Determinants of Producer Inflation of Agricultural Products in Turkey: Fourier Bootstrap ARDL Approach

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 620 - 636, 29.09.2024

Hatice Bozkurt , Seval Mutlu Çamoğlu

https://doi.org/10.30586/pek.1499667

Öz

The Turkish economy is experiencing an inflationary period driven by demand, cost and price inflation since 2018. As in all sectors of the economy, serious inflation levels have been reached in the agricultural sector. In this study, the determinants of inflation were examined through the producer price index of agricultural products between 2010:M1 and 2024:M2. Explanatory variables are food consumer price index, dollar exchange rate, refined oil price, chemical fertilizer and nitrogen price. In addition, the dummy variable representing the structural break was created to include the radical change in monetary policy in Türkiye through interest rates. These variables were analyzed using the Bootstrap ARDL model with Fourier functions. The cointegration relationship between the variables was determined in the model. In the long and short term, increases in the consumer price index of food products have positively affected the agricultural producer price index. The change in monetary policy has a significant and positive effect in both the short and long term. This implies that interest policy has an inflationary effect. The rise in chemical fertilizer and nitrogen prices increased the producer price index of agricultural products. Agriculture-PPI was positively affected by the lagged values of refined oil prices in the short-term. The exchange rate variable had a significant and positive effect in the short term. The model indicates that short-term deviations in the agriculture-PPI will reach equilibrium in approximately 3.5 months. Agricultural-PPI inflation in Türkiye is caused by instability in monetary policy, exchange rate, input and consumer prices.

Anahtar Kelimeler

Agricultural PPI, Monetary Policy, Fourier Bootstrap ARDL

Türkiye’de Tarım Ürünleri Üretici Enflasyonunun Belirleyicileri: Fourier Bootstrap ARDL Yaklaşımı

Öz

: Türkiye ekonomisinde 2018 yılında belirginleşmeye başlayan talep, maliyet ve fiyat kaynaklı enflasyonist bir süreç yaşanmaktadır. Ekonominin tüm sektörlerinde olduğu gibi tarım sektöründe de ciddi enflasyon düzeylerine ulaşılmıştır. Bu çalışmada 2010:M1 ile 2024:M2 tarihleri arasında tarım ürünleri üretici fiyat endeksi üzerinden enflasyonun belirleyicileri incelenmiştir. Açıklayıcı değişkenler; gıda tüketici fiyat endeksi, dolar kuru, rafine petrol fiyatı, kimyasal gübre ve azot fiyatı verileridir. Ayrıca yapısal kırılmayı temsil eden kukla değişken, Türkiye’de para politikasında faiz yoluyla yapılan radikal değişimi içerecek şekilde oluşturulmuştur. Değişkenler arasındaki ilişkiler Fourier fonksiyonlu Bootstrap ARDL modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Kullanılan model sonucunda değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi bulunmuştur. Uzun ve kısa dönemde, gıda ürünleri tüketici fiyat endeksindeki artışlar tarımsal üretici fiyat endeksini pozitif yönde etkilemiştir. Para politikasındaki değişim hem kısa hem de uzun dönemde anlamlı ve pozitif etkiye sahiptir. Bu durum faiz politikasının enflasyonist etkisinin var olduğunu göstermektedir. Kimyasal gübre ve azot fiyatlarındaki yükseliş, tarım ürünleri üretici fiyat endeksini artırmıştır. Kısa dönem analiz sonuçlarına göre Tarım-ÜFE, rafine petrol fiyatlarının gecikmeli değerlerinden pozitif etkilenmiştir. Döviz kuru değişkeni kısa dönemde anlamlı ve pozitif etkiye sahip çıkmıştır. Model, tarım ürünleri üretici fiyat endeksindeki kısa dönemli sapmaların yaklaşık 3,5 ay gibi bir sürede dengeye ulaşacağını göstermektedir. Bu analiz sonuçları Tarım-ÜFE enflasyonunun para politikası, döviz kuru, tarımsal girdi ve tüketici fiyatlarındaki istikrarsızlıktan kaynaklandığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarım ÜFE, Para Politikası, Fourier Bootstrap ARDL

Kaynakça

• Aktaş, E.; Değirmen, S.; Sofracı, İ.E.; Songur, M. (2020). How Do Diesel Price Fluctuations Affect Economic Convergence over Agriculture Sector among OECD Countries?. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 5(2), 115-131.
• Aytekin, M.; Hatırlı, S. A. (2021). Türkiye’de işlenmemiş gıda enflasyonunu etkileyen faktörlerin analizi: ARDL yaklaşımı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 203-216.
• Baines, J. (2014). Food price inflation as redistribution: towards a new analysis of corporate power in the world food system. New Political Economy, 19(1), 79-112. https://doi.org/10.1080/13563467.2013.768611
• Barbaros, M.; Kalaycı, S.; Bakır, D. (2019). Türkiye’de gıda ihracatı, gıda fiyatları ve enflasyon arasındaki nedenselliğin analizi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 537-548.
• Becker, R.; Enders, W.; Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 27, 381–409.
• Boratav, K.; Köse, A. H.; Yeldan, A. E. (2023). Türkiye’de Derinleşen Yapısal Kriz Eğilimi ve Kâr İtilimli Enflasyonun Dinamikleri. İktisat ve Toplum Dergisi, 158, 8-30.
• Canbay, Ş.; İnal, V.; Kırca, M. (2022). Tarımsal destek, iktisadi kalkınma ve enflasyon arasındaki ilişkilerin bootstrap panel nedensellik testi ile analizi. Akademik Hassasiyetler, 9(19), 347-364.
• David, J.; Abu, N.; Owolabi, A. (2023). The moderating role of corruption in the oil price-economic growth relationship in an oil-dependent economy: Evidence from Bootstrap ARDL with a Fourier Function. Alternative Economics, Forthcoming.
• Elbadri, M.; Bsikre, S.; Alamari, O.; Balcılar, M. (2023). Nexus between renewable energy consumption, economic growth, and CO2 emissions in Algeria: New evidence from the Fourier‐Bootstrap ARDL approach. In Natural Resources Forum (Vol. 47, No. 3, pp. 393-412). Oxford, UK: Blackwell Publishing Ltd. https://doi.org/10.1111/1477-8947.12292
• Enders, W.; Lee, J. (2012). The flexible Fourier form and Dickey–Fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), 196-199.
• Erdem, H. F. (2017). Gıda Enflasyonunun Enflasyon Belirsizliği Üzerine Etkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 425-436.
• E-views, (2019). EViews 10 New Econometrics and Statistics: Computation, Season Adjustment Methods. (2024, 30 Mayıs). Erişim adresi: https://www.eviews.com/EViews10/ev10eccomp_n.html
• Goh, S. K.; Sam, C. Y.; McNown, R. (2017). Re-examining foreign direct investment, exports, and economic growth in Asian economies using a bootstrap ARDL test for cointegration. Journal of Asian Economics, 51, 12-22. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2017.06.001
• Goh, S. K.; Tang, T. C.; Sam, C. Y. (2020). Are major US trading partners’ exports and imports cointegrated? Evidence from bootstrap ARDL. Margin: The Journal of Applied Economic Research, 14(1), 7-27. https://doi.org/10.1177/0973801019886481
• Hochman, G.; Rajagopal, D.; Timilsina, G. R.; Zilberman, D. (2011). The role of inventory adjustments in quantifying factors causing food price inflation. World Bank Policy Research Working Paper, (5744).
• İnal, V.; Canbay, Ş.; Kırca, M. (2023). Determinants of food prices in Türkiye: Fourier Engle-Granger cointegration test. Journal of Economic Policy Researches, 10(1), 133-156. https://doi.org/10.26650/JEPR1132061
• Jongwanich, J.; Park, D.; Wongcharoen, P. (2019). Determinants of Producer Price versus Consumer price inflation in emerging Asia. Journal of the Asia Pacific Economy, 24(2), 224-251.
• Lin, F.L.; Inglesi-Lotz, R.; Chang, T. (2018). Revisit coal consumption, CO2 emissions and economic growth nexus in China and India using a newly developed bootstrap ARDL bound test. Energy Explore Exploit 36(3):450–463. https://doi.org/10.1177/0144598717741031
• McNown, R., Sam, C. Y., & Goh, S. K. (2018). Bootstrapping the Autoregressive Distributed Lag Test for Cointegration. Applied Economics, 50 (13), 1509-1521. https://doi.org/10.1080/00036846.2017.1366643
• Nawaz, K.; Lahiani, A.; Roubaud, D. (2019). Natural resources as blessings and finance-growth nexus: A bootstrap ARDL approach in an emerging economy. Resources Policy, 60, 277-287. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2019.01.007
• Norazman, U. Z., Khalid, H.; Ghani, G. M. (2018). Food Inflation: a Study on Key Determinants and Price Transmission Processes for Malaysia. International Journal of Business Society, 19(1).
• Oral, E. (2021). Türkiye'de Gıda Enflasyonunu Etkileyen Faktörler, Yüksek Lisans Tezi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat ABD.
• Özer, M. O. (2022). Ekonomik Büyüme ve İşsizlik Oranı Arasındaki İlişki: Kesirli Frekanslı Fourier ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. İstanbul İktisat Dergisi, 72(1), 269-292.
• Pappas, C.; Papadas, C. (2015). Farm Production Costs, Producer Prices and Retail Food Prices: A Cointegration Analysis. Bulletin of Political Economy, 9(2), 127-143.
• Parasız, İ., (2006). Makro Ekonomi Teori ve Politika, 9. Baskı.; Yayın Evi: Ezgi Kitabevi, Bursa, ss. 565.
• Pata, U. K.; Yılancı, V. (2020). Financial development, globalization and ecological footprint in G7: Further evidence from threshold cointegration and fractional frequency causality tests. Environmental and Ecological Statistics, 27, 803-825. https://doi.org/10.1007/s10651-020-00467-z
• Pata, U. K. (2019). Environmental Kuznets curve and trade openness in Turkey: bootstrap ARDL approach with a structural break. Environmental Science and Pollution Research, 26(20), 20264-20276.
• Pesaran, M. H., Shin, Y.; Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Economics, 16(3), 289-326.
• TCMB, (2024). GSYİH-İktisadi Faaliyet Kollarına (A10) Göre-Zincirlenmiş Hacim, (2024, 3 Haziran), Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
• TCMB, (2021). Faiz Oranlarına İlişkin Basın Duyurusu, (2024, 10 Mayıs), Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2021/DUY2021-42
• TCMB, (2023). Faiz Oranlarına İlişkin Basın Duyurusu. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2023/DUY2023-22
• Tong, T.; Ortiz, J.; Xu, C.; Li, F. (2020). Economic Growth, Energy Consumption, And Carbon Dioxide Emissions in the E7 Countries: a Bootstrap ARDL Bound Test. Energy, Sustainability and Society, 10(1), 1-17. https://doi.org/10.1186/s13705-020-00253-6
• TÜİK, (2018). Bitkisel Üretim İstatistikleri, 2018, “Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler ile sebzelerde üretim azaldı.” (2024, 25 Mayıs). 28 Aralık 2018 tarihli Haber Bülteni (Sayı: 27635), Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Uretim-Istatistikleri-2018-27635.
• TÜİK, (2024). Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi ve Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi, (2024, 3 Haziran) Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=enflasyon-ve-fiyat-106&dil=1
• Ulusoy, A.; Şahingöz, B. (2020). Türkiye’de Gıda Ürünleri Fiyatlarının Enflasyon Üzerindeki Etkisi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(2), 45-56.
• Uysal, Y., (2023). Gıda Enflasyonu, Gıda Enflasyonu mudur? İktisat ve Toplum Dergisi, Efil Yayınevi, 147, 4-14.
• Yılancı, V.; Tunalı, Ç. B. (2014). Are Fluctuations in Energy Consumption Transitory or Permanent? Evidence from a Fourier LM Unit Root Test. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 36, 20-25.
• Yılancı, V.; Bozoklu, Ş.; Görüş, M. Ş. (2020). Are BRICS Countries Pollution Havens? Evidence from a Bootstrap ARDL Bounds Testing Approach with a Fourier Function. Sustainable Cities and Society, 55, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102035
• Yıldırım, A.E. (2019). “Enflasyon düşerken gıda fiyatları neden arttı?” (2024, 28 Mayıs). 03 Ocak 2019 tarihli Dünya Gazetesi Haber Bülteni (Sayı: 436339), Erişim adresi: https://www.dunya.com/ekonomi/enflasyon-duserken-gida-fiyatlari-neden-artti-haberi-436339
• Yıldırım, K.; Karaman D.; Taşdemir, M. (2014). Makro Ekonomi, 12. Baskı.; Yayın Evi: Seçkin Yayıncılık, Ankara, ss.656.
• Yurtkuran, S. (2021). The Effect of Agriculture, Renewable Energy Production, and Globalization on CO2 Emissions in Turkey: A Bootstrap ARDL Approach. Renewable Energy, 171, 1236-1245. https://doi.org/10.1016/j.renene.2021.03.009