli mal kavramı ekonomik ve toplumsal yaşamdaki birçok mal ve hizmet açısından değerlendirilmeye ve tartışılmaya açık bir konudur. Bu çalışmanın amacı erdemli bir mal olarak Covid-19 aşısını ve aşılanmayı maliye teorisi açısından incelemektir. Küresel ve ulusal düzeyde Covid-19 aşısına ve aşılanmaya yönelik olumsuz tutumların arttığı gözlenmektedir. Aşı karşıtlığının artması nedeniyle aşılanma yeterli düzeyde gerçekleşmemekte, bu ise pandemi ile mücadeleyi olumsuz etkilemektedir Zorunlu aşılamanın gündeme gelmesi ise bireysel özgürlüklere kamusal müdahale olarak değerlendirilmektedir. Kamusal otoriteler, aşı konusunda yurttaşları şeffaf bir biçimde bilgilendirmeli, meslek örgütleri aracılığıyla kamuoyunu aydınlatmalı, aşı olmayı özendirmelidir. Böyle bir yaklaşım erdemli malların sağlanmasında otoriterlik eleştirilerini aşmak için de uygun bir alternatif olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Erdemli mallar,, Covid-19,, Aşı

Looking At The Covıd-19 Vaccine From Theory Of Public Finance: A Review In The Context Of Merit Goods

Öz

The concept of merit goods is one of the main subjects of the theory of public finance. However, the concept is not adequately addressed in the English and Turkish literature. The concept of merit goods can be defined as goods that are under-consumed when consumer preferences are not fully and correctly revealed and therefore require public intervention. In terms of theory of public finance, compulsory vaccination, free milk distribution in schools, education, etc. goods and services are defined as merit goods. Today, the concept of merit goods is a subject open to evaluation and discussion in terms of many goods and services in economic and social life. The aim of this study is to examine the Covid-19 vaccine and vaccination as a merit good in terms of theory of public finance. It is observed that negative attitudes towards the Covid-19 vaccine and vaccination have increased at the global and national level. Due to the increase in anti-vaccination, vaccination is not carried out at a sufficient level, which negatively affects the fight against the pandemic. Compulsory vaccination is considered as a public intervention in individual freedoms. Public authorities should transparently inform citizens about vaccination, inform the public through professional organizations, and encourage vaccination. Such an approach would also be a suitable alternative to overcome the criticisms of authoritarianism in the provision of merit goods.

Anahtar Kelimeler

Merit goods,, Covid-19, Vaccine

Kaynakça

• Acharya, S. R. Deog Hwan, M. ve Shin, Y. C. 2021. Assessing Attitude Toward COVID-19 Vaccination in South Korea. Front. Psychol. 12, 694151.
• Ahmed, F. Ahmed, F. Pissarides C. ve Stiglitz, J. 2020. Why inequality could spread COVID-19.https://www.transcend.org/tms/2020/04/why-inequality-could-spread-covid-19/ (12.10.2021).
• Akdede, S. H. ve Özpınar, Ş. 2021. Türkiye'de Özel Tiyatrolara Devlet Yardımı: Ampirik Bir Analiz. Sanat Ve Tasarım Dergisi, 11(1), 125-13.
• Alıcılar, H. E. ve Çöl, M. 2021. Yeni Koronavirüs Hastalığına Karşı Aşılanma Tutumu, Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye’de Covıd-19 Aşılaması Ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. TTB Yayını, 61-66.
• Ali, C. 2016. The Merits of Merit Goods: Local Journalism and Public Policy in a Time of Austerity. Journal of Information Policy, 6, 105-128.
• Arrow, K. J. 1963. Uncertainty and the Welfare Economics of Medical Care. American Economic Review, 53(5), 941-973.
• Aydın, M. ve Çalışkan, A. 2019. Suyun Fiyatlandırmasında Erdemli Mal Yaklaşımı: Türk Toplumunun Algısı. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2(9), 677-689.
• Azap, A. 2018. Aşı Karşıtlığının Toplumsal Sonuçları. Toplum ve Hekim, 33(3), 217-219.
• Azap, A. 2021. Aşı Karşıtlarının İddiaları ve Gerçekler”, Klimik, 1-8. https://www.istabip.org.tr/koronavirus/Haberler/6716/asi-karsitlarinin-iddialari-ve-gercekler-prof-dr-alpay-azap (20.12.2021)
• Baker, D. 2001. Patent Medicine. Journal of Public Health Policy, 22( 3), 275-279.
• Bechetti, L. Bruni, L. ve Zamagni, S. 2020. The Microeconomics of Wellbeing and Sustainability, The Microeconomics of Wellbeing and Sustainability Recasting the Economic Process. London: Academic Press
• Blume, S. 2006. Anti-vaccination movemonts and their interpretations. Social Science & Medicine, 62, 628–642.
• Blume, S. 2017. IMMUNIZATION: How Vaccines Became Controversial. London: Reaktion Books.
• Brennan, G. ve Lomasky, L. 1983. Institutional Aspects of “Merit Goods” Analysis. Public Finance Analysis, 41(2), 183-206.
• Collage, K. 2001. Arrow and the Information Market Failure in Health Care: The Changing Content and Sources of Health Care Information. Journal of Health Politics Policy and Law 26(5), 1031-1044. Cserne, P. ve Desmarais-Tremblay, M. 2018. Merit Goods. TILEC Discussion Paper, DP 2018-008, http://ssrn.com/abstract=3119566. (15.09.2021)
• Dubé, E. Vivion, M. ve Macdonald, N. E. 2015. Implications Vaccine Hesitancy, Vaccine Refusal And The Anti-Vaccine Movement: Influence, Impact and Implications. Expert Review of Vaccines, 14(1), 99–117.
• Fitzgerald, J. 2013. Social Impact Bonds and Their Application to Preventive Health. Australian Health Review, 37, 199–204.
• Grimes, D. 2021. Medical Disinformation And The Unviable Nature Of COVID-19 Conspiracy Theories. PLOS ONE, 16(3), 1-17.
• Gür, E. 2019. Aşı kararsızlığı-aşı reddi. Türk Pediatri Arşivi, 54(1), 1-2.
• Hassan, F. Yamey, G. ve Abbasi, K. 2021. Profiteering From Vaccine Inequity: A Crime Against Humanity?. BMJ, 1-3.
• Head, J. G. 1966. On Merit Goods. Public Finance Analysis, 25(1), 1-29.
• Head, J. G. 1969. Merit Goods Revisited. Public Finance Analysis, 28(2), 214-225.
• Head, J. G. 1988. On Merit Wants: Reflections on the Evolution, Normative Status and Policy Relevance of a Controversial Public Finance Concept. Public Finance Analysis, 46(1), 1-37.
• İkiışık, H. Sezerol, M. A. Taşçı, Y. ve Maral I. 2021. COVID-19 vaccine hesitancy: A community-based research in Turkey. International Journal of Clinical Practice, 75(8), 1-9.
• İstanbul İstatistik Ofisi 2020. İstanbul’da Koronavirüs Algı, Beklenti ve Tutum Araştırması, İstanbul İstatistik Ofisi.
• Kapstein, E. B. ve Busby, J. W. 2010. Making Markets for Merit Goods: The Political Economy of Antiretrovirals. Global Policy, 1(1), 75-90.
• Kayalıdere, G. ve Özcan, P. M. 2019. Erdemsiz Malların Vergilendirilmesi: Türkiye’de Özel Tüketim Vergisi’nin Etkinliği Açısından Bir Değerlendirme. ICEESS, 541-556.
• Killoran, A. ve Kelly, M. 2010. Evidence-Based Public Health Effectiveness and Efficienc. Oxford: Oxford University Press.
• Küçükkarapinar, M. Karadag, R. F. Budakoğlu I. İ. Aslan, S. Uçar, S.Ö. ve Yay, A. 2021. Covid-19 vaccine hesitancy and its relationship with illness risk perceptions, affect, worry, and public trust: an online serial cross-sectional survey from Turkey. Psychiatr Clin Psychopharmacol, 31, 98-109.
• Lazarus, J. V. Ratzan, S. C. Palayew, A. Gostin, L. O. Larson, H. J. Rabin, K. Kimball, S. ve El-Mohandes, A. 2021. A global survey of potential acceptance of a COVID-19 vaccine. Nature Medicine, 27, 225–228.
• Mann, S. 2003. Why organic food in Germany is a merit good. Food Policy 28, 459–469.
• Mann, S. 2006. Merit goods in a utilitarian framework. Review of Political Economy, 18(4), 509-520.
• McLure, C. E. 1968. Merit Wants: a Normatively Empty Box. Public Finance Analysis, 27(3), 474-483.
• Mendoza, R. 2011. Merit Goods At Fifty: Reexamining Musgrave’s Theory in The Context Of Health Policy. Review Of Economic And Business Studies, 4(2), 275-284.
• Musgrave, R. A. 1956/57. Multiple Theory of Budget Determination. Public Finance Analysis, 17(3), 333-343.
• Musgrave, R. A. 1959. The Theory of Public Finance. Tata-McGraw-Hill Book Company.
• Navarro, V. 2021 https://blogs.lse.ac.uk/usappblog/2021/03/25/how-neoliberal-dogma-has-prolonged-the-covid-19-pandemic/ org/10.1111/ijcp.14336 (25.10.2021).
• Özbalıkçı, E. Aydın, ES, İpek, İ. Özen, N. Yüceler, M. Ateş, O. Mayda, H.S. Kartancı, M.Y. Güçlü, S. Akdoğan, Ş. Efe, T. Karasu, E.C. ve Topbaş, M. 2021. Türkiye’de Tıp Fakültesi öğrencilerinin aşı, bağışıklama, aşı kararsızlığı ve COVID-19 aşısı hakkındaki bilgi ve düşünceleri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 78(3), 317-332.
• Özceylan, G. Toprak, D. ve Esen, E. S. 2020). Vaccine rejection and hesitation in Turkey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(5), 1034-1039.
• Paul, E. Steptoe, A. ve Fancourt, D. 2021. Attitudes towards vaccines and intention to vaccinate against COVID-19: Implications for public health communications. The Lancet Regional Health - Europe, 1, 1-10.
• Salmon, D. A. Dudley, M. Z. Brewer, J. Kan, L. Gerber, J. E. Budigan, H. Proveaux, T.M. Bernier, R. Rimal, R. Schwartz, B. 2021. COVID-19 vaccination attitudes, values and intentions among United States adults prior to emergency use authorization. Vaccine, 39, 2698–2711.
• Sanders, C. ve Burnett, K. 2019. The Neoliberal Roots of Modern Vaccine Hesitancy. Journal of Health and Social Sciences, 4(2), 149-156.
• Sekelala, S. Forman, S. Hodgson, T. Mulumba, M. Namyalo-Ganata, H. Meier, B.M. 2021 Decolonising Human Rights: How İntellectual Property Laws Result in Unequal Access To The COVID-19 Vaccine. BMJ Global Health, 6, 1-9.
• Snowden, F. 2021. Salgınlar ve Toplum: Kara Ölüm'den Günümüze. İstanbul: Tellekt.
• Sönmez, S. 1987. Kamu Ekonomisi Teorisi. Ankara: Teori Yayınlar.
• Stern, A ve Markel, H. 2005. The History of Vaccines and Immunization: Familiar Patterns, New Challenges. Health Affairs, 24(3), 611-621.
• Türktemiz, H. ve Ünal, Ö. 2021. COVID-19 korkusunun aşı tutumuna etkisinde bilgi arama davranışının ve aşı bilgisi inancının aracı rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 367-378.
• TYAP 2021. Pandemi’nin Sosyal Etkileri ve Toplumun Aşı ile İlgili Yaklaşımları. İstanbul Medeniyet Üniversitesi: İstanbul Medeniyet Üniversitesi Toplumsal Yapı Araştırmaları Programı (TYAP).
• Uğur, A. 2020. Erdemli Bir Mal Olarak Kan ve Kök Hücre Bağışı Yapan Gerçek Kişilere Vergi İndirimi Sağlanması. Alanya Akademik Bakış Dergisi, 4(2), 369-380.
• Ver Eecke, W. 1998. The Concept of a “Merit Good” The Ethical Dimension in Evonomic Theory and the History of Economic Thought or the Transformation of Economics into Socio-Economics, Public goods: An ideal concept. Journal of Socio-Economics 27, 133-153.
• Ver Eecke, W. 1999. Public goods: An ideal concept. Journal of Socio-Economics, 28, 139–156.
• Ver Eecke, W. 2003. Adam Smith and Musgrave’s concept of merit good. Journal of Socio-Economics, 31, 701–720.
• Ver Eecke, W. 2008. Making Use of Hegel and the Concepts of Public and Merit Goods. Berlin Heidelberg: Springer-Verlag.
• White, M. D. 2019. Nudging Merit Goods: Conceptual, Normative, and Practical Connections. Forum for Social Economics, 48(3), 248-263.
• Yıldız, Z. Gencer E. ve Gezegen, N. F. 2021. Covid 19 pandemi sürecinde geliştirilen aşılara karşı bireylerin tutumlarının değerlendirilmesi üzerine uygulamalı bir çalışma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(3), 877-889.
• Yılmaz, H. İlke, B. Turgut, G. Çıtlak, O. Mert, B. Paralı, M. E. Aktaş, A. ve Alimoğlu, O. 2021. Türkiye’de İnsanların COVID-19 Aşısına Bakışı. Dicle Tıp Dergisi, 48(3), 583-594.
• Zülfüoğlu, Ö. ve Soydan, N. Yılmaz, T. 2019. Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Maliye Bölümü Öğrencilerinin Erdemli Mal Ve Hizmetlere Bakış Açısı Üzerindeki Etkisi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 41(1), 278-296.