LİSE ÖĞRENCİLERİNDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN YORDAYICILARI OLARAK GÜVENGENLİK VE MİZAH TARZLARI

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 217 - 231, 29.11.2020

Ümmügülsüm Akgün Aslı Uz Baş

Öz

Bu araştırmanın temel amacı güvengenlik ve mizah tarzlarının lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığı yordama gücünü belirlemektir. Psikolojik sağlamlığın cinsiyet, okul türü ve sınıf düzeyine göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı da incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini 2016-2017 eğitim-öğretim yılında İzmir ilindeki liselerde öğrenim gören 570 (337 kız, 233 erkek) öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları Psikolojik Sağlamlık ve Ergen Gelişim Ölçeği (PSEGÖ), Kendini Belirleme (Güvengenlik) Envanteri, Mizah Tarzları Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu'dur. Elde edilen verilerin analizinde SPSS 15.0 ve SPSS 22.0 paket programları kullanılmıştır. Verilerin normal dağılıma uygunluğunu sınamak amacıyla Kolmogorov-Smirnov Testi kullanılmış, bunun sonucunda verilerin normal dağılımlı kitleden gelmediği saptanmıştır. İlişkisel tarama modeli kullanılan bu araştırmada veriler Spearman Korelasyonu, Aşamalı Regresyon Yöntemi (Stepwise Multiple Regression), Mann Whitney U ve Kruskal Wallis Testi yöntemleri ile analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda psikolojik sağlamlık ile güvengenlik arasında pozitif yönde; psikolojik sağlamlık ile katılımcı mizah ve kendini geliştirici mizah arasında pozitif yönde; psikolojik sağlamlık ile saldırgan mizah ve kendini yıkıcı mizah arasında negatif yönde ve anlamlı ilişkiler olduğu görülmüştür. Ayrıca güvengenlik, kendini geliştirici mizah ve kendini yıkıcı mizahın psikolojik sağlamlığın dışsal koruyucu faktörler alt boyutunun % 10’unu; güvengenlik, saldırgan mizah ve kendini geliştirici mizahın psikolojik sağlamlığın içsel koruyucu faktörler alt boyutunun % 15’ini; güvengenlik, saldırgan mizah ve kendini geliştirici mizahın psikolojik sağlamlığın %13’ünü yordadığı görülmüştür. Lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın cinsiyet, okul türü ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaşmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Lise Öğrencileri, Psikolojik Sağlamlık, Güvengenlik, Mizah Tarzları

Assertiveness and Humor Styles as Predictors of Resilience in High School Students

Öz

The main purpose of this study is to determine predictive roles of assertiveness and humor styles as predictors of resilience in high school students. The secondary purpose of this study is to examine the differences in resilience scores in terms of gender, school type and grade variables. The sample consisted of 570 (337 females, 233 males) high school students in 2016-2017 academic year, İzmir. While collecting data The Resilience and Youth Development Module, Voltan Acar Assertiveness Scale, Humor Styles Scale and Personal Information Form were used. SPSS 15.0 and SPSS 22.0, Statistical Package for the Social Sciences, were used to analyze the data. Kolmogorov-Smirnov Test were used to examine the normality of data. Accordingly it was determined that the data doesn't show normal distribution. Test of Spearman Correlation, Stepwise Multiple Regression, Test of Mann Whitney U and Test of Kruskal Wallis were utilized in dataanalyzing. Results indicated that resilience was positively correlated with assertiveness. Also resilience was positively correlated with affiliative humor and self-enhancing humor styles; negatively correlated with agressive humor and self-defeating humor. On the other hand assertiveness, self-enhancing humor and self-defeating humor were significant predictors which explained 10 % of the external factors for resilience; assertiveness, agressive humor and self-enhancing humor which explained 15 % of the internal factors for resilience; assertiveness, agressive humor and self-enhancing humor which explained 13 % of resilience. Nevertheless, gender, school type and grade variables were not significantly different with respect to resilience.

Anahtar Kelimeler

High School Students, Resilience, Assertiveness, Humor Styles

Kaynakça

• Açıkgöz, M. (2016). Çukurova üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ile mizah tarzları ve mutluluk düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Agbakwuru, C. ve Stella, U. (2012). Effect of assertiveness training on resilience among early-adolescents. European Scientific Journal, 8(10), 69-84.
• Akdur, S. (2014). Kişilik özellikleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide kişilerarası ilişki tarzları ve mizah tarzlarının aracı rolü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alberti, R. ve Emmons, M. (2017). Your perfect right: assertiveness and equality in your life and relationships. New Harbinger Publications.
• Avcı, N. (2012). Üniversite öğrencilerinin mizah tarzlarının psikolojik belirtiler ve ölüm kaygısı ile ilişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bahadır, E. (2009). Sağlıkla ilgili fakültelerde eğitime başlayan öğrencilerin psikolojik sağlamlık düzeyleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Beasley, M., Thompson, T. ve Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: the effects of coping style and cognitive hardiness. Personality and Individual Differences. 34(1). 77-95.
• Campbell, J. (2008). The hero with a thousand faces (Vol. 17). New World Library.
• Campbell-Sills, L., Forde, D. R. ve Stein, M. B. (2009). Demographic and childhood environmental predictors of resilience in a community sample. Journal of Psychiatric Research. 43(12), 1007-1012.
• Daining, C., ve DePanfilis, D. (2007). Resilience of youth in transition from out-of-home care to adulthood. Children and Youth Services Review, 29(9), 1158-1178.
• Dayıoğlu, B. (2008). Üniversite giriş sınavına hazırlanan adaylarda psikolojik sağlamlık: öğrenilmiş güçlülük, algılanan sosyal destek ve cinsiyetin rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Ergül, H. (2008). “Müzakere (problem çözme) ve arabuluculuk” eğitim programının ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin çatışma çözüm becerileri, atılganlık becerileri ile saldırganlık düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erickson, S. J. ve Feldstein, S. W. (2007). Adolescent humor and its relationship to coping, defense strategies, psychological distress, and well-being. Child Psychiatry and Human Development, 37(3), 255.
• Ford, T. E., Lappi, S. K. ve Holden, C. J. (2016). Personality, humor styles and happiness: happy people have positive humor styles. Europe's Journal of Psychology, 12(3), 320.
• Fraser, M.W., Richman, J. M. ve Galinsky, M.J. (1999) Risk, protection, and resilience: toward a conceptual framework for social work practice. Social Work Research, 23 (3), 131-143.
• Gizir, C. A ve Aydın, G. (2006). Psikolojik sağlamlık ve ergen gelişim ölçeği'nin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 87-99.
• Gündaş, A. (2013). Lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak benlik kurgusu ve bağlanma stilleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Heppner, P.P., Wampold, B.E. ve Jr. Kivlighan, D.M. (2008) Psikolojik Danışmada Araştırma Yöntemleri. (Siyez, D.M. Çev. Ed.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Jakubowski-Spector, P. (1973). Facilitating the growth of women through assertive training. The Counseling Psychologist, 4(1), 75-86.
• Janes, L. M. ve Olson, J. M. (2000). Jeer pressure: the behavioral effects of observing ridicule of others. Personality and Social Psychology Bulletin. 26(4), 474-485.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kılınç, H. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin benlik tasarımlarının atılganlık düzeyi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Koç-Yıldırım, P. (2014). Ergenlerde psikolojik dayanıklılık ile benlik kurgusu arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kuiper, N. A. ve Martin, R. A. (1998). Is sense of humor a positive personality characteristic? Ruch, W. (Ed). Humor Research : Sense of Humor: Explorations of A Personality Characteristic. Germany: Walter De Gruyter, 159-178.
• Kuiper, N. A. ve Leite, C. (2010). Personality impressions associated with four distinct humor styles. Scandinavian Journal Of Psychology, 51(2), 115-122.
• Kuiper, N. A., Grimshaw, M., Leite, C. ve Kirsh, G. (2004). Humor is not always the best medicine: specific components of sense of humor and psychological well-being. Humor: International Journal of Humor Research, 17(1-2), 135-168.
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: yılmazlığın aracı rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lefcourt, H.M.(2001). Humor: The Psychology of Living Buoyantly. New York: Kluwer Academic Publishers.
• Loizou, E. (2005). Infant humor: the theory of the absurd and the empowerment theory. International Journal of Early Years Education. 13(1). 43-53.
• Luthar, S. S. (1991). Vulnerability and resilience: a study of high‐risk adolescents. Child Development, 62(3), 600-616.
• Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J. ve Weir, K. (2003). Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: development of the humorstyles questionnaire. Journal of Research in Personality, 37, 48–75.
• Masten, A. (1999). Commentary: the promise and perils of resilience research as a guide to preventive interventions. Glantz, M. D. ve Johnson, L. J. (Ed.). Resilience And Development: Positive Life Adaptations, New York: Plenum Press, 251-257.
• Masten, A. S. ve Reed, M. J. (2005). Resilience in development. Lopez, S. J. ve Snyder, C. R. (Ed). (2009). The Oxford Handbook of Positive Psychology. Oxford University Press.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
• McGhee, P. E. (1989) The contribution of humor to children’s social development. Mcghee, P. E. (Ed.) Humor and Children’s Development. A Guide to Practical Applications, NewYork Haworth Press, 119–134.
• Mendiburo-Seguel, A., Paez, D. ve Martinez-Sanchez, F. (2015). Humor styles and personality: a meta-analysis of the relation between humor styles and the big five personality traits. Scandinavian Journal Of Psychology, 56(3), 335-340.
• Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Onur, N. (2006). Lise öğrencilerinin bağlanma stilleri ile atılganlık düzeyleri arasındaki ilişki, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Önder, A. ve Gülay, H. (2008). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin psikolojik sağlamlığının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23.
• Özbay, Y., Palancı, M., Kandemir, M. ve Çakır, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal düzenleme, mizah, sosyal öz-yeterlik ve başaçıkma davranışları ile yordanması. Journal of Turkish Educational Sciences, 10(2).
• Özcan, B. (2005). Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler açısından karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özdolap, M. (2015). Mizah tarzları ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Bilim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, S. (2016). 15-18 yaş grubu öğrencilerinin mizah tarzları ve sosyal karşılaştırma düzeylerinin yaşam doyumlarına ve kaygı düzeylerine etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi.
• Özyeşil, Z. (2012). The prediction level of self-esteem on humor style and positive negative affect. Psychology, 3(8), 638.
• Reisoğlu, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarını yordamada beş faktör kişilik özellikleri, mizah tarzları ve duygusal zekânın rolü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Rew, L., Taylor‐Seehafer, M., Thomas, N. Y. ve Yockey, R. D. (2001). Correlates of resilience in homeless adolescents. Journal Of Nursin Scholarship, 33(1), 33-40.
• Rieger, A. ve Mcgrail, J. P. (2013). Coping humor and family functioning in parents of children with disabilities. Rehabilitation Psychology, 58(1), 89-97.
• Sarwar, M., Inamullah, H., Khan, N. ve Anwar, N. (2010). Resilience and academic achievement of male and female secondary level students in Pakistan. Journal of College Teaching and Learning, 7(8), 19.
• Senemoğlu, N. (2010). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Pegem Akademi.
• Sevim, B. (2011). Roles of attachment styles on personality traits, and anger on relationship and life satisfaction: mediator roles of humor, intimacy, and psychological problems, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Smith, M. J. (1975). When I Say No, I Feel Guilty: How to Cope-Using the Skills of Systematic Assertive Therapy. Bantam.
• Steinberg, L. D. (2007). Ergenlik. Çok, F. (Çev. Ed.) İmge Kitabevi Yayınları.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using Multivariate Statistics. Pearson Education.
• Tataker, T. (2003). Ergenlerin atılganlık düzeyi ile ruhsal sorunları arasındaki ilişkinin araştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücünün içsel koruyucu faktörlerle ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 297-306.
• Terzi, Y. (2018). Temel İstatistik II Ders Notları. Erişim adresi http://ist.fef.omu.edu.tr/tr/hakkimizda/ders- notlari/TEMEL%20%C4%B0ST%20II-2018.pdf
• Townend, A. (2007). Assertiveness And Diversity. Springer.
• Turgut, Ö. (2015). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin, önemli yaşam olayları, algılanan sosyal destek ve okul bağlılığı açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ülker Tümlü, G. ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3), 205-213.
• Vance, E. ve Sanchez, H. (1998). Creating a service system that builds resiliency. NC Department of Health And Human Services.
• Voltan, N. ve Öğretmen, T. (2007). Kendini belirleme (güvengenlik) ölçeği geliştirme çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27), 67-78.
• Voltan-Acar, N., Arıcıoğlu, A., Gültekin, F. ve Gençtanırım, D. (2008). Üniversite öğrencilerinin güvengenlik düzeylerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 342-350.
• Wasonga, T. (2002). Gender effects on perceptions of external assets, development of resilience and academic achievement: perpetuation theory approach. Gender Issues, 20(4), 43-54.
• Werner, E. (2005). Resilience and recovery: findings from the kauai longitudinal study. Focal Point Research, Policy, and Practice in Children’s Mental Health. 19(1). 11-14.
• Williams, J. M. ve Stout, J. K. (1985). The effect of high and low assertiveness on locus of control and health problems. The Journal of Psychology, 119(2), 169-173.
• Yerlikaya, E. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin mizah tarzları ile algılanan stres, kaygı ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yerlikaya,E. E. (2003). Mizah tarzları ölçeğinin uyarlama çalışması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yue, X. D., Hao, X. ve Goldman, G. L. (2010). Humor styles, dispositional optimism, and mental health among undergraduates in Hong Kong and China. Journal of Psychology in Chinese Societies, 11(2), 173.
• Yue, X. D., Liu, K. W. Y., Jiang, F. ve Hiranandani, N. A. (2014). Humor styles, self-esteem, and subjective happiness. Psychological Reports, 115(2), 517-525.
• Zengin, F. (2008). Müzakere (problem çözme) ve arabuluculuk eğitim programının ilköğretim 4.-5. Sınıf öğrencilerinin çatışma çözüm stilleri ve atılganlık becerileri üzerindeki etkilerinin incelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.