Transforming Hegemonic Ideology: Turkish Nationalism and Kemalism as a Popular Ideology

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 22 - 31, 30.03.2020

Onur Türkölmez

Öz

One of the most debated concepts during the Justice and Development Party governments was Turkish nationalism. The ruling party and its elites, which took a distant attitude towards Turkish nationalism before and during the Kurdish opening process, formed a “republic alliance temelli based on the survival of the state after the July 15 coup attempt. Although it has led to discussions in various political circles that this alliance has had a leverage effect on Turkish nationalism, it can be thought that Turkish nationalism has been further Islamized. As a matter of fact, this alliance made the ideology of the Justice and Development Party an Islamic-nationalist tendency and hegemonicized it in the social sphere. Following this process, the political representation of Turkish nationalism was divided into two and the the opposition nationalists’ İyi (Good) Party, managed to get as many votes as its predecessor in the elections it entered. In addition to these political indicators, especially after the coup attempt of July 15, Turkist and Kemalist characteristic come into prominence in popular culture and social opposition's action practices. The evaluation of these opposition practices exhibited by different social groups, leaning on the myths of Turkish Central Asia and re-emphasizing Atatürk as a symbolic value, made it necessary to investigate the possibilities of opposition of Turkish nationalism as a popular ideology in the recent years when hegemonic ideology was transformed. As one of the main pillars of this opposition, the image of Atatürk and the new interpretations of Kemalism should be included in the evaluation. In this way, it is possible to introduce new expansions about the concept of official ideology and its social reflections in the 21st century.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Kemalism, Turkish Nationalism, Popular Ideology, Hegemonic Ideology

HEGEMONİK İDEOLOJİ DÖNÜŞÜRKEN: POPÜLER İDEOLOJİ OLARAK TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ VE KEMALİZM

Öz

Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarları boyunca en çok tartışılan kavramlardan biri de Türk milliyetçiliği olmuştur. Özellikle Kürt açılımı süreci ve öncesinde Türk milliyetçiliğine mesafeli bir tutum sergileyen iktidar partisi ve elitleri, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Milliyetçi Hareket Partisi ile devletin bekası temelli bir “cumhur ittifakı” kurmuştur. Her ne kadar çeşitli siyasi çevrelerde bu sürecin Türk milliyetçiliğine bir kaldıraç etkisi yaptığı tartışmalarına yol açmışsa da Türk milliyetçiliğinin daha İslamileşmesine sebep olduğu düşünülebilir. Nitekim bu ittifak giderek Adalet ve Kalkınma Partisi’nin ideolojisini İslami-milliyetçi bir tandansa oturtmuş ve bu ideolojiyi hegemonikleştirmiştir. Bu sürecin ardından Türk milliyetçiliğinin siyasi temsilciliği ikiye bölünmüş ve muhalif milliyetçilerin kurduğu İyi Parti, girdiği seçimlerde selefi kadar oy almayı başarabilmiştir. Bu siyasi göstergelerin yanı sıra özellikle 15 Temmuz darbe girişiminin ardından popüler kültürde ve toplumsal muhalefetin eylem pratiklerinde Türkçü-Atatürkçü karakter ön plana çıkmaktadır. Farklı toplumsal kesimler tarafından sergilenen, Türklüğün Orta Asya mitlerine yaslanan ve Atatürk’ü simgesel bir değer olarak yeniden ön plana çıkaran bu muhalefet pratiklerinin değerlendirilmesi, hegemonik ideolojinin dönüştüğü son yıllarda bir popüler ideoloji olarak Türk milliyetçiliğinin muhalefet olanaklarının soruşturulmasını gerekli kılmıştır. Bu muhalefetin ana dayanaklarından biri olarak Atatürk imgesi ve Kemalizm’in yeni yorumlarının da değerlendirmeye dahil edilmesi elzem görülmüştür. Bu yolla, resmi ideoloji kavramına ve onun 21. yüzyıldaki toplumsal yansımalarına ilişkin yeni açılımlar getirilmesinin mümkün olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Kemalizm, Türk Milliyetçiliği, Popüler İdeoloji, Hegemonik İdeoloji

Kaynakça

• 15 Temmuz İşgal Hamlesiydi. (2016, Temmuz, 30). Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/gundem/2016/07/30/15-temmuz-isgal-hamlesiydi Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• 15 Temmuz, darbe görünümlü işgal senaryosudur. (2016, Ağustos, 16). Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/2016/yazarlar/ugur-dundar/15-temmuz-darbe-gorunumlu-isgal-senaryosudur-1351435/ Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• AK Parti’de İzmir Marşı. (2017, Nisan 19). Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2017/04/19/ak-partide-izmir-marsi/ Erişim Tarihi: 26.08.2019.
• Althusser, Louis. (1994). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anıtkabir Ziyaretçi Sayıları. (t.y.). Erişim adresi: http://www.anitkabir.tsk.tr/05_etkinlikler_duyurular/anitkabir_ziyaretci_sayilari.html Erişim Tarihi: 23.08.2019
• Ankara'da Cuma Namazında Atatürk Kavgası! Camide kavga çıktı. (2019, Ağustos, 30). Erişim adresi: https://www.kamupersoneli.net/gundem/ankara-da-cuma-namazinda-ataturk-kavgasi-camide-kavga-cikti-h78943.html Erişim Tarihi: 31.08.2019.
• Atatürk’ün idealini Ak Parti gerçekleştirdi. (2017, Ağustos, 10). Erişim adresi: http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/serpil-cevikcan/ataturk-un-idealini-ak-parti-gerceklestirdi-2499341 Erişim Tarihi: 30.08.2019.
• Aytürk, İlker (2015). “Post-Post-Kemalizm: Bir Paradigmayı Beklerken”, Birikim, sayı:319 s.34-47.
• Bar-Haim, Gabriel. (1990). Popular Culture and Ideological Discontents: A Theory. International Journal of Politics, Culture, and Society, Vol. 3: 3, s. 279–296. JSTOR, www.jstor.org/stable/20006954. S.281
• Başkanlık mesajı: Fiili durum çözülmeli. (2016, Ekim, 18). Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/baskanlik-mesaji-fiili-durum-cozulmeli-40252475 Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• Bilal Erdoğan’ı İzmir Marşı ile protesto eden öğrenciler konuştu. (2017, Mart, 23). Erişim adresi: https://www.politikyol.com/bilal-erdogani-izmir-marsi-ile-protesto-eden-ogrenciler-konustu/ Erişim Tarihi: 26.08.2019.
• Binali Yıldırım, Devlet Bahçeli'ye teşekkür etti. (2016, Ekim, 12). Erişim adresi: http://www.cumhuriyet.com.tr/video/video_haber/614551/Binali_Yildirim__Devlet_Bahceli_ye_tesekkur_etti.html Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• Cumhurbaşkanı ve 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimi (24/06/2018) Sonuçları (t.y.). Erişim adresi: https://sonuc.ysk.gov.tr/sorgu Erişim Tarihi: 21.08.2019.
• Çağlar, İsmail (2017, Aralık, 1). Erdoğan Türkiyesi’nde Atatürk’ü Anmak. [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://kriterdergi.com/siyaset/erdogan-turkiyesinde-ataturku-anmak Erişim tarihi: 30.08.2019.
• Erdoğan neden 'Gazi Mustafa Kemal' diyor? (2016, Kasım, 12). Erişim adresi: https://www.yeniakit.com.tr/haber/erdogan-neden-gazi-mustafa-kemal-diyor-233738.html Erişim Tarihi: 30.08.2019.
• Erdoğan: Milliyetçilik ayak altında. (2013, 18, Şubat). Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/erdogan-milliyetcilik-ayak-altinda-22621388 Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• Erdoğan: Paranın üzerinden Atatürk resmini kaldıran CHP zihniyetidir. (2017, Kasım 10). Erişim adresi: http://video.haber7.com/video-galeri/106082-erdogan-paranin-uzerinden-ataturk-resmini-kaldiran-chp-zihniyetidir Erişim Tarihi: 30.08.2019.
• Friedland, Roger. Religious Nationalism and the Problem of Collective Representation. Annual Review of Sociology, 27, 2001, 125–152. JSTOR, www.jstor.org/stable/2678617
• Green, John W. (1996). "Vibrations of the Collective": The Popular Ideology of Gaitanismo on Colombia's Atlantic Coast. 1944-1948. Hispanic American Historical Review Vol. 76: 2, s.283-311. DOI: 10.2307/2517142
• Gürpınar, Doğan. (2018). Sağ Revizyonizm: Mustafa Armağan, Derin Tarih ve Bir Melez Söylemin İcadı. Ümit Kurt ve Doğan Gürpınar (der.) Türkiye’de Tarih ve Tarihçilik Kavramlar ve Pratikler, içinde (s. 199-231) İstanbul: Heretik Yayınları.
• "İşgal Girişiminden Dirilişe 15 Temmuz'un Anatomisi" 22.25'te TRT ekranlarında. (2017, Temmuz, 16). Erişim adresi: https://www.trthaber.com/haber/turkiye/isgal-girisiminden-dirilise-15-temmuzun-anatomisi-2225te-trt-ekranlarinda-324702.html Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• İzmir marşının aslı 'Kafkasya Marşı' çıktı. (2018, Temmuz, 2). Erişim adresi: https://www.yeniakit.com.tr/haber/izmir-marsinin-asli-kafkasya-marsi-cikti-487944.html Erişim Tarihi: 26.08.2019.
• Kadar, Daniel. (2017). The role of ideology in evaluations of (in)appropriate behaviour in student-teacher relationships in China. Pragmatics, 27, s. 3-56. DOİ: /10.1075/prag.27.1.02kad
• Koru, F. (2017, 16 Ağustos). AK Parti – MHP yakınlığı Bahçeli’nin iktidar üzerinde etkili olmasını sağlıyor [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://fehmikoru.com/ak-parti-mhp-yakinligi-bahcelinin-iktidar-uzerinde-etkili-olmasini-sagliyor/ Erişim Tarihi: 21.08.2019.
• Koyuncu, Büke. (2014). “Benim Milletim” AK Parti İktidarı Din ve Ulusal Kimlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kurt, Veysel (2017, Temmuz, 6). Yeni Türkiye’nin Kurucu Momenti 15 Temmuz [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://kriterdergi.com/dosya/yeni-turkiyenin-kurucu-momenti-15-temmuz Erişim Tarihi: 20.08.2019.
• Ne Yazık ki İzmir Marşı’da Çalıntı! (2017, Nisan, 1). Erişim adresi: http://www.haber7.com/yazarlar/ahmet-anapali/2295903-ne-yazik-ki-izmir-marsida-calinti Erişim Tarihi: 26.08.2019.
• Pecheux, Michel (2013). İdeolojik (Yanlış) Tanıma Mekanizması. Slavoj Zizek (der.) İdeolojiyi Haritalamak der. içinde (s.211-227) Ankara: Dipnot Yayınları.
• Son dakika: Erdoğan'dan flaş sözler! Atatürk'e 'Atatürk' dedik diye... (2017, Kasım, 10). Erişim adresi: http://www.milliyet.com.tr/siyaset/son-dakika-erdogandan-flas-sozler-ataturke-ataturk-dedik-diye-2552667 Erişim Tarihi: 30.08.2019.
• Tokdoğan, Nagehan. (2018). Yeni Osmanlıcılık Hınç, Nostalji, Narsizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• TSK, Anıtkabir ziyaretçi sayısını açıkladı... 11 ayda müthiş rakam. (2017, Aralık, 1). Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tsk-anitkabir-ziyaretci-sayisini-acikladi-11-ayda-muthis-rakam-40664566 Erişim Tarihi: 23.08.2019.
• Türk, Bahadır (2014). Muktedir Türk Sağ Geleneği ve Recep Tayyip Erdoğan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• 'Yaşa Mustafa Kemal Paşa Yaşa' pankartı stada alınmayan taraftar İzmir Marşı ile yanıt verdi. (2017, Ağustos, 6). Erişim adresi: https://ilerihaber.org/icerik/yasa-mustafa-kemal-pasa-yasa-pankarti-stada-alinmayan-taraftar-izmir-marsi-ile-yanit-verdi-74782.html Erişim Tarihi: 26.08.2019.