ALMANYA İLE İTTİFAK ANTLAŞMASI YAPMASI İÇİN SAİD HALİM PAŞA’YA VERİLEN YETKİ BELGESİNİN TARİHİ MESELESİ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 170 - 183, 28.07.2019

Ahmet Ali Gazel

Öz

Osmanlı
Devleti, Trablusgarp ve Balkan Harbi yaralarını sarmaya çalışırken bir yandan
da iki bloka ayrılmış Avrupa’da yalnızlıktan kurtulmak için ittifak
girişimlerinde bulunmuştur. Osmanlı Devleti öncelikle Üçlü İtilaf’ı oluşturan
İngiltere, Fransa ve Rusya’ya ittifak teklif etmiştir. Bu devletlerin kabul
etmemesi üzerine Almanya’ya teklif götürülmüştür. Almanya ittifaka sıcak
bakmasa da gelişen olaylar neticesi Osmanlı ile ittifak yapmaya karar vermiş ve
bu konuda İstanbul’daki elçisi Wangenheim’ı görevlendirmiştir. Teklifin kabul
edilmesi üzerine Sadrazam Said Halim Paşa, Almanya ile ittifak antlaşması
yapabilmek için Padişah’tan yetki istemiş ve bu yetki kendisine yazılı olarak
verilmiştir. Birçok eserde bu belgenin tarihi 25 Temmuz 1914 olarak
verilmiştir. Bu konuda genelde referans gösterilen eser Yusuf Hikmet Bayur’un Türk İnkılâbı Tarihi adlı eseridir. Zira
hem ittifak antlaşması hem de bu yetki belgesi Türk Arşivleri’nde
bulunamamıştı. Ancak 2017 yılında bu belgeler tasnif edilerek Osmanlı
Arşivi’nde ilk defa okuyucunun hizmetine sunulmuştur. Yeni hizmete sunulan bu
belgelere göre Said Halim Paşa’ya verilen yetki belgesinin tarihinin 31 Temmuz
1914 olduğu ortaya çıkmıştır.

Bu makalede, 2
Ağustos 1914 tarihli Osmanlı-Alman ittifak antlaşmasının müzakereleri ve Said
Halim Paşa’nın antlaşma imzalamak için padişahtan yetki alması konusu ele
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti, Almanya

Kaynakça

• I- ARŞİV KAYNAKLARIBaşbakanlık Osmanlı Arşivi, Muahedeler (MHD), 437-2-2Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı Evrakı (HR.İM)., 99-48.II- KİTAP VE MAKALELER-Akbay, Cemal, Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, I, Ankara 1991.-Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul 1987.-Arı, Kemal, Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Ankara 1997.-Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Ankara 1997.-Artuç, Nevzat, Cemal Paşa, Ankara 2008.-Aydemir, Şevket Süreyya, Enver Paşa, II, İstanbul 1971.-Bardakçı, Murat, “İşte, Osmanlı’nın Çökmesine Sebep Olan ve Bir Asırdan Buyana Heryerde Aranan 1914’teki ‘İttifak Anlaşması’nın Orijinali”, Habertürk, 30 Nisan 2017.-Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, II/IV, Ankara 1991.-Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, III/II, Ankara 1991.-Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, I, Ankara 1992.-Bilsel, M Cemil, Lozan, I, İstanbul 1998.-Birinci, Ali, “Hatırat Türünden Kaynakların Yeri ve Değeri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 41, Temmuz 1998,s. 617.-Bostan, M. Hanefi, Said Halim Paşa, İstanbul 1992.-Burak, Durdu Mehmet, Türk-İngiliz İlişkileri, Ankara 2004.-Cemal Paşa, Hatıralar, Hazırlayan: Alpay Kabacalı, İstanbul 2008.-Dinçer, Serdar, Alman-Türk Silah Arkadaşlığı ve Ermeniler, İstanbul 2011.Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Ankara 1953.-Fromkin, David, Barışa Son Veren Barış, Çeviren: Mehmet Harmancı, İstanbul.-Gazel, Ahmet Ali, Osmanlı’nın Son Savaşları Nedeniyle Açılan Meclis Soruşturmaları, Ankara 2013.-İnönü, İsmet, Hatıralar (Birinci Dünya Harbi), İstanbul 1999.-Kaşıyuğun, Ali, Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girişi, İstanbul 2015.-Kili, Suna-Gözübüyük, Şeref, Türk Anayasa Metinleri, İstanbul 2000.-Kuran, Ahmet Bedevi, Osmanlı İmparatorluğunda İnkılap Hareketleri ve Milli Mücadele, İstanbul 2012.-Külünk, Muhammet Emin, Kapitülasyonların Kaldırılması, İstanbul, 2011.-Liman Von Sanders, Türkiye’de Beş Yıl, Hazırlayan: Resul Bozyel, İstanbul, 2006.-Meclis-i Mebusan Encümen Mazbataları ve Tekâlif-i Kanuniyye ile Said Halim ve Mehmed Talat Paşalar Kabineleri Azalarının Divan-ı Aliye Sevkleri Hakkında Beşinci Şubece İcrâ Kılınan Tahkikat, No: 503-523. Cilt: 1, Ankara 1993-Menteşe, Halil, Halil Menteşe'nin Anıları, (Hazırlayan: İsmail Arar), İstanbul 1986.-Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi, I, İstanbul 2013.-Paksoy, İrfan, Cihan Harbi’nde Osmanlı Devleti, İstanbul 2018.-Rauf Ahmet, “Büyük Harbe Nasıl Girdik”, Milliyet, 24.02.1930-02.04.1930.-Sabis, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, I, İstanbul 1990.-Sabis, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, II, İstanbul 1992.-Said Halim Paşa, L’Empire Ottoman la Guerre Mondiale, İstanbul, 2000.-Shaw, Stanford J., Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu, Ankara 2014.-Şimşir, Bilal, Malta Hatıraları, Ankara 1985.-Talat Paşa, Hatıralarım ve Müdafaalarım, İstanbul 2006.-Yılmaz, Veli, “I’nci Dünya Harbi ve 2 Ağustos 1914 tarihli Türk-Alman İttifak Antlaşması”, Atatürk Yolu Dergisi, 1992, s. 121-131.-Yılmaz, Veli, 1’nci Dünya Harbi’nde Türk-Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, İstanbul 1993.