BIST100'ün Makroekonomik Belirleyicileri: Fourier ve Asimetrik Nedensellik Yöntemleri ile Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 1310 - 1330, 23.12.2024

Ahmet Kasap

https://doi.org/10.30586/pek.1552316

Öz

Bu çalışma, Türkiye'nin finansal piyasalarındaki önemli bir gösterge olan Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi ile seçilmiş makroekonomik değişkenler (altın fiyatları, enflasyon, para arzı ve VIX korku endeksi) arasındaki ilişkileri incelemektedir. Fourier tabanlı asimetrik nedensellik testleri ve eşbütünleşme analizleri kullanılarak bu değişkenlerin BIST 100 üzerindeki uzun ve kısa dönemli etkileri değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları, altın fiyatları ile BIST 100 endeksi arasında güçlü bir negatif ilişki olduğunu ortaya koyarken, enflasyonun hisse senedi piyasası üzerinde pozitif bir etki yarattığını göstermektedir. Para arzının piyasalar üzerinde doğrudan bir etkisi gözlemlenmemiş, ancak piyasalarda iyimserlik yaratabileceği tespit edilmiştir. VIX endeksi ise BIST 100 üzerinde anlamlı bir etki yaratmamıştır. Bu sonuçlar, yatırımcıların ve politika yapıcıların, makroekonomik değişkenlerin hisse senedi piyasalarındaki rolünü dikkate alarak stratejik kararlar almalarının önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Borsa İstanbul (BİST100), Finansal Piyasalar, Fourier Yaklaşımı, Asimetrik Nedensellik

Etik Beyan

.

Destekleyen Kurum

destekleyen kurum yok.

Proje Numarası

peoje değil

Teşekkür

.

Macroeconomic Determinants of BIST100: A Study Using Fourier and Asymmetric Causality Methods

Öz

This study examines the relationship between the Borsa Istanbul (BIST) 100 index, a key indicator in the Turkish financial markets, and selected macroeconomic variables, including gold prices, inflation, money supply and the VIX fear index. Fourier-based asymmetric causality tests and cointegration analysis are used to assess the long-run and short-run effects of these variables on the BIST 100 index. The results show a strong negative relationship between gold prices and the BIST 100 index, while inflation has a positive impact on the stock market. Although the money supply does not have a direct effect on the markets, it can promote optimism when considered alongside inflation and other economic activity. The VIX index has no significant effect on the BIST 100. These findings underscore the importance of understanding the role of macroeconomic variables in stock market dynamics, providing both investors and policymakers with critical insights for making strategic decisions.

Anahtar Kelimeler

BİST100, Financial Markets, Fourier Aproach, Asymmetric Causality

Proje Numarası

peoje değil

Kaynakça

• Adıgüzel, U., Kayhan, S., Bayat, T. (2016). Petrol fiyatları ve döviz kuru arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Asimetrik nedensellik analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 241–252.
• Akgün, A., Şahin, E., Yılmaz, B. (2013). The effect of variations in gold and oil prices on BIST 100 Index. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(10), 726–740.
• Alam, M. M., Uddin, M. G. S. (2009). Relationship between interest rate and stock price: Empirical evidence from developed and developing countries. International Journal of Business and Management, 4(3), 43-51. Available at https://ssrn.com/abstract=2941281.
• Altın, H. (2022).The effect of inflation and interest rate on Borsa Istanbul. Aksaray University.
• Arai, Y., Kurozumi, E. (2007). Testing for the null hypothesis of cointegration with a structural break. Econometric Reviews, 26(6), 705–739. https://doi.org/10.1080/07474930701653776
• Badshah, I., Bekiros, S., Lucey, B. M., & Uddin, G. S. (2018). Asymmetric linkages among the fear index and emerging market volatility indices. Emerging Markets Review, 37, 17-31. https://doi.org/10.1016/j.ememar.2018.03.002
• Başarır, Ç. (2018). Korku endeksi (VIX) ile BIST 100 arasındaki ilişki: Frekans alanı nedensellik analizi. İşletme Fakültesi Dergisi 19(2), 177–191. https://doi.org/10.24889/ifede.468802
• Becker, R., Enders, W., Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381–409. https://doi.org/10.1111/j.1467-9892.2006.004 78.x
• Bouri, E., Jain, A., & Biswal, P. C. (2016). Spillovers between crude oil, gold, and the VIX in stock markets: Evidence from the BRIC countries. Economic Modelling, 57, 263-274. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.01.027
• Budak, S., Cangi, S.Ö., Tuna, İ. (2017). Temel makroekonomik değişkenlerin BIST endeksleri üzerindeki etkisi. Journal of Academic Social Research, 5(55), 199–214.
• Büberkökü, Ö. (2014). Yükselen piyasa ekonomilerinde uluslararası satın alma gücü paritesi: Panel koentegrasyon testlerinden kanıtlar. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 8(1), 117–139.
• Cheuathonghua, M., Padungsaksawasdi, C., Boonchoo, P., & Tongurai, J. (2019). Extreme spillovers of VIX fear index to international equity markets. Financial Markets and Portfolio Management, 33, 1–38. https://doi.org/10.1007/s11408-018-0323-6
• Çetin, M., Şeker, F. (2012). Enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 85–106.
• Eryılmaz, F. (2015). Modelling stock market volatility: The case of BIST-100. Annals of the „Constantin Brâncuși” University of Târgu Jiu, Economy Series, 5, 35–47.
• Gazel, S. (2016). Cointegration and causality between BIST 100 index and gold price. International Journal of Business and Management Studies, 5(2), 337–344.
• Granger, C.W.J., Yoon, G. (2002). Hidden cointegration. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.313831
• Gu, G., Zhu, W., & Wang, C. (2022). Time-varying influence of interest rates on stock returns: Evidence from China. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 35(1), 2510-2529. https://doi.org/10.1080/1331677X.2021.1966639
• Gülhan, Ü. (2020). Altın fiyatları ile VİX endeksi, BİST 100 endeksi, döviz kuru ve petrol fiyatları ilişkisi: Ekonometrik bir analiz. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(2), 576–591.
• Gürsoy, S. (2020). VIX endeksi ve BRICS ülkeleri borsaları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Ekonometrik bir uygulama. MAKÜ Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(2), 397–413.
• Hajilee, M., & Al Nasser, O. M. (2017). The impact of interest rate volatility on stock market development. The Journal of Developing Areas, 51(2), 301-313.
• Hamad Ameen, M., Temizel, F., Kamışlı, M. (2020). Enflasyonun borsa endeksleri üzerindeki etkileri: BİST 100 endeksinden kanıt. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 3004–3018.
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447–456. https://doi.org/10.1007/s00181-011-0484-x
• Hatemi-J, A., Roca, E. (2014). BRICs and PIGS in the presence of Uncle Sam and big brothers: Who drives who? Evidence based on asymmetric causality tests. Discussion Papers in Accounting Finance.
• Hatipoğlu, M., Tekin, B. (2017). VIX endeksi, döviz kuru ve petrol fiyatlarının BIST 100 endeksi üzerindeki etkileri: Bir kuantil regresyon yaklaşımı. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(3), 627–634.
• Hepsağ, A. (2009). Finansal liberalizasyon politikalarının geçerliliğinin McKinnon tamamlayıcılık hipotezi çerçevesinde sınanması: Türkiye örneği. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 3(1), 63–80.
• Huang, Q., Wang, X., & Zhang, S. (2020). The effects of exchange rate fluctuations on the stock market and the affecting mechanisms: Evidence from BRICS countries. North American Journal of Economics and Finance, 51, 101340. https://doi.org/10.1016/j.najef.2020.101340
• İlarslan, K. (2017). Analysis of the relationship between gold prices and ISE 100 Index through Bayes Theorem framework. PressAcademia Procedia, 6, 24–28.
• Khan, M. K. (2019). Impact of exchange rate on stock returns in Shenzhen Stock Exchange: Analysis through ARDL approach. International Journal of Economics and Management, 1(2), 15-26.
• Kılıç, E., Özyürek, H. (2022). Analysis of the causality relationship between the VIX (fear) index and futures markets. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40(4), 762–775.
• Kuzu, S. (2019). Volatilite endeksi (VIX) ile BIST 100 arasındaki Johansen eş-bütünleşme ve frekans alanı nedensellik analizi. Turkish Studies, 14(1), 479–493.
• Mark, N.C., Sul, D. (2003). Cointegration vector estimation by panel DOLS and long‐run money demand. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 65(5), 655–680.
• Münyas, T., Bektur, Ç. (2021). Korku endeksi (VIX) ile kredi temerrüt swap (CDS), dolar kuru, euro kuru, BİST 100 ve altın arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi: Türkiye örneği. TESAM Akademi Dergisi, 8(2), 555–571.
• Narang, S. P. & Singh, R. P. (2012). Causal Relationship between Gold Pirce and Sensex: A Study in Indian Context, Vivekannad Journal of Research, 33-36.
• Noorie, S., Meriç, E., Yıldırım, S., Esen, E. (2020). Makroekonomik değişkenler ve BIST-30 getirileri arasındaki ilişkinin analizi. Business & Management Studies: An International Journal, 8(4), 500–522.
• Örnek, İ., Türkmen, S. (2019). Gelişmiş ve yükselen piyasa ekonomilerinde çevresel Kuznets eğrisi hipotezinin analizi. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 28(3), 109–129.
• Sadeghzadeh, K. (2018). Borsanın psikolojik faktörlere duyarlılığı: Oynaklık endeksi (VIX) ve tüketici güven endeksi (TGE) ile BIST 100 endeksi arasındaki ilişkiler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 238–253.
• Samanta, S. K., & Zadeh, A. H. M. (2012). Co-movements of oil, gold, the U.S. dollar, and stocks. Modern Economy, 3(1), 111-117. https://doi.org/10.4236/me.2012.31015
• Sarıtaş, H., Nazlıoğlu, E.H. (2019). Korku endeksi, hisse senedi piyasası ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye için ampirik bir analiz. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(4), 542–551.
• Sarwar, G. (2012). Is VIX an investor fear gauge in BRIC equity markets? Journal of Multinational Financial Management, 22(1), 55-65. https://doi.org/10.1016/j.mulfin.2012.01.003
• Shaique, M., Aziz, A., & Herani, G. M. (2016). Impact of gold prices on stock exchange market: A case of Karachi stock exchange market of Pakistan. International Journal of Accounting and Economics Studies, 4(1), 60-63. https://doi.org/10.14419/ijaes.v4i1.5899
• Shin, Y. (1994). A residual-based test of the null of cointegration against the alternative of no cointegration. Econometric Theory, 10(1), 91–115. https://doi.org/10.1017/S0266466600008240
• Stock, J.H., Watson, M.W. (1993). A simple estimator of cointegrating vectors in higher order integrated systems. Econometrica, 61(4), 783–820. https://doi.org/10.2307/2951763
• Tatoğlu, F.Y. (2023). Ekonometri Stata Uygulamalı. Beta Basım Yayım.
• Thielen, B. (2016). Can volatility predict stock market returns? Tilburg University, Department of Finance.
• Tsong, C.-C., Lee, C.-F., Tsai, L.-J., Hu, T.-C. (2016). The Fourier approximation and testing for the null of cointegration. Empirical Economics 51(3), 1085–1113. https://doi.org/10.1007/s00181-015-1028-6
• Tuna, K. (2022). Covid–19 pandemi döneminde petrol fiyatı, altın fiyatı ve VIX endeksindeki oynaklıkların Türkiye BİST100 endeksi üzerindeki etkileri. İstanbul İktisat Dergisi, 72(1), 39–54.
• Tuncay, M. (2021). VIX korku endeksinin BİST sektör endeksleri ile volatilite etkileşiminin CCC-GARCH ile araştırılması:2013-2020 dönemi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 126–146.
• Türk, M. M. (2024). Analysis of the Relationship between Real Effective Exchange Rate, Real Exports, and Real Imports in the Turkish Economy with Asymmetric Causality Tests (2013-2023). Journal of Economics and Administrative Sciences,25(1), 96-111.
• Yilanci, V. (2017). Petrol fiyatları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi: Fourier yaklaşımı. Ekonometri ve Istatistik Dergisi, (27), 51–57.
• Yilanci, V., Bozoklu, Ş. (2014). Türk sermaye piyasasında fiyat ve işlem hacmi ilişkisi: Zamanla değişen asimetrik nedensellik analizi. Ege Academic Review, 14(2), 211–220.