Women Health and Psychological Functioning in Different Periods of Life: Evaluation of Nursing Approach

Yıl 2011, Cilt: 3 Sayı: 1, 67 - 99, 01.03.2011

Ayşe Koyun Lale Taşkın Füsun Terzioğlu

Öz

World Health Organization describes health as the state of being completely fine corporally, socially and psychologically. The state of being completely fine which is indicated in this description of health has been criticised by many scientists and with the idea that noone shall ever realise tha state of being completely fine corporally and psychologically, it was emphasized that individuals could be evaluated to be healthy as long as they are productive. Starting from the intrauterine period, woman passes through different periods such as childhood, adolescence, adulthood, elderliness and she experiences some physical, psychological and social differences in each of these periods within the frame of life cycle. While these differences influence productivities and life qualities of women negatively, they also make them more inclined to psychiatric illnesses. Therefore, psychological problems are more common among women and they last longer. Considering the fact that among the medical personnel, it is the nurses who spend time with patients during the phases of diagnosis, treatment and rehabilitation the most, it could be said that nurses have a significant role in intervening in problems that affect the psychological health of woman. The nurse has responsibilities such as determining the problem the woman goes through, providing protective care, getting an early diagnosis, making the convenient remedial intervention and consigning, when necessary. In this article, significant woman health problems that could be experienced starting from the intrauterine life until the end of life by woman, the effects of this problem to the psychological health of the woman and nursing approaches in view of these problems are discussed.

Anahtar Kelimeler

woman, psychological health, nursing approach, major periods of life

Yaşam Dönemlerine Göre Kadın Sağlığı ve Ruhsal İşlevler: Hemşirelik Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi

Öz

Dünya Sağlık Örgütü sağlığı, bedensel, sosyal ve ruhsal yönden tam iyilik hali olarak tanımlamaktadır. Bu sağlık tanımında belirtilen tam iyilik hali pek çok bilim insanı tarafından eleştirilmiş ve hiçbir kişinin bedensel ve ruhsal açıdan tam iyilik halini gerçekleştiremeyeceği düşüncesi ile bireylerin üretken olduğu sürece sağlıklı olarak değerlendirilebileceği vurgulanmıştır. Kadın; yaşam döngüsü çerçevesinde anne rahminden başlayarak, çocukluk, ergenlik, erişkinlik, yaşlılık gibi farklı dönemlerden geçmekte ve bu dönemlerden her birinde bir takım fiziksel, ruhsal ve sosyal farklılıklar yaşamaktadır. Yaşanılan bu farklılıklar, bir yandan kadınların üretkenliklerini ve yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkilerken, diğer yandan da onları psikiyatrik hastalıklara daha yatkın hale getirmektedir. Bu yüzden kadınlarda psikolojik sorunlar daha yaygındır ve daha uzun sürmektedir. Hastalarla tanı, tedavi ve rehabilitasyon aşamalarında en fazla zaman geçiren sağlık personelinin hemşireler olduğu dikkate alınırsa, kadının ruh sağlığını etkileyen sorunlara müdahalede hemşirenin rolünün çok önemli olduğu söylenebilir. Hemşirenin kadının yaşadığı sorunları belirleme, koruyucu bakım verme, erken tanı konulması, uygun tedavi edici müdahaleyi yapma ve gerekli olduğunda sevk etme gibi sorumlulukları vardır. Bu makalede, kadının yaşamboyu yaşayabileceği önemli kadın sağlığı sorunları ve bu sorunların psikolojik sağlığına etkileri ve bu sorunlar karşısındaki hemşirelik yaklaşımları tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kadın, ruh sağlığı, hemşirelik yaklaşımı, yaşam dönemleri

Kaynakça

• Uğurlu M, Soydal T. Türkiye'de ruh sağlığı hizmetlerinin birinci basamak sağlık hizmetlerine entegrasyonu: Birinci basamakta ruh sağlığı eğitim programı. Kriz Dergi- si 2004; 12:41-45.
• Taşkın L. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği Kitabı, 8. Baskı, Ankara, Sistem Ofset Matbaacılık, 2007.
• World Health Organization. Gender and women’s mental health. http://www.who.int/mental_health/prevention/genderwomen. (14 Ekim 2008’de ula- şıldı).
• Akdeniz F, Gönül S. Kadınlarda üreme olayları ile depresyon ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi 2004; 2:70-74.
• Kelleci M, Aştı N, Küçük L. Bir sağlık ocağına başvuran kadınların genel sağlık anketine göre ruhsal durumları. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2003; 7:11- 14.
• Buzlu S, Bostancı N, Özbaş D, Yılmaz S. İstanbul'da bir sağlık ocağına başvuran kadınların genel sağlık anketine göre ruhsal durumlarının değerlendirilmesi. TTB Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED) 2006; 15:134-138.
• Center For Genetics and Society. Sex selection. http:// www.geneticsandsociety.org/ article.php?list=type&type=29 (2 Şubat 2010’da ulaşıldı).
• T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Toplumsal cinsiyet eşitliği. http://www.aileicisiddet.net/egitim/set/Toplumsal-Cinsiyet-Esitligi.pdf. (8 Temmuz 2010’da ulaşıldı).
• Özdemir O, Ocaktan E, Kanyılmaz D. Toplumlarda cinsiyet oranı ve etkilendiği düşünülen faktörler. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2005; 58:180-188.
• Parliamentary Office of Science And Technology. Sex selection. Postnote 2003; 198:1-4.
• Lhila A, Simon KI. Prenatal health investment decisions: Does the child's sex matter. Demography 2008; 45:885-905.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. 2827 Sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun http:// www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA84981 6B2EF570BA9B95413E3FB. (4 Şubat 2010’de ulaşıldı).
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye nüfus ve sağlık araştırması. TNSA 2008. http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2008/data/tnsa-2008_on_rapor- tr.pdf. (10 Nisan 2009’da ulaşıldı).
• World Health Organization. Breastfeeding http://www.who.int/topics/ breastfeeding/ en/. (4 Şubat 2010’da ulaşıldı).
• Cowan B. Let her die. Indian J Matern Child Health 1990; 1:127-128.
• Kulsoom U, Saeed A. Breast feeding practices and beliefs about weaning among mothers of infants aged 0-12 months. J Pak Med Assoc 1997; 47:54-60.
• Akyüz A, Kaya T, Şenel N. Annenin emzirme davranışının ve emzirmeyi etkileyen durumların belirlenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6:331-335.
• Seçkin RÇ. Çocuk ihmal ve istismarı. http:// www.halk-sagligi.uludag.edu.tr/ semi- nerler/cocuk-ihmal_ve_istismari.pdf. (5 Kasım 2008’de ulaşıldı).
• Çocuk İstismarını ve İhmalini Önleme Derneği. Çocuk İstismarı ve İhmaline Multidisipliner Yaklaşım. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara, 2007.
• Erdoğan E. Çocuk istismarı. http:// www.ctf.istanbul.edu.tr/anabilimdallari/ pdf/109/cocuk_istismari.pdf. (4 Kasım 2008’de ulaşıldı).
• Kara B, Biçer Ü, Gökalp AS. Çocuk istismarı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2004; 47:140-151.
• Jain AM. Emergency department evaluation of child abuse. Emerg Med Clin North Am 1999; 17:575-593.
• Gürhan N. Çocuk ihmalini ve istismarını önlemede hemşirenin görev ve sorumluklu- ları. 2. Uluslararası Katılımlı Çocuk İstismarını ve İhmalini Önleme Sempozyumu, 8- 10 Mayıs 2008, Ankara, Türkiye. Kongre Özet Kitabı sayfa:23.
• Erbil N, Divan Z, Önder P. Ergenlerin benlik saygısına ailelerinin tutum ve davranış- larının etkisi. Aile ve Toplum Dergisi 2006; 3:7-15.
• Özcebe H. Birinci basamakta adölesan sorunlarına yaklaşım. TTB Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED) 2002; 11:374-377.
• Tamar D, Ögel K, Çakmak D. Ergenlik döneminde madde kullanımı Ege Psikiyatri 1997; 2:502-519.
• Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye'de ortaöğretim kuramlarına devam eden öğrenci- lerde ve ceza infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlü çocuklarda şiddet ve şiddeti etkileyen etkenlerin saptanması çalışmaları 2007. http:// www.tuik.gov.tr/ jsp/gosterge. (9 Haziran 2009’da ulaşıldı).
• Tezcan S, Özcebe H, Subaşı N, Üner S, Telatar TG. Hacettepe Üniversitesi Öğrenci- lerinin Ruhsal Sağlık Düzeyleri ve Madde Kullanım Boyutlarının Saptanması. Hacet- tepe Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Birimi, Ankara, 2006.
• Güler A. Ergenlerde madde bağımlılığı. http:// www.halksagligi.med.ege.edu.tr/ seminerler/2003-/ergenlerdemaddebagimliligi_ayse.pdf. (5 Kasım 2008’de ulaşıldı).
• Demirel F, Bideci A, Çamurdan O, Yeşilkaya E, Cinaz P. Bilinçsiz zayıflama diyeti uygulayan ergen kızlarda gelişen hipotiroidi: Olgu sunumu. TTB Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED) 2005; 14:188-191.
• Küey AG. Yeme bozuklukları. Adölesan Sağlığı II Sempozyum Dizisi 2008; 63:81-83.
• Ertan T. Psikiyatrik Bozuklukların Epidemiyolojisi. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psiki- yatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi 2008; 62:25-30.
• Maner F, Aydın A. Yeme bozukluklarında bilişsel davranışçı terapi. Psikiyatride Der- lemeler, Olgular ve Varsayımlar Dergisi2007; 1:23-36.
• Herpetz-Dahlman B. Outcome in adolescent anorexia nervosa. Acta Neuropsychiatrica 2002; 14:90-98.
• Hedlund S, Fichter MM, Quadflieg N, Brandl C. Expressed emotion, family environment, and parental bonding in bulimia nervosa: a 6-year investigation. Eat Weight Disord 2003; 8:26-35.
• Kuruoğlu AÇ. Yeme bozukluklarında genetik etkenler. Klinik Psikofarmakoloji Bül- teni 2000; 10:32-37.
• Erol A, Toprak G, Yazıcı F, Erol S. Üniversite öğrencilerinde yeme bozukluğu belirti- lerini yordayıcı olarak kontrol odağı ve benlik saygısının karşılaştırılması. Klinik Psi- kiyatri Dergisi 2000; 3:147-152.
• Maner F, Aydın A. Yeme bozukluklarında bilişsel davranışçı tedavi. www.kdtd.org/admin/download/data/YemeBozbili%C5%9Fseltedavi%20RCHP%20 II%20(2)%20Fulya%20Maner.doc. (12 Mart 2010’da ulaşıldı).
• TC. Adalet Bakanlığı. Türk Medenî Kanunu. http:// www.tbmm.gov.tr/ kanun- lar/k4721.html. (12 Mart 2010’da ulaşıldı).
• Arın MC. Yeni Medeni Kanunun yaşamımıza getireceği değişiklikler. http:// www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/yeni_medeni_kanun.pdf. (12 Mart 2010’da ulaşıldı).
• Başer M. Adölesan cinselliği ve gebelik. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yükse- kokulu Dergisi 2000; 4:50-54.
• Gümüşdere Ş. İstanbul’da bir gençlik merkezi deneyimi. İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Adölesan Sağlığı 2 Sempozyum Dizisi 2008; 63:29- 32.
• The Guttmacher Instıtute. Facts on induced abortion worldwide. http:// www.unhcr.org/refworld/pdfid/4a2f69572.pdf. (31 Mart 2010’da ulaşıldı).
• World Health Organization. Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks. http://www.who.int/ healthinfo/ glo- bal_burden_disease/GlobalHealthRisks_report_full.pdf. (31 Mart 2010’da ulaşıldı).
• Saruhan A, Ünsal Ş. Kürtajda suçluluk. Hemşirelik Forumu 2003; 6:19-26.
• Kitapçıoğlu G, Yanıkkerem E, Sevil Ü, Yüksel D. Gebelerde doğum ve postpartum döneme ilişkin endişeler; bir ölçek geliştirme ve validasyon çalışması. Adnan Mende- res Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2008; 9(1):47-54.
• Özvarış ŞB, Ertan AE. Üreme sağlığında yaşamboyu yaklaşımı. http:// www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/ureme_sagliginda_yasam_boyu.pd f (17 Haziran 2010’da ulaşıldı).
• Beydağ KD. Doğum sonu dönemde anneliğe uyum ve hemşirenin rolü. TSK Koru- yucu Hekimlik Bülteni 2007; 6:479-484.
• Gamble JRN. Women’s preference for a cesarean section. Birth 2001; 28:101-110.
• Kocabaşoğlu N, Başer SZ. Gebelik ve doğumla tetiklenen psikiyatrik hastalıklar. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi 2008; 62:349-354.
• Marakoğlu K, Şahsıvar Ş. Gebelikte depresyon. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Science 2008; 28:525-532.
• Llewellyn AM, Stowe ZN, Nemeroff CB. Depression during pregnancy and the puerperium. J Clin Psychiatry 1997; 58:26-32.
• Downs DS, Dinallo JM, Kirner TL. Determinants of pregnancy and postpartum depression: prospective influences of depressive symptoms, body image satisfaction, and exercise behavior. Ann Behav Med 2008; 36:54-63.
• Tezel A. Pospartum depresyonun değerlendirilmesinde hemşirelerin/ebelerin sorum- lulukları. Yeni Symposium 2006; 44:49-52.
• Mills EP. Depression, anxiety and childbirth depression. Anxiety & Childbirth http://www.pndsa.co.za/research.htm. (30 Ekim 2008’de ulaşıldı).
• Başer M, Mucuk S, Korkmaz Z. Postpartum dönemde anne ve babaların yenidoğan bakımına ilişkin gereksinimlerinin belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Dergisi 2005; 14:54- 58.
• Akdolun BN. Postpartum dönemde annelerin bakım gereksinimleri ve ebe- hemşirenin rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2002; 6:42-49.
• Kavlak O, Saruhan A. İnfertil kadınlarda yalnızlık düzeyi ve bunu etkileyen faktörle- rin incelenmesi. Ege Tıp Dergisi 2002; 41:229-232.
• Yanıkkerem E, Kavlak O, Sevil Ü. İnfertil çiftlerin yaşadıkları sorunlar ve hemşirelik yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 11:112-121.
• Jedrzejczak P, Luczak-Wawrzyniak J, Szyfter J, Przewoźna J, Taszarek-Hauke G, Pawelczyk L. Feelings and emotions in women treated for infertility. Przegl Lek 2004; 61:1334-1337.
• Güz H, Özkan A, Sarısoy G, Yanık F, Yanık A. Psychiatric symptoms in Turkish infertile women. J Psychosom Obstet Gynaecol 2003; 24:267-271.
• Jirka J, Schuatt S, Foxal JM. Lonelines and social support in infertile couples. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 1996; 25:55-59.
• Çek S. YÜT’de hemşirenin ekip içerisindeki rolü. http://www.inferder.org/ images/yutte_hemsirenin_ekip_icindeki_rolu.ppt. (25 Aralık 2008’de ulaşıldı).
• Özerdoğan N, Sayıner FD, Köşgeroğlu N, Ünsal A. 40–65 yaş grubu kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluğu prevalansı, depresyon ve diğer ilişkili faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009; 2:46-59.
• İncesu C. Cinsel işlevler ve cinsel işlev bozuklukları. Klinik Psikiyatri Dergisi 2004; 3:3-13.
• Laumann EO, Nicolosi A, Glasser DB, Paik A, Buvat J, Gingeli C et al. Prevalence of sexual problems among men and women aged 40 to 80 years: results of an international survey. 2nd International Consultation on Erectile and Sexual Dysfunction, June 28-July 1 2003, France.
• Çayan S, Akbay, Bozlu M, Canpolat B, Acar D, Ulusoy E. Türk kadınlarında cinsel fonksiyon prevalansı ve cinsel fonksiyonları bozabilecek potansiyel risk faktörleri. Androloji Bülteni 2004; 17:179.
• Kütmeç C. Kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluğu ve hemşirelik bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2009; 4:111-136.
• Babayiğit MA, Bakır B. HIV enfeksiyonu ve AIDS: Epidemiyolojisi ve korunma. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2004: 3:280-290.
• Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Araştırma ve Tedavi Merkezi. Niğde Valiliği Niğde İl Sağlık Müdürlüğü. 1 Aralık Dünya AIDS Günü. http://www.nsm.gov.tr/ tr_TR/haber_detay.asp?haberID=343.(3 Haziran 2009’da ulaşıldı).
• Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Araştırma ve Tedavi Merkezi. Türkiye'de HIV/AIDS vakalarının yıllara göre dağılımı. http://www.hatam.hacettepe.edu.tr/ aralik2008.shtml. (28 Nisan 2009’da ulaşıldı).
• Tabak F. Viral hepatitler. İÜ. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlik- leri. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Hastalıklar Sempozyum Dizisi 2007; 55:195-214.
• Akın L. Türkiye’de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların epidemiyolojisi. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Science 2006; 26:655-665.
• Aksu T. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar. http://www.sabem.saglik.gov.tr/ kaynak- lar/214_8_kadin1_18.sayı.pdf. (8 Kasım 2008’de ulaşıldı).
• Clinical Prevention Guidance. Sexually transmitted diseases treatment guidelines 2006. Morbidity and Mortality Weekly Report 2006; 55:11.
• Miller KE, Ruiz DE, Graves JC. Update on the prevention and treatment of sexually transmitted diseases. Am Fam Physician 2003; 67:1915-1922.
• World Health Organisation Division Of Health Promotion, Education And Communication Health Education And Health Promotion Unit. WHO Global School Health Initiative. Health Promoting Schools. 1998. Geneva, Switzerland. http:// www.who.int/school_youth_health/media/en/92.pdf. (20 Nisan 2009’da ula- şıldı).
• İnal M. CYBE-infertilite ilişkisi ve doğurganlık. 5. Uluslararası Üreme Sağlığı Ve Aile Planlaması Kongresi, 19-22 Nisan 2007, Ankara, Türkiye. Kongre Özet Kitabı say- fa:178.
• Işın G. Asıl soru hangisi? PIVOLKA 2003; 2:13-19.
• Yeni E. Kadında sirkumsizyon ve genital mutilasyon. Androloji Bülteni 2004; 18:261-263.
• Elnashar A, Abdelhady R. The impact of female genital cutting on health of newly married women, Int J Gynaecol Obstet 2007; 97:238-244.
• El-Defrawi MH, Lotfy G, Dandash KF, Refaat AH, Eyada M. Female genital mutilation and its psychosexual impact, J Sex Marital Ther 2001; 27:465-73.
• Dandash, KF. Refaat AH., Eyada, M. Genital mutilation: a descriptive study. J. Sex Marital Ther 2001; 27:453:458.
• Aktaş S, Çalık KY. Kadın genital mutilasyonu. TTB Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED) 2010; 19:30-37.
• Ünal H. Meme Kanserli Hastalara Cerrahın Bakış Açısı. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakülte- si Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri 119 Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hasta- lıklar Sempozyum Dizisi 2008; 62:119-126.
• Özmen V. Breast cancer in the World and Turkey. J Breast Health 2008; 4:6–12.
• American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2009. http://www.cancer.org/ acs/groups/content/@nho/documents/document/500809webpdf.pdf. (15 Temmuz 2010’da ulaşıldı).
• 88. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı. 2005 Yılı Türkiye Kanser İstatistikleri. http://www.ketem.org/istatistik.php. (15 Temmuz 2010’da ulaşıldı).
• Reis N. Jinekolojik kanser ve tedavilerinin kadın sağlığına etkileri. C.Ü.Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2003; 7:35-40.
• Gümüş A. Meme kanserinde psikososyal sorunlar ve destekleyici girişimler. Meme Sağlığı Dergisi 2006; 2):108-114.
• Can G. Kanserde cinsel sağlık. Androloji Bülteni 2004; 19:355-356.
• Ulutin HC. Kanserli hastada psikolojik sorunlar. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bilimleri Dergisi 2006; 9:39-41.
• Mete HE, Önen Ö. Kanserli hastalarda depresyon. Duygudurum Dizisi 2001; 4:184- 191.
• Berard RM. Depression and anxiety in oncology: the psychiatrist's perspective. J Clin Psychiatry 2001; 62 (Suppl 8):58-63.
• Anderson B, Lutgendorf S. Quality of life as an outcome measure in gynecologic malignancies. Curr Opin Obstet Gynecol 2000; 12:21-26.
• Furniss K. Tomatoes, pap smear, and tea? adopting behaviors that may prevent reproductive cancers and improve health. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2000; 26:641-650.
• Reis N. Jinekolojik kanserli hastaların bakım ve rehabilitasyonunda hemşirenin rolü. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 9:88-97.
• Kaaks R, Lukanova A. Effects of weight control and physical activity in cancer prevention: role of endogenous hormone metabolism. Ann NY Acad Sci 2002; 963:268-281.
• Lammers SE, Schaefer KM, Ladd EC et al. Caring for women living with ovarian cancer: recommendations for advanced practice nurses. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2000; 26:567-573.
• Carlsson ME, Strang PM. Educational group support for patients with gynaecological cancer and ther families. Support Care Cancer 1996; 4:102-109.
• Taş AK, Uyanık D, Karakaya Z. Şiddeti içselleştiren kadın profili: Türkiye için güncel bir yaklaşım 1993. www.die.gov.tr/tkba/english_tkba/makaleler.htm-12k. (17 Ekim 2008’de ulaşıldı).
• T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, ICON-Institut Public Sector Gmbh And BNB Danışmanlık (2009), Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması 2008.
• ICN (International Council of Nurses) (2001) Nurses, always there for you: united against violence. International Nurses’ Day 2001. www.icn.ch/indkit2001.htm (30 Ekim 2008’de ulaşıldı).
• Gürsoy E. Kadına yönelik şiddete yaklaşımda hemşirenin yeri ve önemi. 1. Kadın Sağlığı Kongresi, 20-22 Mart 2008 Ankara, Türkiye. Kongre Özet Kitabı Sayfa:148.
• Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2009 Nüfus Sayımı Sonuçları. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=6178. (16 Haziran 2010’da ulaşıl- dı).
• Selam B, Topçuolu A. Menopozda hormon replasman tedavisi kullanımı ile ilgili tartışmalar ve güncel yaklaşım. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi 2004; 3:38-43.
• Saraçolu F. Menopoz ve hormon replasman tedavisi. Geriatri 1998; 1:76-88.
• Aydemir Ö, Yağcı E, Gülseren L, Kültür S. Menopoz döneminde anksiyete ve depres- yon. Turk Psikiyatri Derg 1999; 10:268-274.
• Avis NE, McKinlay SM. A longitudinal analysis of women’s attitudes toward the menopause: result from the Massachusetts Women’s Health Study. Maturitas 1991; 13:65-79.
• Varma GS, Oğuzhanoğlu NK, Karadağ F, Özdel O, Amuk T. Doğal ve cerrahi me- nopozda depresyon ve anksiyete düzeyleri ile cinsel doyum arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri Dergisi 2005; 8:109-115.
• Evlice YE, Tamam L, Karataş G. Menopoz ve tedavi sürecinde ortaya çıkan ruhsal sorunlar. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3:108-112.
• Uysal A. Dünyada yaygın bir sorun: yaşlı istismarı ve ihmali. Aile ve Toplum 2002; 2:43-49.
• Taşçı E, Saruhan A. Yaşlılık ve kadın. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2006; 22:187-198.
• Baker MW, Heitkemper MM. The roles of nurses on interprofessional teams to combat elder mistreatment. Nurs Outlook 2005; 53:253-259.
• Oh J, Kim HS, Martins D, Kim H. A study of elder abuse in Korea. International J Nurs Stud 2006; 43:203-214.
• Koştu N. Yaşlı istismarı ve ihmalinin önlenmesinde halk sağlığı hemşiresinin rolü. Özveri Dergisi 2005; 4 http://www.ozida.gov.tr/ozveri/ov4/ov4yasliistismari.htm. (11 Haziran 2010’da ulaşıldı).
• Callaghan J. Elder abuse and one community’s response. Int J Health Care Qual Assur Inc Leadersh Health Serv 1998; 11:6-11.
• Sayan A, Durat G. Yaşlı istismarı ve ihmali: önleyici girişimler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2004; 7:97-106.
• Kışsal A, Beşer A. Yaşlı İstismar ve İhmalinin Değerlendirilmesi. TAF Prev Med Bull 2009; 8(4):357-364.
• Şener Ü. Kadın yoksulluğu. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlen- dirme Notu 2009. http://www.tepav.org.tr/tur/admin/dosyabul/upload/ TEPAV_DN_kadin_yoksullugu.pdf. (8 Temmuz 2010’da ulaşıldı).
• T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Türkiye’de Kadının Durumu 2009, http://www.ksgm.gov.tr/Pdf/t%C3%BCrkiyede%20kadinin%20durumu%20 SON% 2005.05.2009.doc. (8 Temmuz 2010’da ulaşıldı).
• Danış MZ. Yaşlılık, yoksulluk ve yalnızlık. http://www.gebam.hacettepe.edu.tr/ sosyal_boyut/ yaslilik_yoksuluk_yanlizlik.pdf (8 Kasım 2008’de ulaşıldı).
• İçli G. Yaşlılar ve yetişkin çocuklar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2008; 1:29-38.