Zoroastrianism In The Social and Political Context

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 1135 - 1151, 23.12.2024

Engin Korkmaz

https://doi.org/10.30586/pek.1508729

Öz

: The aim of this study is to explain Zoroastrianism, which emerged as an ancient form of belief and is still active in some parts of Iran and India, in the context of sociological and politically. The main questions of the study are “What is the social and political impact of Zoroastrianism on people, what is the social response of Zoroastrianism beyond a belief, what has been the position and legitimacy of Zoroastrians within the state system?”. Methodologically, the study is based on the socio-political explanation of the data obtained from the reading of the literature. The basic philosophy, social and political aspects of Zoroastrianism are explained in the study. It was found that before Zoroastrianism, Aryan peoples had polytheistic beliefs, killing, inequality and injustice were common. As a result of Zoroaster's emergence as a prophet and his preaching the commands of God Ahûramazda to the society, a new order was formed in the social structure on the basis of justice, equality, virtuousness and adherence to moral values. In the Gatas, known as the verses of the holy book Avesta, which is believed to have been sent to Zoroaster by God, determinations were made for people to live in peace and tranquility. In addition, it was found that Zoroastrian religion was the official religion of the state during the Sassanid period (224-651 AD) when Zoroastrian religion was influential on the state mechanism. It is concluded that Zoroastrian religion did not behave tolerantly towards other beliefs after it became the official religion of the state, especially during the Sassanid period.

Anahtar Kelimeler

Zoroastrianism, religion, belief, state, political sociology.

Sosyal ve Siyasal Bağlamda Zerdüştîlik İnancı

Öz

Çalışmanın amacı eski bir inanç biçimi olarak ortaya çıkıp hala İran ve Hindistan’ın bazı bölgelerinde etkin olan Zerdüştîlik inancını sosyolojik ve siyasal olarak açıklamaktır. Çalışmanın temel soruları “Zerdüştîlik inancının insanlar üzerindeki sosyal ve siyasal etkisi nedir, Zerdüştîliğin bir inançtan öteye toplumsal karşılığı nasıldır, Zerdüştîlerin devlet sistemi içindeki konumu ve meşruiyeti nasıl olmuştur?” şeklindedir. Çalışma yöntemsel olarak alan yazın okumasına bağlı olarak elde edilen verilerin sosyo-politik olarak açıklanmasına dayanmaktadır. Çalışmada Zerdüştîliğin temel felsefesi, toplumsal ve siyasal yönleri açıklanmıştır. Zerdüştîlikten önce Aryani halklar çok Tanrılı inançlara sahip olmuş ve toplum içinde öldürme, eşitsizlik, adaletsizlikler yaygın olmuştur. Zerdüşt’ün bir peygamber olarak ortaya çıkması ve Tanrı Ahûramazda’nın emirlerini topluma anlatması neticesinde toplumsal yapıda adalet, eşitlik, erdemlilik, ahlaki değerlere bağlılık temelinde yeni bir düzen oluşmuştur. Zerdüşt’e Tanrı tarafından gönderildiğine inanılan Avesta isimli kutsal kitabın ayetleri olarak bilinen Gatalarda, insanların barış ve huzur içinde yaşamalarına yönelik belirlemelerde bulunulmuştur. Ayrıca Zerdüşt dininin devlet mekanizması üzerinde etkili olduğu Sasaniler döneminde (MS 224-651) devletin resmi dini olduğuna yönelik bulgulara rastlanmıştır. Zerdüştî dininin, devlet resmi dini olduktan sonra özellikle de Sasaniler döneminde diğer inançlara karşı toleranslı davranmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zerdüştîlik, din, inanç, devlet, siyaset sosyolojisi

Kaynakça

• Agirî, K. (2008). Rûpelek Ji Dîroka Zerdeştîyan. Weşanên Perî.
• Akman, M. (2017). Mehdî İnancı Özelinde İlmî Çalışmalar ile Günümüz Toplumunun Geleneksel Anlayışı Arasında Görülen Uyuşmazlıklar, Bunun Yansımaları ve Çözüm Önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2017, 10(51), 1209-1233.
• Albayrak, K. (1997). Keldaniler ve Nasturiler. Vadi Yayınları.
• Alıcı, M. (2012a). Kadîm İran’da Din: Monoteizm’den Düalizm’e Mecusi Tanrı Anlayışı. Ayışığı Kitaplığı Yayınları.
• Alıcı, M. (2012b). Genel Hatlarıyla Mecusilik ve Zerdüşt’ün Modern Takipçileri. Ortadoğu Yıllığı, 7(7), 549-578.
• Alıcı, M. (2018). Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi. Divan Kitap.
• Axworthy, M. (2007). İran: Aklın İmparatorluğu: Zerdüşt’ten Günümüze İran Tarihi. İ. Gitmez (Çev.), Say Yayınları.
• Ayata, E. (2011). Zerdüşt Spitama: Avesta “Bölümler” (3. Baskı). Kora Yayınları.
• Baştımar, Ş. (2002). İyi’ye Övgüler: Avesta, Mazda, Zerdüşt. A. Önal (Ed.), Peri Yayınları.
• Berman, H. J. (1983). Law and Revolution: The Formation of the Western Legal Tradition. Harvard University Press.
• Blaga, R. (1997). İran Halkları El Kitabı. Yeni Zamanlar Sahaf.
• Bourdieu, P. (1990). In Other Words: Essays Towards a Reflexive Sociology. California: Stanford University Press Stanford.
• Boyce, M. (1996). A History of Zoroastrianism: The Early Period. Brill Publications.
• Boyce, M. (2001). Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices (2.ed.). British Library Cataloguing in Publication, Routlegde & Kegan Paul.
• Christensen, A. (1944). L’İran Sous Les Sassanıdes. Ejnar Munksgaard Press.
• Corbin, H. (1994). The Man of Light in Iranian Sufism. Omega Publications.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. S. B. Demir (Çev. ve Ed.), Eğiten Kitap.
• Daryaee, T. (2012). Food, purity and pollution: Zoroastrian views on the eating habits of
• others. Iranian Studies, 45(2), 229-242.
• Durkheim, E. (1995). The Elementary Forms of Religious Life. E. Karen (Çev.), Fields, The Free Press.
• Durkheim, E. (2011). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. F. Aydın (Çev.), Eskiyeni Yayınları.
• Duverger, M. (2011). Siyaset Sosyolojisi. Ş. Tekeli (Çev.), Varlık Yayınları.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. S. Rifat (Çev.), İstanbul: Om Yayınevi.
• Foltz, R. (2016). Iran In World History. Oxford University Press.
• Fox, J. (2008). A World Survey of Religion and the State. Cambridge University Press.
• Garthwaite, G. R. (2011). İran Tarihi: Pers İmparatorluğundan Günümüze. F. Aytuna (Çev.), İnkılap Kitapevi.
• Gramsci, A. (1967). Aydınlar ve Toplum. V. Günyol, F. Edgü ve B. Onaran (Çev.), Çan Yayınları.
• Jeffery, A. (2006). The Foreign Vocabulary of the Quran. Gorgias Press.
• Kakeyi, F. (2009). Ronahiya Zerdeştî. M. Ciwan (Çev.), Weşanên AVA.
• Kızıl, H. (2021). Mecusiliğin Kurumsallaştırıcısı Kertir. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DÜSBED), 27, 355-375.
• Korkmaz, M. (2010). Zerdüşt Dini ve İran Mitolojisi (2. Baskı). M. İlhan (Ed.), Alter Yayınları.
• Marx, K. (1979). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (4. Baskı). S. Belli, (Çev.), Sol Yayınları. (Orijinal çalışma 1859'da yayımlanmıştır).
• Macuch, M. (2010). The jurisprudence of the Sasanian period. In V. S. Curtis & S. Stewart (Eds.), The Sasanian era (pp. 90-108). I.B. Tauris.
• Medyalı, A. (1991). Antik Kürdistan'da Dinsel Yapılanma: Zerdüşt ve Öğretisi. Sweden: Hous of Berhem Publishing.
• Mîr Celadet, A. B. (1932). Hawar Dergisi. M. Bekir (Arapçadan Kürtçeye Çev.), 15 Mayıs 1932-30 Eylül 1932, sayı: 1-9, Şam: Tereqi Yayınları.
• Moazami, M. (2005). Evil animals in the Zoroastrian religion. History of Religions, 44(4),
• Nandy, A. (1983). The Intimate Enemy: Loss and Recovery of Self under Colonialism. Oxford University Press.
• Nîknam, K. (2019). Zerdüştîlerde İbadet ve Gelenekler (İran Örneği). M. E. Sular (Çev.), Peywend Yayınları.
• Palewan, F. E. (2021). Zerdeşt û Avesta û Felsefeya Yêkxwedaperestîyê. M. Özdemir (Çev.), Sîtav Yayınları.
• Pierre, C. E. J. (2012). Zerdüşt, Konfüçyüz ve Muhammed. H. Bucak (Çev.), Avesta Yayınları.
• Rezi, H. (2014). Zerdüşt: Hayat, Zaman ve Mekan. E. Çardakçi (Çev.), Avesta Yayınları.
• Ringer, M. M. (2016). Iranian Nationalism and Zoroastrian Identity: Between Cyrus and Zoroaster.https://www.amherst.edu/system/files/media/Modern%2520Zoroastrian%2520Identity%2520btw%2520cyrus%2520and%2520zr.doc, [Erişim Tarihi:3 Nisan 2024].
• Sahner, C. C. (2021). Zoroastrian law and the spread of Islam in Iranian society (ninth–tenth century). Published by Cambridge University Press on behalf of SOAS University of London, 1(27), 10.1017/S0041977X21000021.
• Sular, M. E. (2019). Modern İran’da Zerdüştîler: Tarih, Kültür, İnanç ve Ritüel. Eski Yeni Yayınları.
• Sular, M. E. (2020). Zerdüştîlik ve Yezidilik Bağlamında Kürtlerin İnançlarının Kökeni Problemi. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 12(4), 1458-1475.
• Şahin, S. (2012). Zerdüşt Ne Buyurdu?. İ. Sidar (ed.), Aram Yayınları.
• Okumuş, E. (2014). Değer ve Din İstismarı. International Journal of Social Science, 24, p. 13-31. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2151
• Okur, M. A. (2012). Emperyalizm Hegemonya imparatorluk. Ötüken Neşriyat.
• Orpak, O. (2018). İran Kimlik İnşasında Zerdüştlük (Yayınlanmamış yüksek lisan tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Taraporewala, I. J. I. (2011). Zerdüşt Dini Zerdüşt’ün Gataları Üç Unutulmuş Din:Mitraizm, Maniheizm, Mazdakizm. N. Damar (Çev.), Avesta Yayınları.
• Tarlan, A. N. (2022). Gatalar: Zerdüştün Öz Şiirleri, Avestanın Manzum, Lirik Şiirleri. (Yayınevi bilgisi yok).
• Tekin, A. (2022). Zerdüştün Yaşamı ve Felsefesi. Maneviyat Kütüphanesi.
• Vergin, N. (2023). Siyasetin Sosyolojisi: Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar (20. Baskı). Doğan Kitap.
• Wallace, R. ve Wolf, A. (2012) Çağdaş Sosyoloji Kuramları: Klasik Geleneğin İyileştirilmesi. L. Elburuz ve M. R. Ayas (Çev.), Doğu-Batı Yayınları.
• Weber, M. (2012). Din Sosyolojisi. L. Boyacı (Çev.), Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2013). Bürokrasi ve Otorite. H. B. Akın (Çev.), Adres Yayınları.
• Wiesehöfer, J. (2003). Antik Pers Tarihi. M. A. İnci (Çev.), Telos Yayınları.
• Yıldırım, N. (2011). Ardâvîrâfnâme: Cennet, Araf ve Cehennem. Pinhan Yayınları.
• Zûbî, M. (2017). Gelo Zerdeşt Pexemner e?. N. Ocek (Çev.), Sîtav Yayınları.