Makroekonomik Dinamikler ve Hisse Senedi Piyasası Tepkileri: CDS Primleri, Döviz Kuru, Faiz Oranları ve Para Arzına BIST 100'ün Duyarlılığının Ampirik Analizi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 16, 26.03.2025

Kayhan Ahmetoğulları

https://doi.org/10.30586/pek.1569794

Öz

Bu çalışma, Türkiye'deki BIST 100 endeksi üzerindeki makroekonomik değişkenlerin etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. İncelenen temel değişkenler arasında CDS primleri, döviz kurları, politika faizi, enflasyon ve para arzı (M2) bulunmaktadır. Çalışma, bu değişkenler ile hisse senedi piyasası performansı arasındaki kısa ve uzun vadeli ilişkileri belirlemeyi hedeflemektedir. Özellikle dış ekonomik şokların Türk hisse senedi piyasasını nasıl etkilediğini anlamak ve politika yapıcılara yönelik içgörüler sunmak çalışmanın öncelikli amaçlarındandır. 2005-2024 yılları arasındaki aylık veriler Refinitive Data Stream'den toplanmıştır. ARDL sınır testi yöntemi kullanılarak, farklı düzeylerde bütünleşik olan değişkenler (I(0) ve I(1)) analiz edilmiştir. Ayrıca, hata düzeltme modeli (ECM) kullanılarak kısa vadede dengenin ne kadar hızlı sağlandığı ölçülmüştür. Sonuçlara göre, CDS primleri kısa ve uzun vadede BIST 100 endeksi üzerinde anlamlı ve olumsuz bir etkiye sahiptir. Bu durum, artan ülke riskinin hisse senedi piyasası performansını düşürdüğünü gösterirken, para arzı (M2) pozitif ve anlamlı bir etki oluşturmakta, artan likiditenin piyasa büyümesini desteklediğini ortaya çıkmaktadır. Döviz kurları ve enflasyon ise daha zayıf ve tutarsız etkiler göstermiştir. Hata düzeltme katsayısının negatif ve anlamlı çıkması, kısa vadeli sapmaların yaklaşık %116,67'sinin bir sonraki dönem içinde düzeltildiğini ve piyasanın kısa vadeli şoklara rağmen hızla dengeye döndüğünü göstermektedir. Çalışma, politika yapıcılar için CDS primlerinin düşürülmesinin önemini vurgulamakta ve likiditeyi desteklerken enflasyonu kontrol altında tutmak için dengeli bir para politikasının gerekliliğine dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hisse Senedi, Uluslararası Finansal Piyasalar, ARDL Sınır Testi

Etik Beyan

Çalışmada etik kurallara riayet edilmiştir. Ayrıca etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Macroeconomic Dynamics and Stock Market Reactions: An Empirical Analysis of BIST 100's Sensitivity to CDS Premiums, Exchange Rate, Interest Rates, and Money Supply

Öz

This study aims to investigate the impact of macroeconomic variables on the BIST 100 index in Turkey, focusing on CDS premiums, exchange rates, policy rates, inflation, and money supply (M2). The primary objective is to explore both the short- and long-term relationships between these variables and stock market performance, specifically in response to external shocks. Monthly data from 2005 to 2024 were sourced from the Refinitiv Datastream. The ARDL bounds testing approach was employed to analyze variables with mixed integration orders (I(0) and I(1)), and the error correction model (ECM) was applied to measure how quickly short-term deviations from equilibrium are corrected. The results reveal that CDS premiums negatively and significantly affect the BIST 100 index in both the short and long term, highlighting the importance of country risk. On the other hand, money supply (M2) positively influences the index, showing that liquidity drives stock market growth. Exchange rates and inflation demonstrated weaker and inconsistent impacts. The negative and significant ECM coefficient suggests that approximately 116.67% of short-term deviations from equilibrium are corrected within one term. This indicates that the stock market quickly stabilizes after external shocks. This study provides valuable insights for policymakers, emphasizing the need to reduce CDS premiums through sound fiscal policy and to maintain a balanced monetary policy to support liquidity and control inflation.

Anahtar Kelimeler

Stocks, International Financial Markets, ARDL Bounds Testing.

Kaynakça

• Ahmetoğulları, K. (2024). Hisse senedi fiyatını etkileyen finansal göstergelerin saptanması: Katılım ve konvansiyonel bankacılık sektörü uygulaması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(1), 265-282.
• Alam, M. S., & Quazi, R. M. (2003). Determinants of capital flight: An econometric case study of Bangladesh. International Review of Applied Economics, 17(1), 85-103.
• Aydemir, O., & Demirhan, E. (2009). The relationship between stock prices and exchange rates: Evidence from Turkey. International Research Journal of Finance and Economics, 23, 207-215.
• Bahmani-Oskooee, M., & Gaswami, G. (2003). A disaggregated approach to test the J-curve phenomenon: Japan versus her major trading partners. Journal of Economics and Finance, 27(1), 102-113.
• Bahmani-Oskooee, M., & Sohrabian, A. (1992). Stock prices and the effective exchange rate of the dollar. Applied Economics, 24(4), 459-464.
• Boubakri, S., & Guillaumin, C. (2015). Equity market volatility and exchange rate volatility: The role of monetary policy. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 36, 156-173.
• Canbaş, S., & Kandır, S. Y. (2009). The effects of monetary policy on stock returns: Evidence from Turkey. International Journal of Economic Perspectives, 3(2), 93-108.
• Chien, M. S., Lee, C. C., Hu, T. C., & Hu, H. T. (2015). Dynamic Asian stock market convergence: Evidence from dynamic cointegration analysis among China and ASEAN-5. Economic Modelling, 51, 84-98.
• Coudert, V., & Gex, M. (2010). Credit default swap and stock markets: Which leads the other? Journal of Banking & Finance, 34(3), 481-490.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and testing. Econometrica, 55(2), 251-276.
• Erdoğan, S., & Bozkurt, C. (2008). Zaman serilerinde birim kök testleri ve Türkiye ekonomisine ilişkin uygulamalar. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18, 24-31.
• Ergenç, H., & Genç, H. (2020). The relationship between CDS spreads, current account deficit, risk-free interest rate, and real exchange rate in Turkey. Journal of Economic Research, 25(2), 113-130.
• Fama, E. F. (1981). Stock returns, real activity, inflation, and money. The American Economic Review, 71(4), 545-565.
• Friedman, M. (1968). The role of monetary policy. American Economic Review, 58(1), 1-17.
• Gülmez, A. (2015). Türkiye'de dış finansman kaynakları ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sinir testi yaklaşımı. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 139-152.
• Güloğlu, B. (2009). Türkiye’de enerji tüketimi ve enerji fiyatlarının zaman serisi özellikleri. Enerji Ekonomisi Dergisi, 31(4), 653-658.
• Güngör, H. (2007). Faiz oranlarının hisse senedi fiyatları üzerine etkisi: BIST 100 endeksi üzerinde bir uygulama. Uluslararası Ekonomik ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 35-47.
• Hull, J. (2012). Risk management and financial institutions. John Wiley & Sons.
• İlhan, E., & Bayır, Ö. (2021). The dynamic relationship between BIST industrial and financial indices, CDS premiums, interest rates, exchange rates, total credits, and COVID-19. Journal of Emerging Market Finance, 20(3), 354-377.
• Kahyaoğlu, H., & Duygulu, A. A. (2016). Finansal varlık fiyatlarındaki değişme – parasal büyüklükler etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 63-85.
• Kan, A. (2021). The long-term relationship between gold prices, exchange rates, interest rates, the BIST 100 index, and inflation under structural breaks: Evidence from Turkey. Journal of Financial Studies, 12(1), 23-46.
• Korkmaz, T., & Karaca, S. S. (2017). CDS primleri ile BIST 100 endeksi arasındaki ilişki: Ampirik bir analiz. Finans ve Bankacılık Çalışmaları Dergisi, 6(2), 55-72.
• Mishkin, F. S. (2007). The economics of money, banking, and financial markets. Pearson Education.
• Mishra, V., & Narayan, P. K. (2015). Money supply and stock returns in India. Applied Economics Letters, 22(14), 1163-1167.
• Narayan, P. K. (2005). The saving and investment nexus for China: Evidence from cointegration tests. Applied Economics, 37(17), 1979-1990.
• Narayan, P. K., & Narayan, S. (2010). Modelling the impact of oil prices on Vietnam's stock prices. Applied Energy, 87(1), 356-361.
• Narayan, P. K., & Smyth, R. (2005). The relationship between the inflation rate and stock prices: Evidence from the G7 countries. International Bulletin of Business Administration, 1(5), 103-112.
• Pesaran, M. H., & Shin, Y. (1997). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis. In S. Storm (Ed.), Econometrics and economic theory in the 20th century: The Ragnar Frisch centennial symposium (pp. 371-413). Cambridge University Press.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of long-run relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Rapach, D. E., & Wohar, M. E. (2005). Regime changes in international real interest rates: Are they a monetary phenomenon? Journal of Business and Economic Statistics, 23(1), 119-139.
• Rigobon, R., & Sack, B. (2003). Measuring the reaction of monetary policy to the stock market. The Quarterly Journal of Economics, 118(2), 639-669.
• Shahbaz, M., Lean, H. H., & Kalim, R. (2012). The impact of trade openness on economic growth in Pakistan: A reassessment using the ARDL bounds testing approach. Economic Modelling, 29(6), 2302-2309.
• Sizer, L. (2022). Alternatif yatırım araçları ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişki: NARDL Yaklaşımı, Yılmaz, Y. (Ed.), Para ve Sermaye Piyasası Araştırmaları, Orion Akademi, Ankara, 1-37.
• Şenol, Z. (2021). The volatility spillover effects between BIST 100, exchange rates, interest rates, and CDS premiums: Evidence from Turkey. Journal of Economic Research and Analysis, 29(4), 215-235.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics (7th ed.). Pearson.
• Yılancı, V., & Özcan, B. (2010). Türkiye'de enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-12.