TÜRKÇE YAZIM KILAVUZLARI VE YAZIMDA SAĞLANAMAYAN BİRLİK

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 69 - 81, 30.03.2020

Erhan Akdağ

Öz

Türkçenin eğitimi ve öğretiminde yazım kurallarının önemli bir yeri vardır. Yazım kılavuzu bir dilin sözcüklerini doğru yazmanın ve kullanmanın temel aracıdır. Bu bakımdan yazım kılavuzları bireyin dil öğreniminde temel başvuru kaynakları arasında yer alır. Türkçe yazım kılavuzları -ya da eski adıyla imlâ kılavuzları- son yirmi beş yılda türlü değişikliklerle çıkar okurların karşısına. Değişikliklere yol açan unsurlar temelde Doğu ve Batı kökenli alıntı sözcüklerin nasıl yazılacağı sorununa dayanır. “Bu sözcüklerin yazımında orijinal biçimleri mi yeğlenmelidir, yoksa bu sözcükler Türkçe okunuşlarına göre mi yazılmalıdır?” sorunsalı sürekli karşımıza çıkar. Örneğin, Arapça emlak sözcüğüne “-cİ” yapım eki getirildiğinde sözcüğün son sesi ince k (kef/ك) olduğu için emlakçi diye mi yazacağız? Fransızca campus sözcüğünü yazım kılavuzlarımızda kampus diye mi, kampüs diye mi göstereceğiz?
Geçmişte emlâkçi, kampus, cüzam, ıstırap, plân yazımlarını doğru gösteren kılavuzlarımız bugün artık emlakçı, kampüs, cüzzam, ızdırap, plan yazımlarını esas almamız gerektiğini belirtiyor. Binlerce yıllık yazı dili geçmişi olan Türkçemiz yazım konusunda son yirmi beş yılda baş döndürücü bir değişime maruz kalıyor. Türk insanı yazı ve konuşma dilinde sözcüklerin doğru yazımı konusunda acaba bu değişimden ne kadar haberdar ve bu değişime ne kadar ayak uydurabiliyor? Yazım konusunda birlik sağlanamamasında bu değişikliklerin ne gibi bir rolü var?
Bu çalışmada Türk Dil Kurumunun son yirmi beş yıl içerisinde yayımladığı yazım kılavuzları incelenerek yazımı değişen sözcükler saptanmaya çalışılmıştır. Sözcüklerin yazımında değişime neden olan unsurlar belirlenip gruplandırılmış ve tablolar hâlinde gösterilmiştir. Özellikle Doğu ve Batı kökenli sözcüklerin yazımında birçok değişiklik yapıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, sözcük, yazım

Kaynakça

• Akalın, Ş.H. (2011). Yeni Lisan Hareketinin Yüzüncü Yılında Türkçe. Türk Dili, 715, Ankara: TDK. Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin. Aksan, D. (1999). Anlambilim. Ankara: Engin. Aksan, D. (2004). Dilbilim ve Türkçe Yazıları. İstanbul: Multilingual. Alpay, N. (2007). Türkçe Sorunları Kılavuzu. İstanbul: Metis. Develi, H. (2008). Dil Doktoru. İstanbul: Kesit. Devellioğlu, F. (2000). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın. Erduran, R. (1990). Detektif!. Dil Tartışmalarında Gerçekler 1 içinde (s. 59-60). Ankara: TDK. Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel. Özbay, M. (2011). Yazma Eğitiminde Noktalama ve İmla. Murat Özbay (Ed.), Yazma Eğitimi içinde (s. 177-193). Ankara: Pegem Akademi. Özkan, M. (2010). İnsan İletişim ve Dil. İstanbul: Akademik Kitaplar. Parlakyıldız, H. (1995). İmla Kılavuzları Üzerine Bir İnceleme (T.D.K.’n[i]n Yayınları 1928-1993). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Parlatır, İ. (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı. Recai-zâde Mahmut Ekrem. (t.y.). Araba Sevdası. İstanbul: İnkılâp. Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken. Türk Dil Kurumu. (1995). Yabancı Kelimelere Karşılıklar. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (1996). İmlâ Kılavuzu. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (1998). Yabancı Kelimelere Karşılıklar 2. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (2000). İmlâ Kılavuzu. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (2005). Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (2009). Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK. Türk Dil Kurumu. (2012). Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin. Zülfikar, H. (2009). Doğru Yazma ve Konuşma Bilgileri 1. Ankara: Zerpa.