Somut Kültürel Miras Örneklerinin Sürdürülebilir Turizm İlkeleri ile Değerlendirilmesi: Haho Manastırı (Erzurum)

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 14, 30.08.2023

Mustafa ÖZGERİŞ Ayşe KARAHAN Elif AKPINAR KÜLEKÇİ Neslihan DEMİRCAN İşik SEZEN Faris KARAHAN

https://doi.org/10.51552/peyad.1207106

Öz

Bu araştırmada, Erzurum ili Tortum ilçesinde yer alan, yaklaşık 1000 yıllık tarihiyle somut mimari miras niteliğindeki Haho Manastırı, çevresiyle bir bütün olarak sürdürülebilir turizm ilkeleri bakımından değerlendirilmektedir. Araştırma kapsamında 10 soru ile doğrulanan 5 faktörden oluşan bir anket çalışması, 386 kişinin oluşturduğu 4 farklı katılımcı grupla yürütülmüştür. Anket verileri SPSS Statistics programı ile analiz edilerek, bağımsız değişkenlere (katılımcı gruplar) ait ortalama puanlar arasındaki anlamlı farklılıkları belirleyen tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testi gerçekleştirilmiştir. Araştırma ile uzman gruba ait birçok faktörün ortalama puanının diğer katılımcı gruplara göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı saptanmıştır. Araştırma sonucunda Haho Manastırı’nın somut kültürel miras olarak sürdürülebilirliği için paydaş katılımı sürecinin işletildiği bir planlama çalışması ile koruma, yenileme, mekânsal tasarım ve diğer sosyo-kültürel uygulamalarla birlikte bütüncül bir canlandırma projesinin yürütülmesinin gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Haho Manastırı, Somut Kültürel Miras, Sürdürülebilir Turizm

Evaluation of Tangible Cultural Heritage Examples with Sustainable Tourism Principles: Haho Monastery (Erzurum)

Öz

In this research, Haho Monastery, which is a tangible architectural heritage with a history of approximately 1000 years, located in Tortum district of Erzurum province, is evaluated in terms of sustainable tourism principles as a whole. Within the scope of the research, a questionnaire consisting of 5 factors confirmed by 10 questions was carried out with 4 different participant groups consisting of 386 people. The survey data were analyzed with the SPSS Statistics 20.0 program, and a one-way analysis of variance (ANOVA) test was performed, which determines the significant differences between the mean scores of the independent variables (participant groups). With the research, it was determined that the average score of many factors belonging to the expert group differed significantly compared to the other participant groups. As a result of the research, it was emphasized that for the sustainability of Haho Monastery as a tangible cultural heritage, the necessity of carrying out a holistic revitalization project together with conservation, renewal, spatial design and other socio-cultural practices, with a planning study in which the stakeholder participation process is operated.

Anahtar Kelimeler

Haho Monastery, Sustainable Tourism, Tangible Cultural Heritage

Kaynakça

• Adams, G.D. (1995). Cultural tourism: The arrival of the intelligent traveler. Mus. News, 74, 32–37.
• Anonim 2022a. Türkiye Kültür Portalı, Haho Kilisesi. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/erzurum/gezilecekyer/haho-kilisesi-tas-cami (01.11.2022).
• Anonim 2022b. Tortum Hahuli (Bağbaşı) Köyü Manastırı. https://erzurumportali.com/shf/3870/Tortum-Haho-Hahuli-Manastiri (01.11.2022).
• Butler, R. ve Nelson, J.G. (1998). Tourism ve Sustainable Development: Monitoring, Planning, Managing, Decision Making. Waterloo, ON: Waterloo University Press.
• Caro, J.L., Luque, A. ve Zayas, B. (2015). Nuevas tecnologías para la interpretación y promoción de los recursos turísticos culturales. Pasos Rev. Tur. Y Patrim. Cult. 13, 931–945.
• Demirer, D. (2015). Kültürel Mirasın Sürdürülebilirliği Kapsamında Edebiyat Turizminin Yönetici ve Tüketici Perspektifinden Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• De Schaun, K. R. (2008). Application of the Sustainable Tourism Planning Principles to the Tourism Destination of La Romana-Bayahibe, Dominican Republic. Master Thesis, The University of Texas at Austin, Masters of Community ve Regional Planning, https://repositories.lib.utexas.edu/handle/2152/22318 (08.09.2022).
• Durak, Ş. (2014). Tarihi Çevrelerde Sürdürülebilir Turizm Planlaması: Diyarbakır Tarihi Sur İçi Bölgesi Örneği. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• Düzgün, E. ve Çalık, İ. (2017). Gümüşhane İli Süleymaniye Mahallesindeki Tarihi Yapıların Sürdürülebilir Turizm Bağlamında Değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS-IV, 125-136.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, Kültür ve Turizm: Kültürel Turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15 (1-2), 51-59.
• Giliberto, F. ve Labadi, S. (2022). Harnessing cultural heritage for sustainable development: an analysis of three internationally funded projects in MENA Countries, International Journal of Heritage Studies, 28 (2), 133-146.
• Gössling S., Hall C.M. ve Weaver D. B. (2009). Sustainable Tourism Futures Perspectives on Systems, Restructuring ve Innovations. Chapter: Sustainable Tourism Futures Perspectives on Systems, Restructuring ve Innovations, 1-19, USA.
• Güleç Korumaz, S.A., 2015. Kültürel Miras Yönetiminde Karar Destek Sistemlerinin Kullanımına Yönelik Bir Model Önerisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Hierro, J.A. (2013). Activos culturales y desarrollo sostenible: La importancia económica del Patrimonio Cultural. Política Soc. 50, 1133–1148.
• Hua, Z. (2010). A study of rural tourism in Hongsha village of Sansheng town, Chengdu China: With a perspective of sustainable tourism. China: Sichuan Normal University.
• Huete-Alcocer, N., López-Ruiz, V.R. ve Grigorescu, A. (2019). Measurement of Satisfaction in Sustainable Tourism: A Cultural Heritage Site in Spain. Sustainability, 11 (6774), doi:10.3390/su11236774.
• Kalıpsız, A. (1981). İstatistik Yöntemler. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Karahan, F., Orhan, T. ve Çakır, E. (2012). Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi İnovasyona Dayalı Turizm Stratejisi Bağlamında Uzundere Vadisine Bakış. Uluslararası Katılımlı Bölgesel İşbirliği ve Kalkınma Sempozyumu, 17-20 Ekim 2012, Erzurum.
• Karapınar, E. ve Barakazı, M. (2017). Kültürel Miras Turizminin Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi: Göbeklitepe Ören Yeri. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 5-18.
• Kervankıran, İ. (2011). Afyonkarahisar İlinin Başlıca Doğal, Tarihi ve Kültürel Kaynaklarının Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
• Kurak Açıcı, F., Ertaş, Ş. ve Sönmez, E. (2017). Sürdürülebilir Turizm: Kültür Turizmi ve Kültürel Miras. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 52-66.
• Likert, R., Roslow, S. ve Murphy, G. (1934). A Simple ve Reliable Method of Scoring The Thurstone Attitude Scales. The Journal of Social Psychology. Doi: 10.1080/00224545.1934.9919450
• McColl S. F. ve Moisey, R. N. (2008). Pathways ve Pitfalls in the Search for Sustainable Tourism, Chapter: Tourism, Recreation ve Sustainability 2nd Edition Linking Culture ve the Environment, 1-17, USA.
• Megeirhi, H.A., Woosnam, K.M., Ribeiro, M.A., Ramkissoon, H. ve Denley, T.J. (2020). Employing a value-belief-norm framework to gauge Carthage residents’ intentions to support sustainable cultural heritage tourism. Journal of Sustainable Tourism, 28 (9), 1351-1370.
• Niemczyk, A.(2013). Cultural tourists: An attempt to classify them. Tour. Manag. Perspect. 5, 24–30.
• Özdamar, K. (2003). Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• Özgeriş, M. (2020). Sakin Şehir Uzundere’nin Planlama ve Tasarım Uygulamaları Yönünden Sürdürülebilirliğinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Özgeriş M. ve Karahan, F. (2021a). Use of geopark resource values for a sustainable tourism: a case study from Turkey (Cittaslow Uzundere). Environment, Development ve Sustainability 23, 4270–4284.
• Özgeriş M. ve Karahan, F. (2021b). Kalkınma Odaklı Mekânsal Tasarım ve Uygulama Girişimlerinin Sürdürülebilirliğinin Değerlendirilmesi: Sakin Şehir Uzundere Örneğinde Bir Çalışma. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 23 (1), 45-58.
• Özgeriş, M. ve Karahan, F. (2022). Kültürel Miras Bağlamında Tarımsal Teraslar ve Özellikleri: Uzundere (Erzurum) Örneğinde Bir Değerlendirme. Milli Folklor, 17 (133 ), 160-175.
• Özkan, H. (2013). Haho Manastırı. Atatürk Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 979, Erzurum. ISBN 978-975-442-152-1
• Phillips, R., Freeman, R.E. ve Wicks, A.C. (2003). What stakeholder theory is not. Bus. Ethics Q. 13, 479–502.
• Rakitovac, K.A. ve Uroševi ´c, N. (2017). Valorisation of Cultural Heritage in Sustainable Tourism. Management, 12 (3), 199–215. https://doi.org/10.26493/1854-4231.12.199-215
• Ransley, M. (2012). Sustainable Tourism Practices. https://www.academia.edu/4820716/ (08.09.2022)
• Richard, G. (2001). Cultural Attractions ve European Tourism. CAB International: Wallingford, UK.
• Sangchumnong, A. ve Kozak, M. (2018). Sustainable cultural heritage tourism at Ban Wangka Village, Thailand, Anatolia, 29 (2), 183-193,
• Saunders, M., Lewis, P. ve Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business Students. Pearson, New York.
• TIES, (2007). The International Ecotourism Society, Definitions ve Principles. www.ecotourism.org, (08.09.2022)
• Torralba, L.T. (2015). La dimensión turística del patrimonio cultural de la ciudad de Lorca (Murcia, España). Cuad. Tur. 36, 389–414.
• Toy, S. (2010). Uzundere İlçe Durum Tespit Toplantısı Raporu. Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA), Erzurum.
• TÜİK, (2022). Adrese Dayalı Nüfu Verileri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (08.09.2022).
• UN, (1987). Report of the World Commission on Environment ve Development: Our Common Future. http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf (08.09.2022)
• UNEP ve WTO, (2005). United Nations Environment Programme ve World Tourism Organization. Making Tourism More Sustainable: A Guide for Policy Makers. http://www.unep.fr/shared/publications/pdf/dtix0592xpa-tourismpolicyen.pdf (08.09.2022)
• UNESCO, (1972). The World Heritage Convention. https://whc.unesco.org/en/convention/#Brief-History (01.11.2022)
• UNESCO, (2022). International Conference Innovative Policies for Heritage Safeguarding ve Cultural Tourism Development. https://whc.unesco.org/en/events/258/ (01.11.2022).
• UNWTO, (2007). Unite Nations World Tourism Organization, Sustainable Tourism Concepts ve Principles. www.unwto.org, (08.09.2022).
• UNWTO, (2008). Unite Nations World Tourism Organization. https://www.unwto.org/archive/global/publication/unwto-development-assistance-2008-0, (08.09.2022).
• Ürün, Ş. (2016). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme: Doğal Miras Alanları Başvuru, Adaylık ve Değerlendirme Süreçleri. Unesco Türkiye Millî Komisyonu Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Wang, R., Liu, G., Zhou, J. ve Wang, J. (2019). Identifying the Critical Stakeholders for the Sustainable Development of Architectural Heritage of Tourism: From the Perspective of China. Sustainability, 11 (6-1671), Doi: https://doi.org/10.3390/su11061671
• WTO, (1996). Agenda 21 for the Travel ve Tourism Industry. http://www.world-tourism.org/sustainable/doc/a21-def.pd, (08.09.2022).