Öğretmenlerde Çözüm Odaklı Düşünme İle Mutluluk İlişkisinde Sürekli Umut ve Yaşam Doyumunun Aracı Rolü

Yıl 2021, , 337 - 360, 29.12.2021

Fuat Aydoğdu

https://doi.org/10.18863/pgy.983099

Cited By: 7

Öz

Bu araştırmada öğretmenlerde çözüm odaklı düşünme ile mutluluk ilişkisinde sürekli umut ve yaşam doyumunun aracı etkisinin belirlenmesine yönelik bir model test edilmiştir. Araştırmanın örneklemini Muş merkez ve ilçelerinde bulunan okul öncesi, ilkokul, ortaokul, lise ve Rehberlik ve Araştırma Merkezleri'nde görev yapan 479'u kadın, 307'si erkek olmak üzere toplam 786 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada toplanan veriler, Çözüm Odaklı Düşünme Envanteri, Sürekli Umut Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği ve Oxford Mutluluk Ölçeği Kısa Formu ile elde edilmiştir. Araştırma kapsamında önerilen model, yapısal eşitlik modellemesi ile test edilmiş ve kabul edilebilir uyum değerleri ile doğrulanmıştır. Modelde, çözüm odaklı düşünce ile mutluluk ilişkisinde erkek örnekleminde sürekli umut ve yaşam doyumunun kısmi aracılığı, kadın örnekleminde ise tam aracılık rolü saptanmıştır. Buna göre araştırmada öğretmenlerin çözüm odaklı düşünce düzeyinin sürekli umut ve yaşam doyumu düzeyleri üzerinde, bunların da mutluluk üzerinde anlamlı birer yordayıcı olduğu belirlenmiştir. Çözüm odaklı düşünce ile mutluluk arasında modelde belirlenen dolaylı etkinin anlamlı olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

çözüm odaklı düşünme, mutluluk, umut, yaşam doyumu, öğretmen

Teşekkür

Bu makalenin yazımında emeği geçen Covid-19 nedeniyle 01.06.2021 tarihinde aramızdan ayrılan Değerli Hocam Dr. Öğr. Üyesi Selami TANRIVERDİ’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Mediating Role of Dispositional Hope and Life Satisfaction in the Relationship between Teachers' Solution-Focused Thinking and Happiness

Öz

The aim of this study was to test a model to determine the mediating effect of dispositional hope and life satisfaction in the relationship between solution-focused thinking and happiness in teachers. The sample of the research is composed of 786 teacher 479 of whom are women and 307 of whom are men working at the preschools, primary schools, middle schools, high schools and Guidance Research Center's in Muş and its districts. The data are accumulated via The Solution-focused Inventory, Dispositional Hope Scale, Satisfaction With Life Scale and he Oxford Happiness Questionnaire Short-Form. The recommended model within the research was tested with structural equation modeling and it was confirmed via acceptable model fit indices. In the model, in regard of the relationship between solution focused thinking and happiness, role of partial mediation of dispositional hope and life satisfaction with the men and whole mediation with the women was detected. In these terms it has been determined with the research that the level of solution focused thinking of teachers is a determiner on the levels of hope and life satisfaction and these two are significant determiners on happiness. The indirect effect between solution focused thinking and happiness, which has been detected within the model is significant.

Anahtar Kelimeler

solution-focused thinking, happiness, hope, life satisfaction, teacher

Kaynakça

• Akpınar, R. (2006). Duygusal yüz ifadelerini anlama becerisini geliştirmeye yönelik örnek bir öğretim programı. Journal of Human Sciences, 1(1), 2-10.
• Akyol, E. Y. ve Bacanlı, F. (2019). Building a solution-focused career counselling strategy for career indecision. Australian Journal of Career Development, 28(1), 73–79. DOI:10.1177/1038416218779623
• Altuntaş, S. ve Genç, H. (2018). Mutluluğun Yordayıcısı Olarak Psikolojik Sağlamlık: Öğretmen Örnekleminin İncelenmesi. Hacettepe University Journal of Education, 1-15. DOI: 10.16986/HUJE.2018046021
• Argyle, M., Martin, M. ve Crossland, J. (1989). Happiness as a function of personality and social encounters. In J.P.Forgas ve J.M.Innes (Eds.), Recent Advances in Social Psychology: an international perspective (pp.189–203). North-Holland: Elsevier.
• Arslan, N. ve Akın, A. (2016). Çözüm odaklı kısa süreli grupla psikolojik danışmanın lise öğrencilerinin akran zorbalığına etkisi. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 72-84.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 115-129.
• Aydın, B. (2010). Üniversite öğrencilerinin duygusal zeka ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi: Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• Bulut, M. ve Yıldız, M. (2020). Üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin yaşam doyumlarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24 (2), 397-412.
• Cantez, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin mutluluk, psikolojik sağlamlık ve öz yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 4(2), 61-76.
• Caprara, G. V. ve Steca, P. (2005). Affective and social self- regulatory efficacy beliefs as determinants of positive thinking and happiness. European Psychologist, 10(4), 275–286. DOI:10.1027/1016-9040.10.4.275
• Cepukiene, V. ve Pakrosnis, R. (2011). The outcome of solution-focused brief therapy among foster care adolescents: the changes of behavior and perceived somatic and cognitive difficulties. Children and Youth Services Review, 33(6), 791–797. DOI:10.1016/j.childyouth.2010.11.027
• Cihangir Çankaya, Z. ve Meydan, B. (2018). Ergenlik döneminde mutluluk ve umut. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(65), 207-222. DOI: 10.17755/esosder.316977
• Çivitçi, A. ve Topbaşoğlu, T. (2015). Akılcı duygusal eğitimin ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumları üzerindeki etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 16 (1), 13-29. DOI: 10.12984/eed.56560
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, R. ve Murat, M. (2017). Öğretmen adaylarının mutluluk, iyimserlik, yaşam anlamı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal of Society Researches, 7(13), 347-378.
• Demirel, S. ve Canat, S. (2004). Ankara'daki beş eğitim kurumunda kendini yaralama davranışı üzerine bir çalışma. Kriz Dergisi, 12 (3), 1-9. DOI: 10.1501/Kriz_0000000210
• Demirli, A., Türkmen, M. ve Arık, R. S. (2015). Investigation of dispositional and state hope levels’ relations with student subjective well-being. Social Indicators Research, 120(2), 601–613. DOI: 10.1007/s11205-014-0607-9
• Diener, E. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49 (1), 71-75.
• Doğan, S. (1999). Çözüm-odaklı kısa süreli terapi: kuramsal bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2 (12), 28-38.
• Doğan, T. ve Akıncı-Çötok, N. (2011). Oxford Mutluluk Ölçeği Kısa Formunun Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 165-172.
• Dora, S. (2003). Sosyal problem çözme envanteri (revize edilmiş formu)'nin Türkçe'ye uyarlanması: geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları. Hacettepe Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Erez, A., Johnson, D. E. ve Judge, T. A. (1995). Self-deception as a mediator of the relationship between dispositions and subjective well-being. Personality and Individual Differences, 19 (5), 597-612. DOI: 10.1016/0191-8869(95)00088-N
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: Mc Graw HIll.
• Genç, E. (2000). Öğretmenlerde denetim odağının problem çözmeye yönelik yaratıcılıklarıyla ilişkisi. Marmara Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Görgen, İ., Deniz, S. ve Kiriş, A. (2011). Eğitim fakültesi öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin incelenmesi. Education Sciences, 6(1), 673-681.
• Grant, A. M. (2011). The solution-focused inventory: A tripartite taxonomy for
• teaching, measuring and conceptualising solution-focused approaches to
• coaching. The Coaching Psychologist, 7(2), 98-106.
• Grant, A. M., Cavanagh, M. J., Kleitman, S., Spence, Gordon, Lakato, M. ve Yu, N. (2012). Development and validation of the solution-focused inventory. The Journal of Positive Psychology, 7(4), 334-348. DOI: 10.1080/17439760.2012.697184
• Green, L. S., Oades, L. G. ve Grant, A. M. (2006). Cognitive-behavioral, solution-focused life coaching: Enhancing goal striving, well-being, and hope. The Journal of Positive Psychology, 1(3), 142–149. DOI: 10.1080/17439760600619849
• Gülcan, A. (2014). Genç yetişkinlerde iyimserliğin mutluluk ve yaşam doyumu üzerindeki etkisinin incelenmesi. Fatih Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Gündoğdu, R. (2019). The effect of solution-focused group counseling with psychological counselor candidates on solution-focused tendency and satisfaction with life. Journal of Education and e-Learning Research, 6 (1), 26-37. DOI: 10.20448/journal.509.2019.61.26.37
• Güner, O. (2018). Çözüm bende saklı. Ankara: Efil Yayınevi.
• Haroz, E. E., Jordans, M., Jong, J., Gross, A., Bass, J. ve Tol, W. (2017). Measuring hope among children affected by armed conflict: cross-cultural construct validity of the children’s hope scale. Assessment, 24(4), 528-539. DOI: 10.1177/1073191115612924
• Hills, P. ve Argyle, M. (2002). The oxford happiness questionnaire: a compact scale for the measurement of psychological well-being. Personality and Individual Differences, 33, 1073–1082.
• Kangal, A. (2013). Mutluluk üzerine kavramsal bir değerlendirme ve Türk hanehalkı için bazı sonuçlar. Electronic Journal of Social Sciences, 12(44), 214-233.
• Karababa, A. (2018). Ön ergenlerin umut düzeylerinin ebeveynlik stilleri açısından incelenmesi. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 48-64.
• Karagöz, Y. (2011). Olumlu düşünme eğitim programının ergenlerin geleceğine yönelik iyimserlik, depresyon ve bilişsel çarpıtma düzeylerine etkisinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karcıoğlu, Ö. (2020).What is corona viruses, and how can we protect ourselves? Phnx Med Journal, 2(1), 66-71.
• Kardas, F., Cam, Z., Eskisu, M. ve Gelibolu, S. (2019). Gratitude, hope, optimism and life satisfaction as predictors of psychological well-being. Eurasian Journal of Educational Research, 19(82), 81-100.
• Kashdan, T. B. (2004). The assessment of subjective well-being (issues raised by the oxford happiness questionnaire). Personality and Individual Differences, 36(5), 1225-1232. DOI: 10.1016/S0191-8869(03)00213-7
• Kenny, D. A. ve McCoach, D. B. (2009). Effect of the number of variables on measures of fit in structural equation modeling. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 10(3), 333–351. DOI: 10.1207/S15328007SEM1003_1
• Kim H. Y. (2013). Statistical notes for clinical researchers: assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52–54. DOI:10.5395/rde.2013.38.1.52
• Kocaman, E. N. (2019). Bir grup yetişkinde umut ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Koçak, Ö. F. (2014). Kişilerarası çatışmalar ve yaşam doyumu ilişkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Erciyes Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Köktuna, Z. S. (2007). Çözüm odaklı kısa terapi tekniğinin alt sosyo ekonomik seviyedeki kadınların geleceğe umut ile bakabilme ve boyun eğici davranışlarına etkisinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Malkoç, A. (2011). Öznel iyi oluş müdahale programının üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeylerine etkisi. Maramara Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans (Meydan, 2013).
• Murdock, N. L. (2016). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları:olgu sunumu yaklaşımıyla. (çev. Füsun AKKOYUN). Ankara: Nobel Yayınları.
• Myers, D. G. ve Diener, E. (1995). Who ıs happy? Psychological Science, 6(1), 10-19. DOI: 10.1111/j.1467-9280.1995.tb00298.x
• Naseem, Z. ve Khalid, R. (2010). Positive thinking in coping with stress and health outcomes: literature review. Journal of Research & Reflections in Education (JRRE), 4(1), 42-61.
• Oliver, C. ve Charles, G. (2015). Which strengths-based practice? reconciling strengths-based practice and mandated authority in child protection work. Social Work, 60(2), 135-143. DOI: 10.1093/sw/swu058
• Öğretir, A. (2004). Pozitif düşünmeye dayalı grup eğitimi programının annelerin benlik algısı, eşlerine ve çocuklarına yönelik tutumları ile kendini denetleme becerisi ve otomatik düşünceleri üzerinde etkisi. Ankara Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Özkul, R. ve Cömert, M. (2018). Ortaokul öğretmenlerinde yaşam doyum düzeyi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 707-724. DOI: 10.17556/erziefd.418640
• Öztürk, A . (2015). Öğretmenlerin sahip oldukları yaşam amaçları ve sosyal desteğin öznel iyi oluş üzerindeki yordayıcı rolü. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015 (5), 338-347.
• Padilla-Walker, L. M., Hardy, S. A. ve Christensen, K. J. (2011). Adolescent hope as a mediator between parent-child connectedness and adolescent outcomes. The Journal of Early Adolescence, 31(6), 853–879. DOI: 10.1177/0272431610376249
• Recepoğlu, E. ve Ülker Tümlü, G. (2015). Üniversite akademik personelinin mesleki ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(4), 1851-1868.
• Sahin Baltaci, H. (2018). Comparison of hope and life satisfaction levels of Turkish and American middle school students. Eurasian Journal of Educational Research, 74, 99-122.
• Sarıçam, H. (2014). Çözüm odaklı kısa süreli yaklaşıma dayalı bir müdahale programının ruminasyon üzerinde etkisi. Sakarya Üniversitesi: Yayımlanmamış doktora lisans tezi.
• Sari̇, E., Uyumaz, G. ve Kaya, C. (2019). Çözüm odaklılığın yordayıcı değişkenleri: yaşam doyumu, stres, depresyon ve yılmazlık. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 423-438.
• Selwyn J. ve Grant A. M. (2019) Self-regulation and solution-focused thinking mediate the relationship between self-insight and subjective well-being within a goal-focused context: An exploratory study, Cogent Psychology, 6, 1, 1-15. DOI: 10.1080/23311908.2019.1695413
• Shrout, P. E. ve Bolger, N. (2002). Mediation in experimental and nonexperimental studies: New procedures and recommendations. Psychological Methods, 7(4), 422–445. DOI: 10.1037/1082-989X.7.4.422
• Sin, N. L. ve Lyubomirsky, S. (2009). Enhancing well-being and alleviating depressive symptoms with positive psychology interventions: a practice-friendly meta-analysis. Journal of Clinical Psychology, 65(5), 467-487. DOI: 10.1002/jclp.20593
• Si̇yez, D. ve Tan Tuna, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5 (41) , 11-22.
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275. DOI: 10.1207/S15327965PLI1304_01
• Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T. … Harney, P. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 570–585. DOI: 10.1037/0022-3514.60.4.570
• Sparrer, I. (2012). Çözüm odaklı yaklaşıma ve sistemik yapısal dizime giriş. (çev. Esin SUVARİEROL). İstanvul: Pan Yayıncılık.
• Şahi̇n, M., Aydın, B., Sarı, S., Kaya, S. ve Pala, H . (2012). Öznel iyi oluşu açıklamada umut ve yaşamda anlamın rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (3), 827-836.
• Şahi̇n, M., Aydın, B., Sarı, S., Kaya, S. ve Pala, H . (2012). Öznel iyi oluşu açıklamada umut ve yaşamda anlamın rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (3), 827-836.
• Şanal Karahan, F. (2016). Üniversite öğrencilerinde çözüm odaklı düşünmenin depresyon, anksiyete, stres ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi: Yayımlanmamış doktora tezi.
• Şanal Karahan, F. ve Hamarta, E. (2015). Çözüm odaklı envanter: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Elementary Education Online, 14(2), 757-769. DOI: 10.17051/io.2015.15313
• Şanal Karahan, F. ve Hamarta, E. (2015). Çözüm odaklı envanter: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Elementary Education Online, 14(2), 757-769. DOI: 10.17051/io.2015.15313
• Şen-Baz, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunu yordamada kariyer kararı öz-yeterliği ve umudun rolünün incelenmesi. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(2), 144-165.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Ma: Pearson.
• Tanrıverdi, S. (2018). Dil ile depresyon ve anksiyete ilişkisinde sosyal faktörlerin aracı etkisinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi: Yayımlanmamış doktora tezi.
• Tarhan, S. ve Bacanlı, H. (2015). Sürekli umut ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 1-14.
• Tüzel, H. (2019). Özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerde görülen psikososyal risk faktörleri ve meslek hastalıkları. Tarsus Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Usta, F. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi olma ve umut düzeyleri arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Uzun Özer, B. (2009). Bir grup lise öğrencisinde akademik erteleme davranışı: sıklığı, olası nedenleri ve umudun rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (32), 12-19.
• Yağmur, B. (2018). Üniversite öğrencilerinde bağlanma stilleri, ruminasyon ve depresyon düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Yapan, S. (2018). Depresyon ve anksiyete belirtilerinin yordayıcıları olarak ruminasyon, otomatik düşünceler, işlevsel olmayan tutumlar ve düşünce baskılama. Hasan Kalyoncu Üniversitesi: Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• Yetim, Ü. (1993). Life satisfaction: A study based on the organization of personal projects. Social Indicators Research, 29, 277-289.
• Yılmaz Bi̇ngöl, T. ve Akın, A. (2018). Çözüm odaklı kısa süreli yaklaşıma dayalı grup rehberliği programının öz-yeterlik inancına etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 321-340. DOI: 10.26466/opus.406195