TÜRK KAMU YÖNETİMİ AÇISINDAN KALKINMA PLANLARINDAKİ YÖNETSEL REFORM HEDEFLERİNİN İNCELENMESİ (1963-2023)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 90 - 112, 03.08.2020

İsmail Sevinç Selçuk Kahraman

Öz

Organik ve
dinamik bir yapıya sahip olduğu genel kabul gören kamu yönetiminin belirli
dönemlerde kendini yenileme ihtiyacının doğduğu ifade edilebilir. Bu bağlamda
yönetsel, siyasal, ekonomik ve toplumsal boyutları olan kalkınma planları
çeşitli hedef ve stratejilerden oluşmakta ve belli periyotlar içerisinde yaşama
geçirilmesi hedeflenen yol ve yöntemleri ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu
açıdan kalkınma planları hükümetlerin kamu politikalarını daha rasyonel
gerçekleştirebilmelerinde ve kamu yönetiminin daha etkin ve sistematik
işletilebilmesinde önemli görevler üstlenebilmektedir. Ayrıca bu planlar
çerçevesinde yönetsel yapı da yeni bir görünüm kazanabilmektedir.

Bu çalışmada
Türkiye’de sistematik ve dönemsel planlama sürecinde kamu yönetiminde kurumsal
dinamiklerin düzenlenmesi ve dönüşmesine yönelik konuların ortaya konulması
açısından 1960 öncesi dönemdeki planlamaya ilişkin önemli gelişmeler dikkate
alınarak 1963 yılından itibaren hazırlanan ulusal kalkınma planları öne
çıkarılmıştır. Devlet Planlama Teşkilatı uhdesinde beş yıllık kalkınma planları
olarak başlayan bu planlama dönemlerindeki kamu yönetimini ilgilendiren
işlevsel ve yapısal unsurların ortaya konulması adına 1963-2023 yılları
arasında on bir kalkınma planı nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan belge
incelemesi ve içerik analizi tekniği kullanılarak bu çalışmanın hazırlanması
hedeflenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Türk Kamu Yönetimi, Kalkınma Planları

Kaynakça

• Akça, Y. (2016). Türkiye’nin Kalkınma Planlarında Turizm Politikası. International Conference on Eurosian Economies, (Ed. S. Sarı, A. H. Gencer ve İ. Sözen), 29-31 August 2016, Kaposvar/Hungary, Beykent University Publications, No. 115, 721-726.Alagöz, M. ve Yapar, S. (2003). Kalkınma Planları Çerçevesinde Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sorunu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 439-451.Apan, A. (2007). Türkiye’de Kalkınma Planları ve Sosyal Güvenlik Reformu. Türk İdare Dergisi, (456), 193-217. Ar, A. F. (1983). Türkiye ve Amerika Birleşik Devletlerinde Yapılan Bazı İdari Reform Çalışmaları. Amme İdaresi Dergisi, 16 (3), 65-88.Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. A. (2003). Türkiye’de İdari Reform Hareketlerinin Eleştirel Bir Tahlili. Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, (2), 153-179.Belli, A. ve Aydın, A. (2016). 6360 Sayılı Yasa ile Kapatılan Belde Belediyelerinin Hizmette Etkinlik, Verimlilik ve Temsil Sorunsalı Üzerine Bir Alan Araştırması: Önsen Belediyesi Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43), 1698-1713.Buluş, A. (2015). Türk İktisat Politikalarının Tarihi Temelleri. 4. Baskı, Konya: Çizgi Kitabevi.Büyükşalvarcı, A., Şapcılar, M. C. ve Bayrakcı, S. (2016). Kalkınma Planları Kapsamında Turizm Endüstrisinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (11), 186-201.Can, M. (2007). Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programlarının Türkiye’nin Kırsal Kalkınması Açısından İncelenmesi: SAPARD ve IPARD Örneği. Ankara: Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları. CB (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı) (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). http://onbirinciplan.gov.tr/, (05.11.2019).Chapel, Y. (1968). İdari Az Gelişmişlik, Amme İdaresi Dergisi, 1 (2), 32-45.Çakır, M. (2013). Reform ve İdari Reform Kavramları Üzerine Bir İnceleme. Tarih Okulu Dergisi, 6 (16), 627-640.Çoker, Z. (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ve Yerel Yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5 (2), 37-46.Çolakoğlu, E. (2007). Kırsal Kalkınma Problemine Bir Çözüm Arayışı Olarak Köy-Kent Projesi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 187-202.Dilbaz-Alacahan, N. (2008). 1980 Sonrası Türkiye’de Kalkınma Planlarındaki Ekonomik Hedeflerin Gerçekleşme Düzeyleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 19-31.DPT (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1968). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/9/plan1.pdf, (19.03.2019).DPT (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/8/plan2.pdf, (19.03.2019).DPT (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/7/plan3.pdf, (19.03.2019).DPT (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/6/plan4.pdf, (19.03.2019).DPT (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/5/plan5.pdf, (19.03.2019).DPT (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/4/plan6.pdf, (19.03.2019).DPT (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/3/plan7.pdf, (19.03.2019). DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/2/plan8.pdf, (19.03.2019)DPT (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/1/plan9.pdf, (19.03.2019).Ekiz, C. ve Somel, A. (2007). Türkiye’de Planlama ve Planlama Anlayışının Değişimi. Mülkiye Dergisi, 31 (256), 97-136.Gezici, H. S., Taşpınar, Y. ve Aslan, S. (2016). Attempts for Reform in Turkish Public Administration after 1950. Second International Congress on Economics and Business (ICEB 2016) Proceedings Book, 30 May–3 June, Sarajevo/Bosnia and Herzegovina, 1418-1429.Göksu, V. (2010). Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu. Kamu Yönetimi Çalışmaları: Kamu Yönetimi ve Reform. (Ed. B. A. Güler ve Z. Kıyan), (9), 102-117.Göküş, M. (2011). Kamu Hizmeti. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.Gönülaçar, Ş. (2014). Kalkınma Planları ve Eğitim. https://independent.academia.edu/%C5%9EenerG%C3%B6n%C3%BCla%C3%A7ar, (01.05.2019).Kalkınma Bakanlığı (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/12/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf, (19.03.2019).Karaer, T. (1991). Kalkınma Planları ve İdari Reform. Amme İdaresi Dergisi, 24 (2), 43-65.Karluk, S. R. (2013). Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Plan Hedefi: Kalkınmış Türkiye. http://www.turkishnews.com/tr/content/2013/07/30/onuncu-bes-yillik-kalkinma-plan-hedefi-kalkinmis-turkiye/, (03.05.2019).Keleş, R. (1984). Kentleşme ve Konut Politikası. Ankara: A.Ü.S.B.F. Yayınları.Keleş, R. (2009). Yerinden Yönetim ve Siyaset. 6. Baskı, İstanbul: Cem Yayınevi.Kepenek, Y. (2012). Türkiye Ekonomisi. 26. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi. Kerman, U., Altan, Y. ve Aktel, M. (2008). Dönüşen Devlette Yerelleşme Politikaları: Kalkınma Planları Üzerinden Bir Analiz. Amme İdaresi Dergisi, 41 (3), 125-152.Keskin, H. ve Sungur, O. (2010). Bölgesel Politika Ekseninde Yaşanan Dönüşüm: Türkiye’de Kalkınma Planlarında Bölgesel Politikaların Değişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi F.E.F. Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 271-293. Kızılboğa-Özaslan, R. ve Alıcı, O. V. (2014). Kalkınma Planlarında Yerel Yönetimler ve Yapılan Reformlar Çerçevesinde Mukayesesi. Mustafa Kemal Üniversitesi S.B.E. Dergisi, 11 (26), 315-342.Kurtoğlu, M. ve Seferoğlu, S. S. (2011). Dokuzuncu Kalkınma Planı ve Teknoloji Politikalarına Eleştirel Bir Bakış. İ.Ü. Akademik Bilişim Kongresi, 2-4 Şubat 2011, 1-6.Kutlu, Ö. (2004). Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye’de Kamu Reformu ve Yönetimin Yeniden Düzenlenmesi. 1. Basım, İstanbul: Nobel Yayınları.Küçükoğlu, M. (2012). Kalkınma Planlarında Su Ürünleri Sektörü. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (2), 9-18.Mil, B. (2016). Türkiye’de Turizm Teşvik Politikalarına Kronolojik Bir Yaklaşım. İstanbul Arel Üniversitesi İ.İ.B.F. Ekonomi, Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 1-16.Oktay, E. ve Pekküçükşen, Ş. (2009). Yerel Yönetimlerin Demokratikleşmesinin Bir Aracı Olarak Sivil Toplum Kuruluşları: Türkiye İçin Kısa Bir Değerlendirme. KMU İİBF Dergisi, (16), 172-186.Örselli, E. ve Bayrakcı, E. (2016). Yerel Hizmetlerde Vatandaş Karnesi: Konya Örneği. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.Özdemir, V. (2014). Türkiye’de Planlı Kalkınma Deneyimleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.Özen, Ş. (1991). Yönetimi Geliştirmede Bir Yaklaşım: Örgüt Geliştirme. Amme İdaresi Dergisi, 24 (4), 89-106.Sağır, H. (2010). Enerji Sektörünün Yönetiminde Reform: Bakanlıktan Kurula. Kamu Yönetimi Çalışmaları: Kamu Yönetimi ve Reform. (Ed. B. A. Güler ve Z. Kıyan), (9), 451-477.Sencer, M. (1991). Türkiye’de Kalkınma Stratejileri ve Planlama Süreci. Amme İdaresi Dergisi, 24 (4), 25-55.Sevinç, İ. (2015). Kamu Yönetiminin Denetlenmesinde Yeni Bir Yöntem Olarak Ombudsmanlık Kurumunun Uygulanabilirliği. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 20 (4), 99-121.Sobacı, M. Z. (2009). İdari Reform ve Politika Transferi. Ankara: Turhan Kitabevi.Soyak, A. (2003). Türkiye’de İktisadi Planlama: DPT’ye İhtiyaç Var Mı?. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), 167-182.Soysal, A. (2010). Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller ve Fırsatlar Bağlamında Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi S.B.F. Dergisi, 65 (1), 84-114.Şahin, Y. E. (2009). Sosyal Devlet ve Yönetişimci Devletin Kamu Politikalarında Yaşanan Değişim: IV. ve IX. Kalkınma Planları Örnekleri. Toplum ve Demokrasi, 3 (5), 57-72.Şantaş, F., Özer, Ö. ve Çıraklı, Ü. (2012). Türk Kalkınma Planlarında Sağlık İnsan Gücü Planlaması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2 (2), 45-59. Şaylan, G. (1973). Üçüncü Beş Yıllık Plan ve İdari Reform. Amme İdaresi Dergisi, 6 (2), 15-28.TMMOB (1978). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Taslağı Konusunda DPT Tarafından Düzenlenen Toplantıya Sunulan TMMOB ve 18 Odasının Görüşleri. Jeoloji Mühendisliği, Ekim, 74-93.Tutum, C. (1971). İdari Reformda Başlıca Yaklaşımlar. Amme İdaresi Dergisi, 4 (2), 32-45.Tüzünkan, D. (2015). Türkiye’de Uygulanan Beş Yıllık Kalkınma Planlarının İstihdam Politikaları Açısından Değerlendirilmesi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 91-117.Üstünışık, B. (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Yerel Yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5 (6), 29-33. Yalçındağ, S. (1971). Devlet Kesiminin Yeniden Düzenlenmesi Çalışmalarının Yönü ve Stratejisi Üzerine. Amme İdaresi Dergisi, 4 (2), 24-31.Yıldız, B., Ilgaz, H. ve Seferoğlu, S. S. (2010). Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları: 1963’ten 2013’e Kalkınma Planlarına Genel Bir Bakış. Muğla Üniversitesi Akademik Bilişim Kongresi, 10-12 Şubat 2010, 1-5. Yumuş, A. (2011). Kalkınma Planları Çerçevesinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Anlayışının Ekonomik, Toplumsal ve Siyasal Boyutları. Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Yayınları.Yücel, T. F. (2015). Cumhuriyet Türkiyesi’nin Sanayileşme Öyküsü. 1. Baskı, Ankara: TTGV Yayınları.Zarakolu, A. (1966). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1965 ve 1966 Uygulama Programları ve Para Kredi Politikası. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22-23 (1-4), 861-875.