Travma Sonrası Stres Bozukluğu ve Tedavisinde Kullanılan Davranışçı Terapi Müdahale Teknikleri

Yıl 2022, , 499 - 509, 27.12.2022

Alpay Çiller , Tolga Köskün , Ali Yunus Emre Akca

https://doi.org/10.18863/pgy.1096518

Cited By: 2

Öz

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), bu bozukluğun belirtilerini gösteren kişilerin işlevselliklerini önemli ölçüde azaltan, psikolojik sağlıklarını olumsuz etkileyen bir bozukluktur. Davranışçı terapi ise bu psikolojik bozuklukla birlikte diğer pek çok psikolojik bozukluğun tedavisinde kullanılan görgül temellere dayanan bir terapi yaklaşımıdır. Bu çalışmada yapılan alanyazın taraması sonucunda ulaşılan ve TSSB tedavisinde kullanılan davranışçı terapi müdahale tekniklerini ve bu tekniklerin görgül temellerini konu alan makaleler derlenmiştir. Türkçe ve İngilizce alanyazındaki çalışmalar incelenerek TSSB tedavisinde yaygın olarak psikoeğitim, gerçek hayatta maruz bırakma, hayali maruz bırakma, uzun süreli maruz bırakma, nefes egzersizleri, gevşeme eğitimi ve sistematik duyarsızlaştırma davranışçı terapi müdahale tekniklerinin kullanıldığı ve bu tekniklerin ilgili bozukluğun tedavisinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Davranışçı Terapi, Maruz Bırakma, Sistematik Duyarsızlaştırma, Nefes Egzersizi, Gevşeme Eğitimi, Psikoeğitim

Destekleyen Kurum

Aydın Adnan Menderes Üniversiresi

Teşekkür

Araştırma ve yayın süreci boyunca desteklerini ve bilgilerini esirgemeyen Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Klinik Psikoloji A.B.D. öğretim üyelerinden Prof. Dr. Çiğdem Günseli Dereboy ve Doç. Dr. Cennet Şafak Öztürk Hocalarımıza teşekkür ederiz.

Post Traumatic Stress Disorder and Behavioral Therapy Intervention Techniques Used in Treatment

Öz

Post-traumatic stress disorder (PTSD) is a disorder that significantly reduces the functionality of people with symptoms of this disorder and negatively affects their psychological health. Behavioral therapy is an empirically based therapy approach used in the treatment of this psychological disorder and many other psychological disorders. In this study, the articles on behavioral therapy intervention techniques used in the treatment of PTSD and the empirical basis of these techniques were compiled. The literature review in Turkish and English revealed that psychoeducation, real-life exposure, imaginary exposure, prolonged exposure, breathing exercises, relaxation training and systematic desensitization behavioral therapy intervention techniques are commonly used in the treatment of PTSD and that these techniques are effective in the treatment of the disorder.

Anahtar Kelimeler

Post-Traumatic Stress Disorder, Behavioral Therapy, Exposure, Systematic Desensitization, Breathing Exercise, Relaxation Training, Psychoeducation

Kaynakça

• APA (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3rd edition (DSM-III). Washington D.C, American Psychiatric Association.
• APA (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition (DSM-5). Washington D.C, American Psychiatric Association.
• Başoğlu M, Şalcıoğlu E, Livanou M (2002) Traumatic stress responses in earthquakesurvivors in Turkey. J Trauma Stress, 15:269–276.
• Beck JG, Palyo SA, Winer EH, Schwagler BE, Ang EJ (2007) Virtual reality exposuretherapy for PTSD symptoms after a road accident: an uncontrolled case series. Behav Ther, 38:39–48.
• Bisson JI, Ehlers A, Matthews R, Pilling S, Richards D, Turner S (2007) Psychological treatments for chronic post-traumatic stress disorder: Systematic review and meta analysis. Br J Psychiatry, 190:97–104.
• Breslau N, Davis GC, Andreski P, Peterson EL, Schultz LR (1997) Differences disorder. Arch Gen Psychiatry, 54:1044–1048.
• Breslau N, Davis GC, Andreski P, Peterson EL (1991) Traumatic events and posttraumatic stress disorder in an urban population of young adults. Arch Gen Psychiatry, 48:216–222.
• Bolu A, Erdem M, Öznur T (2014) Travma sonrası stres bozukluğu. Anatolian Journal of Clinical Investigation, 8:98-104.
• Cragan MK, Deffenbacher JL (1984) Anxiety management training and relaxation as self control in the treatment of generalized anxiety in medical outpatients. J Couns Psychol, 31:123–131.
• Cyniak-Cieciura M, Zawadzki B (2019) The relationship between temperament traits and post-traumatic stress disorder symptoms and its moderators: Meta-analysis and meta regression. Trauma Violence Abuse, 20:1-15.
• Çenesiz GZ (2015) Kaygı durumlarında gevşeme egzersizi ve sistematik duyarsızlaştırma kullanımı: Bir vaka örneği. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, 2:40-48.
• Demiralp M, Oflaz F (2007) Bilişsel-davranışçı terapi teknikleri ve psikiyatri hemşireliği uygulaması. Anadolu Psikiyatri Derg, 8:132–139.
• Dikkatli S (2000) TSSB’de etiyolojik faktör olarak ailenin araştırılması (Uzmanlık tezi). Ankara, Gülhane Askeri Tıp Akademisi.
• Eftekhari A, Ruzek JI, Crowley JJ, Rosen CS, Greenbaum MA, Karlin BE (2013) Effectiveness of national implementation of prolonged exposure therapy in veterans affairs care. JAMA Psychiatry, 70:949–955.
• Erdoğan H (2015) Kanser hastalarında algılanan sosyal desteğin travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, anksiyete ve stres ile olan ilişkisi (Uzmanlık tezi). Gaziantep, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Foa EB, Kozak MJ (1985) Treatment of anxiety disorders: In Implications for Psychopathology. (Eds AH Tuma, JD Maser):421-452. Hillsdale, NJ, Erlbaum.
• Foa EB, Kozak MJ (1986) Emotional processing of fear: Exposure to corrective information. Psychol Bull, 99:20-35.
• Geyran PÇ (1995) Travma sonrası stres bozukluğu ile ilişkili nörobiyolojik kanıtlar. Dusunen Adam, 8:9-18.
• Geyran PÇ (2000) Psikolojik travma ve sonuçları: Tarihsel arka plan ve güncel kavramlar üzerine gözden geçirme. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 8:9-12.
• Gros DF, Yoder M, Tuerk PW, Lozano BE, Acierno R (2011) Exposure therapy for PTSD delivered to veterans via telehealth: Predictors of treatment completion and outcome and comparison to treatment delivered in person. Behav Ther, 42:276–283.
• Handan N, Cerit C (2018) Savaş nedeniyle Türkiye’ye göç ederek insani yardım kuruluşunda çalışan Suriyeli mültecilerde travma sonrası stres bozukluğu ve ilişkili etmenler. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4:70-73.
• Hinton DE, Hofmann SG, Rivera E, Otto MW, Pollack MH (2011) Culturally adapted CBT (CA-CBT) for Latino women with treatment-resistant PTSD: A pilot study comparing A-CBT to applied muscle relaxation. Behav Res Ther, 49:275-280.
• Jacobson E (1987) Progressive relaxation. Am J Psychol, 100:522-537.
• Kessler RC, Sonnega A, Bromet E (1995) Posttraumatic stress disorder in the national comorbidity survey. Arch Gen Psychiatry, 52:1048-1060.
• Kiselica MS, Baker SB, Thomas RN, Reedy S (1994) Effects of stress inoculation training on anxiety, stress and academic performance among adolescents. J Couns Psychol, 41:335–342.
• Kılıç M (2008) Afetlerde psikososyal hizmetlerin etkililiği: Türk Kızılay’ı ve 2005 Pakistan depremi (Uzmanlık tezi). Kocaeli, Kocaeli Üniversitesi.
• Kolit Z, Ekici G, Yağcıoğlu AE (2019) Ruhsal hastalıklarda gevşeme eğitiminin ağrı, yorgunluk ve uyku üzerine etkisinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 7:171–178.
• Lian Y, Xiao J, Wang Q, Ning L, Guan S, Ge H et al (2014) The relationship between glucocorticoid receptor polymorphisms, stressful life events, social support and post traumatic stress disorder. BMC Psychiatry, 14:232.
• Madrid E, Swanson J (1995) Psychoeducational groups for young adults with genital herpes: Training group facilitators. J Community Health Nurs, 12:189-198.
• Marsella AJ, Kameoka VA (1989) Ethnocultural issues in the assessment of psychopathology: In Measuring Mental Illness: Psychometric Assessment For Clinicians. (Eds S Wetzler): 231-256. Washington DC, American Psychiatric Association.
• Marsella AJ, Friedman MJ, Spain EH (1993) Ethnocultural aspects of posttraumatic stress disorder. Review of Psychiatry, 12:157-181.
• Mcfarlane AC (1997) The prevalence and longitudinal course of PTSD. Ann N Y Acad Sci, 821:10–23.
• Merikangas KR, He J, Burstein M, Swanson SA, Avenevoli S, Cui L et al (2010) Life-time prevalence of mental disorders in U.S. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 49:980–989.
• Nemeroff CB, Owens MJ, Bissette G, Andorn AC, Stanley M (1988) Reduced corticotropin releasing factor binding sites in the frontal cortex of suicide victims. Arch Gen Psychiatry, 45:577–579.
• Oflaz F, Hatipoğlu S, Aydin H (2008) Effectiveness of psychoeducational intervention on post traumatic stress disorder and coping styles of earthquake survivors. J Clin Nurs, 17:677–687.
• Oflaz F, Özcan CT, Taştan S, Çiçek H, Aslan Ö, Vural H (2010) Hemşirelerin travma sonrası stres bozukluğu belirtilerini tanıma durumları. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1:1-6.
• Ozer EJ, Lipsey T, Weis D, (2003) Predictors of posttraumatic stress disorder and symptoms in adults: A meta-analysis. Psychol Bull, 129:52–73.
• Özdel K (2015) Dünden bugüne bilişsel davranışçı terapiler: Teori ve uygulama. J Psychiatr-Special Topics, 8:10-20.
• Özer Ö, Yöntem MK (2019) A technological tool for treating social anxiety: Virtual reality. J Psychiatr Nurs, 10:296–301.
• Özgen F, Aydın H (2016) Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri Dergisi, 14: 3676–3689.
• Özten E, Sayar GH (2015) Eşik altı travma sonrası stres bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7:348-355.
• Reger GM, Holloway KM, Candy C, Rothbaum BO, Difede J, Rizzo AA et al (2011) Effectiveness of virtual reality exposure therapy for active duty soldiers in a military mental health clinic. J Trauma Stress, 24:93-96.
• Spiegler MD, Guevremont DC (2010) Contemporary Behavior Therapy. Belmont, CA,, Wadsworth.
• Sungur MZ (1999) İkincil travma ve sosyal destek. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2:105-108.
• Sütçigil L, Aslan S (2012) Travma sonrası stres bozukluğunda prolonged exposure terapisi. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1:98-104.
• Taymur I, Sargin AE, Özdel K, Türkçapar HM, Çalisgan L, Zamki E et al (2014) Endüstriyel bir patlama sonrasında akut stres bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu gelişiminde olası risk faktörleri. Noro Psikiyatr Ars, 51:23-29.
• Tural U, Coşkun B, Onder, E, Corapçioglu A, Yildiz M, Kesepara C et al (2004) Psychological consequences of the 1999 earthquake in Turkey. J Trauma Stress, 17:451–459.
• Turan S, Poyraz C (2015) Günlük yaşam stresiyle baş etmek için kullanılan psikoterapi yöntemleri. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 4:133-140.
• Watson CG, Tuorila JR, Vickers KS, Gearhart LP, Mendez CM (1997) The efficacies of three relaxation regimens in the treatment of PTSD in Vietnam war veterans. J Clin Psychol, 53:917–923.
• Wolpe, J (1961) The systematic desensitization treatment of neuroses. J Nerv Ment Dis, 132:189-203.
• Yavuz KF, Karatepe HT (2015) Travma sonrası stres bozukluğunun psikoterapisi. Turkiye Klinikleri J Psychiatr-Special Topics, 8:44-52.
• Yehuda RLM, Southwick SM (1991) Increased number of glucocorticoid receptors in posttraumatic stress disorder. Am J Psychiatry, 148:499-504.
• Yeomans PD, Forman EM, Herbert JD, Yuen E (2010) A randomized trial of are conciliation workshop with and without PTSD psychoeducation in Burundian sample. J Trauma Stress, 23:305-312.