Reel Politika Faizi ve Negatif Faiz Politikasının Enflasyon ve İstihdama Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 253 - 278, 30.12.2022

Ayşe Öztürk Gökhan Özkul

https://doi.org/10.30586/pek.1193071

Öz

2008 Küresel krizinden sonra dünya genelinde merkez bankaları yeni para politikası araçlarına yönelim göstermeye başlamıştır. Bu bağlamda kısa vadeli faiz oranları para politikasını yönlendiren en önemli araçlardan biri haline gelmiştir. Merkez bankalarının temel hedeflerine ulaşmak için kullanmış olduğu kısa vadeli faiz oranlarına politika faizi denilmektedir. Politika faizi enflasyondan arındırıldığında ise reel politika faizi kavramına ulaşılmaktadır. Son yıllarda Türkiye ekonomisinde reel politika faizi negatif değer almaktadır. Bir diğer ifadeyle negatif faiz politikası uygulanmaktadır. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Ocak 2014 - Haziran 2022 dönemleri arası aylık verileri kullanarak Türkiye’de reel politika faizinin ve negatif faiz politikasının enflasyon ve istihdama olan etkisini Engle-Granger eşbütünleşme ve Granger nedensellik analiz yöntemi ile incelemektir. Elde edilen bulgular sonucunda uzun dönemde tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ile reel politika faizi ve negatif faiz arasında bir ilişki bulunurken, istihdam ile reel politika faizi ve negatif faiz arasında herhangi bir ilişki bulunamamıştır. Kısa dönem hata düzeltme sonuçlarına göre reel politika faizinin TÜFE üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunamazken, negatif faizin TÜFE üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Granger nedensellik sonuçlarına bakıldığında ise negatif faizin ve reel politika faizinin TÜFE’nin nedeni oldukları bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Reel Politika Faizi, Negatif Faiz Politikası, TÜFE, İstihdam, Engle-Granger

The Effect of Real Policy Rate and Negative Interest Rate Policy on Inflation and Employment

Öz

After the 2008 global crisis, central banks around the world have started to turn to new monetary policy instruments. In this context, short-term interest rates have become one of the most important instruments guiding monetary policy. The short-term interest rates used by central banks to achieve their main objectives are called policy interest. When the policy rate is adjusted for inflation, the real policy rate concept is reached. In recent years, the real policy rate in the Turkish economy has taken a negative value. In other words, a negative interest rate policy is applied. In this context, the aim of the study is to examine the effect of real policy rate and negative interest policy on inflation and employment in Turkey by using the monthly data between January 2014 and June 2022 by using Engle-Granger cointegration. As a result of the findings, while there is a relationship between consumer price index (CPI) and real policy interest and negative interest in the long run, there is no relationship between employment and real policy rate and negative interest. According to the short-term error correction results, while the real policy rate did not have a statistically significant effect on the CPI, it was concluded that the negative interest rate had a statistically significant effect on the CPI. Looking at the Granger causality results, it was found that the negative interest rate and the real policy were the cause of the CPI.

Anahtar Kelimeler

Real Policy Rate, Negative Interest Rate Policy, CPI, Employment, Engle-Granger

Kaynakça

• Arshad, S., & Ali, A. 2016. Trade-off between inflation, interest and unemployment rate of Pakistan: Revisited. Bulletin of Business and Economics, 5(4), 193-209.
• Atgür, M., & Altay, N. 2015. Enflasyon ve nominal faiz oranı ilişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013). Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2), 521-533.
• Ayhan, F. 2019. Türkiye ekonomisinde işsizliğin belirleyicisi olan temel makroekonomik değişkenlerin tespitine ilişkin bir uygulama. UİİİD-IJEAS, (25), 235-252.
• Bal, H, Tanrıöver, B., & Erdoğan, E. 2016. Taylor kuralı kapsamında merkez bankası politika faiz oranlarının belirlenmesi: Stokastik trend yaklaşımı, International Journal of Academic Value Studies, 2(7), 95-106.
• Block, W. 1978. The Negative interest rate: Toward a taxonomic critique. Joumnlol Lihnhnhniin Studio, 2(2), 121-124.
• Bokhari, R. ve Aslam, M. 2013. Trade-off between inflation, interest and unemployment rate of Pakistan: A cointegration analysis. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 7(3), 482- 492
• Claeys, G. 2021. What are the effects of the ECB’s negative interest rate policy? Monetary Dialogue Papers. European Parliament .
• Czudaj, R. L. 2020. Is the negative interest rate policy effective?. Journal of Economic Behavior & Organization, 174, 75-86.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. 1981. Likelihood ratio statistic for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö., & Değer, O. 2016. Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 405-425.
• Doğrul, G. H., & Soytas, U. 2010. Relationship between oil prices, interest rate, and unemployment: Evidence from an emerging market. Energy Economics, 32, 1523–1528.
• Eğilmez, M. 2022, Şubat 9. Negatif reel faizle tasarruf artmaz. Kendime Yazılar https://www.mahfiegilmez.com/2022/02/negatif-faizle-tasarruf-artmaz.html (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2022)
• Ekinci, E. B., Alhan, A., & Ergör, Z. B. 2016. Parametrik olmayan regresyon analizi: Faiz oranı, enflasyon ve döviz kuru arasındaki ilişkinin incelenmesi örneği. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 2(9), 28-37.
• Emerenini, F. M., & Eke, C. N. 2014. The impact of monetary policy rate on inflation in Nigeria. Journal of Economics and sustainable Development, 5(28), 146-153.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. 1987. Co-integration and error correction: representation, estimation, and testing. Econometrica: journal of the Econometric Society, 251-276.
• Erdoğan, S., & Yıldırım, D. Ç. 2009. Türkiye’de faiz kanalı ile parasal aktarım mekanizması. Eskişehir.
• Evren, S., & Mucuk, M. 2019. Faiz ile enflasyon arasındaki ilişkinin test edilmesi: Türkiye örneği (1980-2018). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı, 180-187.
• Güçlüoğlu, Ü. M. 2017. Türkiye'de istihdam analizi ve bazı makroekonomik değişkenlerin istihdam üzerindeki etkisi. Yayınlanmış Uzmanlık Tezi. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakalığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
• Güler, A. 2021. Politika faizlerinin banka faizlerine geçişkenliği: Türkiye örneği. EKEV Akademi Dergisi, 25(85), 15-38.
• Hamdar, B., Skheita, Y., & Hamdar, M. B. 2022. An econometric approach to assess the impact of negative interest rate policy (NIRP) on real estate price inflation in the Eurozone. Economics, 11(1), 49-68.
• Hashim, A., Rambeli, N., Jalil, N. A., & Hashim, E. 2019. The dynamic relationship between unemployment, inflation, interest rate and economic growth. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 8(7), 89-94.
• Ilgmann, C., & Menner, M. 2011. Negative nominal interest rates: History and current proposals. CAWM Discussion Paper N:43, 1-32.
• Irwin, N. 2014. Europe gets negative interest rates. What does that even mean. The New York Times: http://nyti.ms/1pG5uyr (Erişim Tarihi: 24 Mayıs 2022)
• İşcan, H., & Kaygısız, A. D. 2019. Türkiye’de döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı ilişkisi: 2009-2017 uygulaması. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 , 577-600.
• Kara, M., & Baş, G. 2020. Türkiye’de para politikası araçlarının istihdam düzeyi üzerine etkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(12), 106-115
• Kocaman, M., & Biçerli, M. K. 2021. Para ve maliye politikalarının işsizlik üzerindeki asimetrik etkileri: Türkiye uygulaması. Maliye Dergisi, 181, 19-44.
• Köse, Y., Atik, M., & Yılmaz, B. 2015. Türkiye için negatif faiz oranının uygulanabilirliği ve analitik olarak incelenmesi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 1309-1123
• MacKinnon, J. G. 1996. Numerical distribution functions for unit root and cointegration tests. Journal of Applied Econometrics, 11(6), 601-618.
• Mankiw, N. G. 2009. It may be time for the fed to go negative. Department of Economics, 1-4.
• Mccullagh, D. 1999. Cash and the 'Carry Tax'. https://www.wired.com/1999/10/cash-and-the-carry-tax/ (Erişim Tarihi: 21 Mayıs 2022).
• Mert, M., & Çağlar, A. E. 2019. Eviews ve Gauss uygulamalı zaman serileri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Okeke, I. C., & Chukwu, K. O. 2021. Effect of monetary policy on the rate of unemployment in Nigerian economy (1986-2018). Journal of Global Accounting, 7(1), 1–13.
• Oktar, S., & Dalyancı, L. 2011. Türkiye ekonomisinde para politikası ve enflasyon arasındaki ilişkinin analizi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XXXI(II), 1-20.
• Okur, A. 2017. Türkiye ekonomisinde faiz oranı ve döviz kurunun enflasyon hedefi üzerine etkisi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 146-164.
• Onur, S. 2008. Türkiye ekonomisinde faiz oranları-eflasyon ilişkisi üzerine bir model denemesi. Journal of Qafqaz University, (24), 69-110.
• Örnek, İ. 2009. Türkiye’de parasal aktarım mekanizması kanallarının işleyişi. Maliye Dergisi, 156(1), 104-125.
• Özatay, F. 2012. Para politikasında yeni arayışlar, İktisat ve Toplum, 2(15), 20-30.
• Özatay, F. 2013. Parasal İktisat Kuram ve Politika, 3. Baskı, Ankara: Efil Yayınevi.
• Özdemir, Z. A. & Aksoy, E. 2012. Türkiye’de makroekonomik değişkenler ve istihdam teşviklerinin istihdam üzerindeki etkileri. Akdeniz İİBF Dergisi, 12(24), 102-124.
• Özkurt, İ. C., & Özşahin, L. 2019. Alternatif para politikası arayışları; Negatif faiz oranı politikası. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), 430-473.
• Phillips, P. C. B. ve Perron, P. 1988. Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75, 335-346.
• Poyraz, E., Türkün Kaya, B. & Kahraman, E. 2020. Politika faizindeki değişimlerin Borsa İstanbul 100 endeksi üzerindeki etkisinin olay analizi ile incelenmesi. International Review of Economics and Management, 8(2), 201-220. http://dx.doi.org/10.18825/iremjournal.745166
• Prag, J. 1994. The response of Interest rates to unemployment rate announcements: Is there a natural rate of unemployment. Journal of Macroeconomics, 16(1), 171-184
• Sevüktekin, M., & Çınar, M. 2017. ekonomik zaman serileri analizi (eviews uygulamalı). Bursa: Dora Yayınları.
• Swastika, P. ve Masih, M. 2016. Do interest rate and inflation affect unemployment? Evidence from Australia. MPRA Paper No. 100067.
• TCMB. 2022a. Para politikası ve enflasyon hedeflemesi https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Banka+Hakkinda/Sikca+Sorulan+Sorular/Para+Politikasi+ve+Enflasyon+Hedeflemesi/, (Erişim Tarihi: 13 Ekim 2022).
• TCMB. 2022b. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 21 Mayıs 2022).
• TCMB. 2013. Parasal aktarım mekanizması. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/4e99834e-179b-4a08-820c-f2b259032afd/ParasalAktarim.pdf?MOD=AJPERES, (Erişim Tarihi: 14 Ekim 2022).
• Thornton, J., & Vasilakis, C. 2019. Negative policy interest rates and exchange rate behavior: Further results. Finance Research Letters, 29, 61-67.
• Torun, M., & Karanfil, M. (2016). 1980-2013 Dönemi Türkiye ekonomisinde enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişki. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 473-490.
• Tunalı, H., & Erönal, Y. Y. 2016. Enflasyon ve faiz oranı ilişkisi: Türkiye'de Fisher etkisinin geçerliliği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1415-1431.
• TÜİK. 2022. Türkiye İstatistik Kurumu. Ekim 12, 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Kasim-2021-37389 (Erişim Tarihi: 12 Ekim 2022).
• Yenice, S., & Yenisu, E. 2019. Türkiye'de döviz kuru, enflasyon ve faiz oranlarının etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1065-1086.
• Yücememiş, B. T., Alkan, U., & Dağıdır, C. 2015. Yeni bir para politikası aracı olarak faiz koridoru: Türkiye'de para politikası kurulu faiz kararlarının enflasyon üzerindeki etkisi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 449-478.