Osmanlı Anadolu’sunda Protestan Bir Kadın Misyoner: Laura Farnham ve Okulu

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 17 - 24, 01.04.2016

Ekrem Saltık

Öz

Bu çalışmanın amacı Osmanlı topraklarında Rum ve Ermeni nüfusun yoğun olduğu yerlere ayrı bir ilgi göstermiş olan Amerikan Board misyonerlerinin, buralarda sürdürdükleri bölgesel faaliyetleri Adapazarı ve Laura Farnham özelinde ele almaktır. Bu bağamda zamanla Ermenilerin asıl hedef kitle haline gelmesiyle birlikte Ermeni nüfusun bulunduğu çeşitli yerleşim yerlerinde dış istasyonlar teşkil eden Amerikan Board teşkilatına dair bilgiler verilecektir. Teşkilatın dış istasyonlarından biri de önemli bir Ermeni nüfusunu barındıran Adapazarı olmuştur. Adapazarı, İzmit Sancağı içerisinde Ermenilerin yaşadığı bölgelerden biridir. Buradaki Ermenileri etkileyebileceklerini anlayan Board misyonerleri özellikle 1840 yılından sonra buradaki faaliyetlerini hızlandırmışlardır. Adapazarı’nda açtıkları kilise ve okullar ile misyonerlik çalışmalarını sürdürmüşlerdir. 1885 yılında açtıkları Ermeni Kız Okulu ise Amerikan Board’un kız okulları içerisinde adından söz ettirir hale gelmiştir. Bu okulun kurucu müdürü olan Laura Farnham, Adapazarı’ndaki okulu yönettiği yıllar boyunca kendisinin mezun olduğu Mt. Holyoke İlahiyat Okulu’nun geleneğini sürdürmüştür. Bayan Farnham, Mt. Holyoke geleneği gereği başarılı okul mezunlarını Ermeni Kız Lisesine öğretmen olarak istihdam edilmesini sağlamış, 25 yılı kurucu müdür olmak üzere toplamda 38 yıl sürecek olan faaliyetleri 1910 yılında sona ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Amerikan Board misyonerleri, Adapazarı Ermeni Kız Okulu, Laura Farnham, Ermeniler, misyonerlik

A Protestant Missioner Woman in Ottoman Anatolia: Laura Farnham and Her School

Öz

The aim of this study to examine continuing regional activities of American Board missioners
in detail who showed distinct interest in the places where Greek and Armenian population were
intensive in Ottoman lands in the context of Adapazarı and Laura Farnham. In this context, an
information will be given about American Board Organisation that constitued outer stations in
various places where Armenian population is located when they become a main target in time.
Adapazarı, where an important population of Armanians were living, had been an outer station
of the organisation. Adapazarı is one of the regions of Izmit district inhabited by Armenians.
Board missioners accelerate their activities after they understood that they could affect the
Armenians in the area, especially after 1840. They continued missionary activities with
churches and schools they opened in Adapazarı. Armenian School for Girls, which was opened
in 1885, become popular amongst girls' schools of American Board. Laura Farnham, who was
the founder director of the school, managed to continue the tradition of the Mt. Holyoke School
of Theology where she were graduated from. As a tradition of Mt. Heyoke Ms Farnham
deployed all the successfull students graduated from the school in Armenian Girls High Scool,
her activities, 25 years as a founder director, which will have taken 38 years in total, ended in
1910.

Anahtar Kelimeler

American Board missionaries, Adapazarı Armenian School for Girls, Laura Farnham, Armenians, Missionary

Kaynakça

• Aksu, Ayşe (2010), Amerikalı Misyonerlerin Osmanlı Anadolusu’ndaki Eğitim Faaliyetleri (1820-1900) ve Bunun Osmanlı Toplum Yapısına Etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BOA. ŞD. 1565/5. BOA. HR. TO. 146/66
• Çelik, Hülya (2015), “Amerikan Misyonerlerinin Kocaeli’de Eğitim Faaliyetleri", Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli, s.1183-1191.
• Dalyan, Murat Gökhan (2011), “Amerikan Misyonerliğinde Kadın ve Kadının Rolü (Ortadoğu Örneği)”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literatureand History of Turkishor Turkic Vol. 6/2, Spring, s.341-358.
• Danacıoğlu, Esra (2000), “Osmanlı İmparatorluğunda Amerikan Board Okulları ve Ermeniler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.III, S. 9-10, s.131-145
• Kocabaşoğlu, Uygur (1999), “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Okulları”, Osmanlı, C.6, Ankara: YTY, s.340-349.
• Linder, Fay (2000), The History of Üsküdar American Academy 1876-1996, İstanbul: SEV.
• Narin, Resul (2011), 19. Yüzyılda Adapazarı, Sakarya: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Öztürk, Ayhan (2007), “Amerikan Board’ın Kuruluşu, Teşkilatlanması ve Osmanlı Devleti’nde Kurduğu Misyonlar”, Erciyes Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.23, s.63-74.
• Polatel, Oğuz (2014), “İzmit Kazası’nda Ermeni Yerleşiminin Başlangıcı ve Ermeni Yerleşim Yerleri”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, C.6, Editörler: Mehmet Metin Hülagü, Musa Şaşmaz vd., Ankara: TTK
• Selvi, Haluk (2005), “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Adapazarı ve Çevresi (1908-1918)”, Sakarya İli Tarihi, C.1, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, s.449-496.
• Sezer, Ayten (1999), Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923-1938), Ankara: TTK
• Stone, Frank Andrevs (1984), Academies for Anatolia A Study of the Rationale, Program, And Impact of the Educational Institutions Sponsored by the American Board in Turkey, 1830-1980, London: University Pres Pres Of America.
• Stone, Frank Andrevs (2009), “Holyoke Dağı'nın Ağrı Dağı Topraklarına Etkisi”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, çev: Ayşe Aksu, S.16, Ekim, s.301-315
• The Missionary Herald, American Board of Commissioners for Foreign Missions, Vol. XLII, Boston, 1846.
• Yetkiner, Cemal (2008), “İstanbul’da bir Cemaatin Doğuşu: William Goodell ve Amerikan Protestan Misyonu”, Akademik Ortadoğu, C.3, S.1, s.133-164.