Klasik Dönem Osmanlı Ekonomisinin ve Zihniyetinin Cumhuriyet Dönemi Tarih Ders Kitaplarına Yansımaları

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 16 - 36, 01.08.2015

Mehmet Alper Cantimer

Öz

Araştırma konumuz Cumhuriyetin ilk tarih ders kitaplarından bu yana, günümüzdeki tarih ders kitaplarına kadar Osmanlı tarihi konuları ve özelinde Klasik dönem içinde iktisadi hayat konularının nasıl anlatıldığına dairdir. İnceleme, Osmanlı zihniyetinin gerçek anlamda ders kitaplarına girmediğini ve bu eksiğinde dersin anlaşılmasını ve kalıcılığını olumsuz yönde etkilediğini ortaya koymaya çalışacaktır. Çalışmanın yöntemi, tarihsel içerikli betimsel analiz incelemesidir. Bu amaçla Türkiye’de liselerde okutulan ve okutulmuş olan tarih ders kitapları, doküman analizi tekniğiyle incelenmiştir. İnceleme sonunda, Osmanlı iktisadi hayatı ve zihniyetine dair verilerin azlığı ve yetersizliği göze çarpmıştır. Araştırmamız bağlamında, Osmanlı zihniyetinin anlaşılması için temel referanslara başvurulduğu görülecektir. Sorunlar, H. İnalcık, M. Genç, A. G. Sayar ve özellikle de zihniyet temelli araştırmalarıyla çığır açan S. Ülgener ve Türk iktisat tarihini bütüncül şekilde incelemeye çalışan A. Tabakoğlu’nun ifadeleri üzerinden anlatılmaya ve çözülmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Osmanlı Tarihi, Klasik Çağ, İktisadi Anlayış, Zihniyet, Ders Kitabı

The Reflection of Classical Age’s Ottoman Economic History and Mentality in Republic Era History Textbooks

Öz

Our research’s interest is about economic life and how it described in the Classical age of Ottoman history, in the
history textbooks from the emergence of republic to today. Review is lay bare that Ottoman mentality, is not really
lay on in the textbooks and this situation gives negative effect to the permanence. The method of study is historical
descriptive content analysis. For his purpose, which have taught and taught high school history textbooks in
Turkey, it was examined by document analysis techniques. Lack of data concerning the Ottoman economic life
and mentality has been outstanding. In the context of our research, it appears that we applied to the main reference
for understanding the Ottoman mentality. Problems told and described from the words of H. Inalcik M. Genç, A.G.
Sayar and especially with the mentality based on groundbreaking researchs S. Ülgener and A.Tabakoğlu who was
took a holistic approach to the Turkish economic history.

Anahtar Kelimeler

History, Ottoman History, Classical Age, Economic Understanding, Mentality, Textbook

Kaynakça

• basamaktan başlayıp derece derece kemale ermenin uzun yolu oradan geçer. (Ülgener, 2006:
• (lonca) ürünü; politik yönü ile kulluk ve teslimlik, geri toprak rejimlerinin ve genellikle orta çağa has feodal tahakkümün sonucu (Ülgener, 2006: 138). Tabakoğlu ise Türkiye Batı İktisat
• Kayıtsızlık, geleceğe boş vermek ve nihayet “ yarını düşünmek neyine? Sana ısmarlayan mı oldu yalan dünyayı” (Ülgener, 2006: 47) düşüncesi Osmanlı toplumu içinde en çok talep gören algıdır.
• Dumrul, C. ve Y. Dumrul (2014), “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kapitalist Paternde
• Sanayileşememesinin Önündeki Engeller Üzerine Bir İnceleme”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 23, s. 146- 170. Genç, Mehmet (2007), Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ortaöğretim 10. Sınıf Tarih Dersi Öğretim Programı ve 10. Sınıf Seçmeli Tarih Dersi Öğretim Programı, online, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx, 13.09.2015.
• Sayar, A. G. (2000), Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Şimşek, A. (2009), Osmanlı İktisat Tarihi Konularının Öğretimine Zihniyet Temelli Bir
• Yaklaşım, Akademik Bakış, 16, s. 11- 21. Tabakoğlu, A. (1996), Türk İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Tabakoğlu, A. (1996), Osmanlı İktisat Sistemi, Osmanlı Ansiklopedisi içinde 9–187 sayfalar,
• (Editör: Bekir Sahin), İz Yayıncılık, İstanbul. Türk Tarih Tetkik C. (1933), Tarih III Yeni ve Yakın Zamanlar, Devlet Matbaası, İstanbul.
• Turan, V. ve diğerleri (2014), Tarih 10. Sınıf Ders Kitabı, MEB Yayınları, Ankara.
• Ülgener, S. F. (2006), İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet dünyası, Derin Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2009), Klasik Çağ, YKY Yayıncılık, İstanbul.
• İnalcık, H. (2004), Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt: 1, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• İnalcık, H. (2001), “İstanbul”, Cilt: 23, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, s. 220- 239.
• İnalcık, H. & Quataert, D. (Ed.), (2004), Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal
• Tarihi Cilt: 2, Eren Yayıncılık, İstanbul. İnce, M. (2003), “16. Yüzyılın Sonunda Osmanlı İktisadi Tasavvurunun Sınırları- Para Çiğ
• Tanesine Döndüğünde ve Sarraflar Gölgelerin Hırsızı Olduğunda: 16. Yüzyılın Sonunda Osmanlı İktisadi Tasavvurunun Sınırları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1, 1, s. 449-457. Imber, C. (2006), Osmanlı İmparatorluğu, 1300-1650: İktidarın Yapısı, İstanbul Bilgi
• Üniversitesi yayınları, İstanbul. Kal’a, A. (2003) , “Lonca”, Cilt: 27, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, s. 211- 212.
• Kal’a, A. (1995) , “Esnaf”, Cilt: 11, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, s. 423- 430.
• Kazıcı, Z. (1995), “Ahilik”, Cilt: 1, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, s. 540- 542.
• Ocak, A. Y. (1996), “Fütüvvet (tarih)”, Cilt: 13, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, s. 261
• Özel, O. (2009) , Dün Sancısı Türkiye’de Geçmiş Algısı ve Akademik Tarihçilik, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Oktay, E. (1952), Tarih III. Yeni ve Yakın Çağlar, MEB. Yay., Ankara.
• Öztuna Y. (1976), Tarih III, MEB, Ankara.
• Şirin V. (1987), Tarih Lise III, Gendaş Yay., İstanbul.
• Kalaycı Ş. (1998), Tarih 2, Meram Yay., İstanbul.
• Güneş A. ve S. Özbek (2003), Tarih 2, Tutibay Yay., Ankara.
• Komisyon (1932), Tarih II, TTTC., Ankara.