The Relationship Between Economic Elites and Military Coups: Case of Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 1172 - 1187, 23.12.2024

Emrah Utku Gökçe

https://doi.org/10.30586/pek.1548784

Öz

The political and economic history of Türkiye over the past century has been deeply influenced by a series of military coups, notably those of 1960, 1971, 1980, and 1997. These coups profoundly reshaped the country's political landscape and economic structure. This study investigates the research question: How have military coups in Türkiye protected and strengthened the interests of economic elites while shaping the power dynamics between economic, military, and political elites? Employing elite theory as its analytical framework, the research adopts a qualitative, interpretive methodology to explore the interactions between these elite groups. The findings reveal that military interventions have consistently acted as mechanisms to safeguard the interests of economic elites, enabling them to preserve and expand their economic power. In return, military elites solidified their authority through alliances with economic elites, often facilitated by neoliberal policies and structural reforms. The study highlights how these coups not only reinforced capitalist dominance but also entrenched the interdependence of military, political, and economic power in Türkiye. Furthermore, it demonstrates that the socio-economic and political transformations triggered by military interventions had consequences, aligning the country's economic policies with the interests of large capital groups while marginalizing broader social segments. By situating Türkiye's military coups within a comparative context, the study provides insights into the relationship between elite power structures and political economy.

Anahtar Kelimeler

military coups, economic elites, economic policy, elite theory, Türkiye

Ekonomik Elitler ve Askeri Darbeler Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği

Öz

Türkiye’nin son yüzyıllık siyasi ve ekonomik tarihi, özellikle 1960, 1971, 1980 ve 1997 darbeleri olmak üzere bir dizi askeri darbeden derin bir şekilde etkilenmiştir. Bu darbeler, ülkenin siyasi yapısını ve ekonomik sistemini köklü bir şekilde yeniden şekillendirmiştir. Bu çalışma, şu araştırma sorusunu incelemektedir: Türkiye'deki askeri darbeler, ekonomik elitlerin çıkarlarını nasıl korumuş ve güçlendirmiş, aynı zamanda ekonomik, askeri ve siyasi elitler arasındaki güç dinamiklerini nasıl şekillendirmiştir? Analitik çerçeve olarak elit teorisini benimseyen araştırma, bu elit gruplar arasındaki etkileşimleri keşfetmek için nitel ve yorumsal bir metodoloji kullanmaktadır. Bulgular, askeri müdahalelerin ekonomik elitlerin çıkarlarını koruma mekanizmaları olarak sürekli bir rol oynadığını, onların ekonomik gücünü korumasını ve genişletmesini sağladığını ortaya koymaktadır. Buna karşılık, askeri elitler, ekonomik elitlerle kurdukları ittifaklar sayesinde, genellikle neoliberal politikalar ve yapısal reformlarla kolaylaştırılan otoritelerini pekiştirmiştir. Çalışma, bu darbelerin yalnızca kapitalist hâkimiyeti güçlendirmekle kalmayıp, aynı zamanda Türkiye'de askeri, siyasi ve ekonomik güç arasındaki bağımlılığı da pekiştirdiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, askeri müdahalelerin tetiklediği sosyo-ekonomik ve siyasi dönüşümlerin sonuçlarının, ülkenin ekonomik politikalarını büyük sermaye gruplarının çıkarlarıyla uyumlu hale getirirken, daha geniş toplumsal kesimleri dışladığını göstermektedir. Çalışma, Türkiye'deki askeri darbeleri karşılaştırmalı bağlamda ele alarak, elit güç yapıları ile siyasi ekonomi arasındaki ilişkiye dair içgörüler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

askeri darbeler, ekonomik elitler, ekonomi politikası, elit teorisi, Türkiye

Kaynakça

• Ahmad, F. (2003). Türkiye: the quest for identity. Oneworld Publications.
• Ahmad, F. (1996). Demokrasi sürecinde Türkiye: 1945-1980 (A. Fethi, Çev.). Hil Yayınları.
• Akalın, U. S. (2004). Üç dönem üç ekonomi. Set Yayınları.
• Akalın, U. S. (2006). Türkiye’de devlet sermaye işbirliğinin ekonomi politiği. Set Yayınları.
• Aslan, Ö. (2016). ‘Unarmed’ we intervene, unnoticed we remain: the deviant case of ‘february 28th coup’ in Türkiye. British Journal of Middle East Eastern Studies, 43(3), 360-377. https://doi.org/10.1080/13530194.2015.1102710
• Atay, E. E. (1997). Hukukta meşruiyet kavramı. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 121-166.
• Basualdo, V. (2021). Business and the military in the Argentine dictatorship (1976–1983): institutional, economic, and repressive relations. Basualdo, V., Berghoff, H., Bucheli, M. (Eds.), Big business and dictatorships in Latin America: a transnational history of profits and repression (p. 35-62). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-43925-5_2
• Boratav, K. (1989). İktisat tarihi (1908-1980). S. Akşin (Ed.), Türkiye tarihi 4: çağdaş Türkiye 1908-1980. Cem Yayınevi.
• Buğra, A. (1994). Devlet ve işadamları. İletişim Yayınları.
• Cizre, Ü. (1993). Ap-ordu ilişkileri: bir ikilemin anatomisi. İletişim Yayınları.
• Cumhuriyet gazetesi (1960, Ekim 7).
• Çölaşan, E. (1984). 24 ocak bir dönemin perde arkası. Milliyet Yayınları.
• Delican, M. (2000). Elite theories of Pareto, Mosca and Michels. Journal of Social Policy Conferences, (43-44), 323-335.
• Durmuş, M. (2011). 12 eylül askeri darbesinin ekonomi politiği. Memleket Siyaset Yönetim (15), 95-137.
• Ersin, İ. and Yıldırım, C. (2017). Necmettin Erbakan’ın faiz ile mücadelesi ve alternatif sistem önerileri. M. H. Akın (Ed.), Doğumunun 90. yılında Erbakan sempozyumu. Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Esen, B. (2021). Praetorian army in action: a critical assessment of civil-military relations in Turkey. Armed Forces & Society, 47(1), 201-222.
• Gevgilili, A. (1981). Yükseliş ve düşüş. Altın Kitaplar.
• Gölbaşı, Ş. (2007). TÜSİAD’ın söylemleri aracılığıyla toplumu inşa girişimlerinin 24 ocak kararları ve izleyen süreç bağlamında eleştirel bir incelemesi [Unpublished Dissertation Thesis]. Akdeniz Üniversitesi.
• Gülalp, H. (1983). Gelişme stratejileri ve gelişme ideolojileri. Yurt Yayınları.
• Günal, E. (2009). Türkiye’de demokrasinin yüzyıllık serüveni (1908-2008). İstanbul: Karakutu Yayınları.
• Güzelsarı, S. and Aydın, S. (2010). Türkiye’de büyük burjivazinin örgütlü yükselişi: siyasal ve yönetsel süreçlerin biçimlenmesinde TÜSİAD. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 43-68. https://doi.org/10.11616/AbantSbe.258
• Hale, W. (1994). Türkiye’de ordu ve siyaset (A. Fethi, Çev.). Hil Yayıncılık.
• Harvey, D. (2005). A brief history of neoliberalism. Oxford University Press.
• Heywood, A. (2013). Politics. Palgrave Macmillan.
• Huneeus, C. and Undurraga, T. (2021). Authoritarian rule and economic groups in Chile: a case of winner-takes-all politics. Basualdo, V., Berghoff, H., Bucheli, M. (Eds.). Big business and dictatorships in latin america: a transnational history of profits and repression (p. 91-125). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-43925-5_4
• Kar, M. and Alkan, H. (2009). An awkward relationship between business elites and the military in Turkey. Mediterranean Programme Tenth Mediterranean Social and Political Research Meeting. European University Institute Robert Schuman Centre for Advanced Studies.
• Karatepe, Ş. (1999). Darbeler, anayasalar ve modernleşme. İz Yayıncılık.
• Kazgan, G. (2005). Türkiye ekonomisinde krizler, 1929-2001. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kepenek, Y. and Yentürk, N. (2005). Türkiye ekonomisi. Remzi Kitabevi.
• Keyder, Ç. (2001). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İletişim Yayınları.
• Keyder, Ç. (2009). The definition of a peripheral economy: Turkey 1923-1929. Cambridge University Press.
• Khan, S. R. (2012). The sociology of elites. Annual Review of Sociology, (38), 361-377. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-071811-145542
• Kongar, E. (2006). 21. yüzyılda Türkiye: 2000’li yıllarda Türkiye’nin toplumsal yapısı. Remzi Kitabevi.
• Lorasdağı, B. K. (2010). The relationship between Islam and globalization in Turkey in the post-1990 period: the case of MUSIAD. Bilig (52), 105-128.
• Mills, C. W. (2000). The power elite. Oxford University Press.
• Nordlinger, E. A. (1977). Soldiers in politics: Military coups and governments. Prentice Hall.
• Nun, J. (1967). The middle-class military coup. Claudio Veliz (Ed.). The politics of conformity in Latin America. Oxford University Press.
• Ozan, E. D. (2012). Gülme sırası bizde: 12 Eylül’e giderken sermaye sınıfı kriz ve devlet. Metis Yayınları.
• Örs, B. (1996). Türkiye’de askeri müdahaleler: bir açıklama modeli. Der Yayınları.
• Öztürk, Ö. (2010). Türkiye’de büyük sermaye grupları: finans kapitalin oluşumu ve gelişimi. Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• Parla, T. (2004). Türkiye’de merkantilist militarizm 1960-1998. A. İnsel, and A. Bayramoğlu (Eds.). Bir zümre, bir parti Türkiye’de ordu, birikim’den seçmeler 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parmigiani, A. (2022). The political power of economic elites in contemporary western democracies. United Nations Research Institute for Social Development Occasional Paper (14). https://cdn.unrisd.org/assets/library/papers/pdf-files/oi-op-14-parmigiani-overcoming-inequalities-final.pdf
• Rozaliyev, Y. N. (1979). Türkiye’de sınıf ve sınıf mücadeleleri. (M. Animal, Trans.). Belge Yayınları.
• Sarıca, M. (1995). 100 soruda Fransız ihtilali. Gerçek Yayınları.
• Savran, S. (1987). 1960, 1971, 1980 toplumsal mücadeleler. 11. tez kitap dizisi (6), 132-169.
• Savran, S. (1997). Türkiye’de sınıf mücadeleleri. Kardelen Yayınları.
• Schumpeter, J. A. (2003). Capitalism, socialism and democracy. Taylor & Francis.
• Silverman, D. (2016). Nitel araştırma nasıl yapılır? (Ergin Hava, Trans.). Küre Yayınları.
• Sönmez, M. (1987). Kırk haramiler: türkiye’de holdingler. Gözlem Yayıncılık.
• Şekerli, E. B. and Akçetin, E. (2020). 12 eylül 1980 ve 28 şubat 1997 askeri darbe dönemlerinde TÜSİAD-devlet ilişkisi. Liberal Düşünce Dergisi, 25(100), 100-115. https://doi.org/10.36484/liberal.739596
• Tanilli, S. (2006). Uygarlık tarihi. Alkım Yayınevi.
• Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet dönemi iktisadi tarihi (1923-1959). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tosun, T. (1992). Nordlinger modeli ışığında 27 Mayıs, 12 Mart ve 12 Eylül askeri müdahalelerinin değerlendirilmesi. İzmir Barosu Dergisi 57
• Yağcı, A. H. (2018). The political economy of coups d’etat: a general survey and a local theory for Turkey. Turkish Studies, 19(1), 72-96.
• Yerasimos, S. (1977). Az gelişmişlik sürecinde türkiye: i. dünya savaşından 1971’e. (B. Kuzucu, Trans.). Gözlem Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2004). Türkiye: a modern history. I. B. Tauris.