Rekreasyonel Aktivitelere Katılımın Mental Sağlığa Etkilerinin Değerlendirilmesi: Düzce Kenti Örneği

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 26 - 41, 11.07.2018

Sinem Özdede Pınar Gültekin

Öz

Günümüzde artan ekonomik problemler,
çevresel sorunlar, yaşamsal kaygılar, yoğun iş temposu kaynaklı stres insanlarda
ruhsal hastalıklara ve zihinsel sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Dünya Ruh
Sağlığı Örgütü’nün verilerine göre, dünyada 300 milyondan fazla kişi depresif
bozukluklar, 250 milyondan fazla kişi kaygı bozuklukları yaşamaktadır. Her iki
hastalığın da neden olduğu üretkenlik kaybı, dünya ekonomisini olumsuz yönde
etkilemektedir. Hızlı yapılaşan, çarpık kentleşmelere maruz kalan ve doğal
çevrelerden uzaklaşan kentlerimizin, yapay çevrelere dönüşmesi sonucunda,
sadece kent ekolojisi zarar görmemekte, aynı zamanda insanların psikolojik
sağlığı da olumsuz etkilenmektedir. Bu bağlamda bilim adamları, insan ruh ve
beden sağlığına iyi gelebilecek koşulları ve mekânları araştırmaktadır. Yeşil
alanların ise, bu mekânsal arayışta önemli bir yeri bulunmaktadır. Bireyin
yaşadığı ortam koşulları aynı zamanda bireylerin kişiliklerini
şekillendirmektedir. Bu nedenle tasarımcı ve planlamacı sadece bir çevre
tasarımı değil, aynı zamanda bireyin yaşamını tasarladığı olgusunun bilincinde
olmalıdır.

Bu
çalışmada açık havada rekreasyon faaliyetlerine katılımın, kişilere
kazandırdığı sosyal, psikolojik, fiziksel, ve duygusal katkıların
belirlenmesine çalışılmıştır. “Yeşil Düzce” olarak bilinen,  rekreasyon olanakları ve turizm potansiyeli
açısından zengin bir alan olan “Düzce Kenti” çalışma alanı olarak
belirlenmiştir. Çalışmada katılımcıların demografik özellikleri, açık havada
ortalama geçirdikleri süre, fiziksel aktivite sıklıkları değerlendirilerek;
zihinsel açıdan sağlıklı olma durumları ile ilişkilendirilmiştir. Toplam 405
kişiye anket yapılarak, IBM SPSS Statistics 22 programı ile sıklık analizi,
çapraz tablolama, bağımsız örneklem t testi ve tek yönlü varyans analizi
uygulanarak, açık ve yeşil alanlarda rekreasyonel aktivitelere katılımın yalnız
fiziksel sağlık üzerinde değil, aynı zamanda zihinsel sağlık üzerinde de olumlu
etkileri bulunduğu belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen veriler ışığında, insanları
açık havada bulunmaya ve gün ışığına erişime olanak sağlayan, sosyal etkileşimin
sağlanmasını destekleyen, yürüme, koşma, bisiklete binme, yüzme vb. fiziksel
aktivitelere katılmaya teşvik edebilen mekanlar yaratılmasının önemi
vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Açık ve Yeşil Alanlar, Düzce, Rekreasyon, Mental Sağlık

Kaynakça

• Adıgüzel, O., Batur, H.Z., Ekşili, N. Kuşakların değişen yüzü ve y kuşağı ile ortaya çıkan yeni çalışma tarzı: mobil yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2014/1, Sayı:19, 2014.
• Altman, I., and S. M. Low. (1992). Place Attachment. New York: Plenum Press.
• Anonim a (2018). http://Bianet.Org/Bianet/Siyaset/13730-Turkiyenin-Ruh-Sagligi-Haritasi/ adresinden erişildi.
• Berke, E. B., L. M. Gottlieb, A. V. Moudon, and E. B. Larson. Protective association between neighborhood walkability and depression in older men. Journal of the American Geriatrics, Society 55 (4), s. 526–33, 2007.
• Budak, G., Sürgevil, O. Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi, Cilt: 20, Sayı:2, Yıl: 2005, s. 95-108, 2005.
• Coleman, R., Barries, G. (2000). Yöneticinin Kılavuzu, Remzi Kitabevi, s. 206. İstanbul.
• Coşkun, R., Altunışık, R, Yıldırım, E., (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık 9. Baskı, 144.
• Day, R. (2008). Local Environments and Older People’s Health: Dimensions from a Comparative Qualitative Study in Scotland. Health & Place 14: s. 299–312.
• Düzce İli Raporu (2001). http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/duzce_icdr2011.pdf/ adresinden erişildi.
• Evans, G. W. (2001). Environmental Stress And Health. In Handbook Of Health Psychology, Edited By A. Baum, T. Revenson, And J. E. Singer, s. 571–610. Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Farmer, M. E., B. Z. Locke, E. K. Moscicki, A. L. Dannenberg, D. B. Larson, and L. S. Radloff. Physical activity and depressive symptoms: The NHANES I Epidemiologic Follow-up Study. American Journal of Epidemiology, 128: 1340–51. 1988.
• Güllüce, A. Ç., İşcan, Ö. F. Mesleki tükenmişlik ve duygusal zeka arasındaki ilişki. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Ekim 2010, 5(2), s. 7‐29, 2010.
• Gültekin, P., (2010). Düzce Uğursuyu ve Aksu Havzaları Ekoturizm Potansiyelinin Belirlenmesi ve Peyzaj Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce, Türkiye.
• Hartig T., Mang M., Evans G. W. (1991). Restorative Effects Of Natural Environment Experiences. Environment and Behavior, 23(1), 326.
• Kaplan R. (1973). Some Psychological Penefits Of Gardening. Environment and Behavior, Vol. 5(2), s. 145-61.
• Kaplan, S. The restorative benefits of nature—toward an integrative framework. Journal of Environmental Psychology 15 (3): s. 169–82. 1995.
• Kaplan, R. The nature of the view from home: psychological benefits. Environment and Behavior 33: s. 507–42, 2001.
• Kearney, A. R. Residential development patterns and neighborhood satisfaction: impacts of density and nearby nature. Environment and Behavior 38 (1): s. 112–39, 2006.
• Lee, S. W., C. D. Ellis, B.-S. Kweon, and S.-K. Hong. Relationship between landscape structure and neighborhood satisfaction in urbanized areas. Landscape and Urban Planning, 85: 60–70. 2008.
• Maas, J., P. Spreeuwenberg, M. Van Winsum-Westra, R. A. Verheij, S. De Vries, and P. P. Groenewegen. Is green space in the living environment associated with people’s feelings of social safety? Environment and Planning A 41 (7): 1763–77, 2009.
• Okutan, E., Yıldız, Ş., Konuk, F. İş hayatında tükenmişlik sendromu: finans ve muhasebe çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s.1-17, 2013.
• Özdede, S. (2017). Kentsel Peyzaj Planlama ve Tasarımında Rüzgâr Etkisi; Düzce Kenti Örneği, Düzce Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Düzce, Türkiye.
• Özgüner, H., Doğal peyzajın insanların psikolojik ve fiziksel sağlığı üzerine etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 2, s. 97-107, 2004.
• Özdemir, B., Polat, A. The evaluation of user preferences: the case of urban parks in Konya. The Journal of MacroTrends in Energy and Sustainability, Macro Journals, Vol 2, 2014.
• Özışık, Y. (1988). Kara Harp Okulu Öğretim Elemanlarının Rekreasyon Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Pouya, S., Bayramoğlu, E., Demirel, Ö., Şifa bahçesi tasarım yöntemlerinin araştırılması. Kastamonu Üni., Orman Fakültesi Dergisi, 15 (1): s. 15-25, 2015.
• Rohde, C. L. E., Kendle, A. D. (1994). Human Well Being, Natural Landscapes And Wildlife İn Urban Areas. English Nature Science Publications, No: 22, English Nature, Peterborough.
• Sabancı, G. (2016). Öğretim Elemanlarının Rekreasyonel Faaliyetlere Katılımlarını Engelleyen Faktörlerin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye.
• Saxena, S., Ommeren, M. V., Tang, K. C., Armstrong. T. P. Mental health benefits of physical activity. Journal of Mental Health. 14 (5): 445–51, 2005.
• Sullivan, W.C., Chang, C. (2011). Mental Health and the Built Environment. Mental Health And The Built Environment For Health, Well-Being, And Sustainability içinde (s. 106-116) Island Press.
• Şama E, Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), s. 99-110, 2003.
• Taş, S., (2012). Trabzon ve Ekoturizm: Yerli Ziyaretçilerin Yöreyi Değerlendirmesine Yönelik Bir Araştırma. Basılmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm işletmeciliği ve otelcilik Anabilim dalı, Balıkesir, Türkiye.
• TDK (2018) http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=268890/ adresinden erişildi.
• Tetik, N., (2012). Turist Rehberlerinin Ekoturizm Alanındaki Yeterlilikleri: Doğu Karadeniz Örneği, Basılmamış doktora tezi, Balıkesir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Işletmeciliği ve Otelcilik Anabilim dalı, Balikesir, Türkiye.
• Tolukan E, (2010). Niğde Özel Yetenekle İlgili Bölümlerde Okuyan Üniversite Öğrencilerinin Rekreasyonel Aktivitelere Katılımlarına Engel Olabilecek Unsurların Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde, Türkiye.
• Torkildsen, G. (2005). Leisure And Recreation Management (5th Edition), London.
• TUİK (2013), Seçilmiş Göstergelerle Düzce. ISBN 978-975-19-6071-9. http://www.tuik.gov.tr./ adresinden erişildi.
• TUİK (2018) ADKNS. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr/ adresinden erişildi.
• Uyanık, H.S. (2016). Yeni Kent Kurgusunda Rekreatif Yeşil Alanlar ve Parklar Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, Türkiye.
• World Health Organization (2008). http://www.Who.İnt/Gho/Publications/World_Health_Statistics/EN_WHS08_Full.Pdf/ adresinden erişildi.
• Ulrich, R. S. Natural versus urban scenes: Some psychological effects. Environment and Behaviour, 13(5), s. 523-556, (1981).