Enflasyonun Para İkamesi (Dolarizasyon) Üzerindeki Etkisi: Türkiye İBBS2 Bölgeleri Üzerine Bir Analiz

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 121 - 137, 28.10.2023

Fatih Demir Aykut Sezgin

https://doi.org/10.30586/pek.1341058

Öz

Gelişmekte olan ekonomilerin para piyasalarının yirminci yüzyılda sıklıkla yaşadığı olgulardan bir tanesi dolarizasyondur. Dolarizasyonu ulusal paranın değer kaybı üzerinden enflasyon ile ilişkilendiren ve sonuçları ülke ve/veya bölgeler itibariyle karşılaştıran çok sayıda çalışma mevcuttur. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de bölgeler kapsamında enflasyon oranının dolarizasyon üzerindeki uzun ve kısa dönemli etkisini belirlemektir. Konunun analizi sürecinde heterojen panel veri yöntemlerinin kullanılmasının yanı sıra bölgesel perspektif yönüyle çıkarımların elde edilmesi diğer çalışmalardan en önemli farklılık olarak belirtilebilir. Çalışmada 2007:4-2021:4 dönemi için 26 istatistiki bölgeye ait çeyrek yıllık veriler kullanılmıştır. DCCE sonuçlarına göre uzun dönemde enflasyon oranı üç bölgede (TRC2, TR42 ve TR81) dolarizasyonu pozitif etkilemektedir. Ayrıca tüm paneli kapsayan MG tahmin sonuçlarına göre enflasyon oranında %10 puanlık artış, uzun dönemde dolarizasyonu %2 puan arttırmaktadır. Kısa dönemli ilişkiyi belirlemek için Emirmahmutoğlu ve Köse (2011) panel nedensellik testi uygulanmıştır. Nedensellik testi sonuçlarına göre tüm panel dikkate alındığında enflasyon oranı dolarizasyonun nedeni değildir. Ancak heterojen sonuçlarda 26 bölgenin 13’ünde enflasyon oranının dolarizasyonun nedeni olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon, Dolarizasyon, Panel Veri, Türkiye, İBBS2

The Effect Of Inflation On Currency Substitution (Dollarization) An Analysis: On Türkiye NUTS2 Regions

Öz

Dollarization is one of the phenomena that money markets of developing economies frequently experience in the twentieth century. Many studies associate dollarization with inflation through the depreciation of the national currency and compare the results by country and/or region. The aim of this study is to determine the long-term and short-term effects of the inflation rate on dollarization in Turkiye within the scope of regions. In addition to the use of heterogeneous panel data methods in the process of analyzing the subject, obtaining inferences from a regional perspective can be noted as the most important difference from other studies. In the study, quarterly data belonging to 26 statistical regions were used for the period 2007:4-2021:4. According to the DCCE results, the inflation rate in the long term positively affects dollarization in three regions (TRC2, TR42 and TR81). In addition, according to the MG forecast results covering the entire panel, a 10%-point increase in the inflation rate increases dollarization by 2% points in the long term. In order to determine the short-term relationship, Emirmahmutoğlu and Köse (2011) panel causality test was applied. According to the results of the causality test, when the entire panel is taken into account, the inflation rate is not the reason for dollarization. However, heterogeneous results show that the inflation rate is the reason for dollarization in 13 of the 26 regions.

Anahtar Kelimeler

Inflation, Dollarization, Panel Data, Turkiye, NUTS2

Kaynakça

• Ağaslan, E., & Gayaker, S. (2019). Türkiye’de Para İkamesinin Belirleyicileri Doğrusal Olmayan Bir Yaklaşım. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 362-387.
• Akıncı, O., Özer, Y. B., & Usta, B. (2005). Dolarizasyon Endeksleri: Türkiyedeki Dolarizasyon Sürecine İlişkin Göstergeler. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışma Tebliği, 05/17.
• Alesina, A., & Barro, R. J. (2001). Dollarization. American Economic Review, 91(2), 381-385.
• Alvarez-Plata, P., & García-Herrero, A. (2008). To dollarize or de-dollarize: Consequences for Monetary Policy. BVA Working Paper, 0921.
• Arain, H., Han, L., & Meo, M. S. (2019). Nexus of FDI, population, energy production, and water resources in South Asia: a fresh insight from dynamic common correlated effects (DCCE). Environmental Science and Pollution Research, 26, 27128–27137. https://doi.org/10.1007/s11356-019-05903-7
• Balaylar, N. A., & Duygulu, A. A. (2004). Türkiye’de Para İkamesi Olgusu ve Para Talebinin İstikrarı. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 33-55.
• Barro, R. J., & Gordon, D. B. (1983). Rules, Discretion, and Reputation in a Model of Monetary Policy. Journal of Monetary Economics, 12(1), 101-21. https://doi.org/10.1016/0304-3932(83)90051-X
• BRSA. (2022). Banking Sector Data, Deposits of Domestic Residents According to Types, https://www.bddk.org.tr/bultenaylik (Date of access: 09.11.2022)
• Chaudhry, I. S., Nazar, R., Ali, S., Meo, M. S., & Faheem, M. (2022). Impact of environmental quality, real exchange rate and institutional performance on tourism receipts in East-Asia and Pacific region. Current Issues in Tourism, 25 (4), 611-631. https://doi.org/10.1080/13683500.2021.1894101
• Chudik, A., & Pesearan, M. H. (2015). Common correlated effects estimation of heterogeneous dynamic panel data models with weakly exogenous regressors, Journal of econometrics. 188(2), 393-420. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2015.03.007
• Civcir, I. (2005). Dollarization and its Long-run Determinants in Türkiye. Neaime, S. and Colton, N.A. (Ed.) Money and Finance in the Middle East: Missed Oportunities or Future Prospects? (Research in Middle East Economics, Vol. 6), Emerald Group Publishing Limited, Bingley, 201-232. https://doi.org/10.1016/S1094-5334(05)06010-3
• Corrales, M. J. S., & Imam, P. A. (2019). Financial Dollarization of Households and Firms: Does It Differ? IMF Working Papers, No. 2019/019.
• De Nicolo, M. G., Ize, M. A., & Honohan, M. P. (2003). Dollarization of The Banking System: Good or Bad? IMF Working Papers, No. 2003/146.
• Edwards, S., & Magendzo, I. I. (2006). Strict Dollarization and Economic Performance: An Empirical Investigation. Journal of Money, Credit and Banking, 38(1), 269–282.
• Emirmahmutoglu, F., & Kose, N. (2011). Testing for Granger causality in heterogeneous mixed panels. Economic Modelling 28 (3), 870–876. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2010.10.018
• Fischer, S. (2006). Dollarization. Keynote address at the 75th Anniversary Conference of the Central Bank of the Republic of Türkiye, Istanbul, December 13–15 2006, on Dollarization: Consequences and Policy Options.
• Fisher, R.A. (1932). Statistical Methods for Research Workers. 4th edition, Oliver and Boyd, Edinburgh.
• Galinda, A. J., & Leiderman, L. (2005). Living with Dollarization and the Route to Dedollarization. Inter-American Development Bank Working Paper, 526.
• Guidotti, P. E., & Rodriguez, C. A. (1992). Dollarization in Latin America: Gresham’s Law in Reverse? IMF Staff Papers, 39(3), 518–544. https://doi.org/10.2307/3867472
• Honohan, P., & Shi, A. (2002). Deposit Dollarization and The Financial Sector in Emerging Economies. SSRN 634461. https://doi.org/10.1596/1813-9450-2748
• Eğilmez, M. (2020). https://www.mahfiegilmez.com/2020/12/dolarizasyonda-son-durum.html (Date of access: 03.12.2022)
• Karakaya, G., & Karoğlu, Y. (2020). Dolarizasyon Olgusu: 2008 Finansal Krizinden Sonra Türkiye’de Dolarizasyon İncelemesi. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 353-364. https://doi.org/10.30692/sisad.701696.
• Kaya, E., & Açdoyuran, B. (2017). Finansal Dolarizasyon Unsurları Olarak Kredi Dolarizasyonu ve Mevduat Dolarizasyonu ile Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(14), 325-344.
• Keyder, N. (2002). Para Teorisi-Politika-Uygulama. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 594.
• Larrain B, F., & Tavares, J. (2003). Regional Currencies Versus Dollarization: Options for Asia and The Americas. The Journal of Policy Reform, 6(1), 35-49. https://doi.org/10.1080/13841280309602
• Liddle, B., & Huntington, H. (2020). ‘On the Road Again’: A 118 country panel analysis of gasoline and diesel demand. Transportation Research Part A, 142, 151-167. https://doi.org/10.1016/j.tra.2020.10.015
• Mansoor, A. T. (2018). Afganistan’da Dolarizasyon Sürecinde Döviz Kuru ve Enflasyon İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı.
• Neanidis, K. C. (2010). Financial Dollarization and European Union Membership. International Finance, 13(2), 257-282. https://doi.org/10.1111/j.1468-2362.2010.01266.x
• Neanidis, K. C., & Savva, C. S. (2013). Institutions and Financial Dollarization: Indirect Effects Based on A Policy Experiment. Economics Letters, 121(3), 405-410. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2013.09.027
• Neanidis, K. C., & Savva, C. S. (2018). Regional Spillovers in Financial Dollarization. Centre for Growth and Business Cycle Research Discussion Paper Series, University of Manchester, (238).
• Özdemir, V., & Yavuz, H. (2021). Yeni Uluslararası İktisadi Düzende Dolarsızlaşma Eğilimleri. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 64-76.
• Özkul, G. (2021). Türkiye’de Finansal Dolarizasyonun Enflasyon Ve İstihdam İle Olan Etkileşimi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59-79. https://doi.org/10.33416/baybem.843339.
• Pesaran, M. H. (2006). Estimation and Inference in Large Heterogeneous Panels with Multifactor Error Structure. Econometrica, 74 (4), 967-1012. https://doi.org/10.1111/j.1468-0262.2006.00692.x
• Pesaran, M. H., & Smith, R. (1995). Estimating long-run relationships from dynamic heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 68 (1), 79-113. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01644-F
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. P. (1999). Pooled Mean Group Estimation of Dynamic Heterogeneous Panels. Journal of the American Statistical Association, 94(446), 621-634. https://doi.org/10.2307/2670182
• Peseran, M. H. (2007). A Simple Panel Unit Root Test in The Presence of Cross‐ Section Dependence. Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265-312. https://doi.org/10.1002/jae.951
• Peseran, M. H., & Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2007.05.010
• Ramirez-Rojas, C. L. (1985). Currency Substitution in Argentina, Mexico, and Uruguay. Staff Papers, 32(4), 629-667.
• Rennhack, R., & Nozaki, M. (2006). Financial Dollarization in Latin America. Palgrave Macmillan, London. https://doi.org/10.1057/9780230380257_4
• Rose, A. K. (2000). One Money, One Market: Estimating the Effect of Common Currency on Trade. Economic Policy: A European Forum, 30, 7-33.
• Saraç, T. B. (2010). Enflasyon ve Para İkamesi İlişkisi: Türkiye Ekonomisi için Ekonometrik Bir Analiz (1994:01-2009:12). Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 147-152.
• Sarı, İ. (2007). Makroekonomik Değişkenlerin Dolarizasyon Sürecine Etkisi: Ampirik Bir Yaklaşım. Uzman Yeterlilik Tezi, TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Serdengeçti, S. (2005). Dolarizasyon/Ters Dolarizasyon. Eskişehir.
• Serel, A., & Darıcı, B. (2006). Para İkamesini Etkileyen Faktörler: Türkiye Uygulaması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 150-167.
• Sever, E. (2012). Türkiye'de Dolarizasyon Süreci ve Döviz Kuru Belirsizliği İlişkisi. Sosyoekonomi, 17(17), 203-222.
• Seyidoğlu, H. (2001). Ekonomi ve işletmecilik terimleri. Güzem Can Yayınları
• Smawy, P. A. V. B. (1970). Efficient inference in a random coefficient regression model. Econometrica, 38(2), 311-323. https://doi.org/10.2307/1913012
• Terzi, H., & Kurt, S. (2007). Türkiye'de Dolarizasyon Sürecinde Döviz Kuru ve Enflasyon İlişkisi. Ekonomik Yaklasim, 18(64), 1-22. http://dx.doi.org/10.5455/ey.10635
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66 (1-2), 225–250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• Turkay, M. (2017). Heterogeneity across emerging market central bank reaction functions. Central Bank Review, 17(3), 111-116. https://doi.org/10.1016/j.cbrev.2017.06.002
• Vieira, F. A., Holland, M., & Resende, M. F. (2012). Financial Dollarization and Systemic Risks: New Empirical Evidence. Journal of International Money and Finance, 31(6), 1695-1714. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2012.03.007
• Vos, I. D., & Everaert, G. (2019). Bias-Corrected Common Correlated Effects Pooled Estimation in Dynamic Panels. Journal of Business; Economic Statistics, 39(1), 294-306. https://doi.org/10.1080/07350015.2019.1654879
• Yalçıner, K., & Mutlu, A. A. (2018). Küresel Kriz Sonrası Gelişmekte Olan Ülkelerde Dolarizasyon Süreci. Third Sector Social Economic Review, 53(2), 450-462. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.18.06.949.
• Yeyati, E. L. (2021). Financial Dollarization and De-Dollarization in The New Milennium. Documento De Trabajo, 2021/02.
• Yılmaz, M., & Uysal, D. (2019). Türkiye’de Dolarizasyon Ve Enflasyon İlişkisi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 286-306. https://doi.org/10.25204/iktisad.543482.
• Yinusa, D. O. (2008). Between Dollarization and Exchange Rate Volatility: Nigeria's Portfolio Diversification Option. Journal of Policy Modeling, 30(5), 811-826. https://doi.org/10.1016/j.jpolmod.2007.09.007
• Zeybek, H. (2014). Dolarizasyon ve Finansman Maliyeti. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(2), 44-61.
• Zeybek, H. (2018). Effects of Dollarization on The Cost of Financing: A Comparative Analysis on The Turkish Economy. International Congress on Business and Marketing, İstanbul, (29.11.2018-01.12.2018).