12-18 Yaş Aile Eğitimi Programının Aile İşlevlerine Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: Ek 1 (Araştırma Sayısı), 152 - 171, 29.12.2021

Sema Şimşek Hasan Atak

Öz

Bu çalışmada 12-18 Yaş Aile Eğitimi Programı’nın (AEP) aile işlevleri üzerindeki etkisi yarı deneysel bir çalışmayla incelenmiştir. Araştırmanın deney ve kontrol gruplarındaki aileler amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Öntest-sontest uygulamalarında Kişisel Değerlendirme Ölçeği, Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ) ve Ebeveyn Olarak Ben Ölçeği (EOB) kullanılmıştır. Deney grubunda 14 oturum süren Aile Eğitim Programı gerçekleştirilmiştir. Kontrol grubunda eğitim uygulanmamıştır. Elde edilen veriler SPSS 22 programıyla kovaryans analizi, ilişkili-ilişkisiz t testi ve wilcoxon işaretli sıralar testi kullanılarak analiz edilmiştir. Deney grubunda problem çözme, ebeveynlik rolleri, duygusal tepki verebilme, gereken ilgiyi gösterebilme, davranışları kontrol etme, genel işlevler alt ölçeklerinin ön test-son test puanları arasında anlamlı bir farklılaşma olduğu, iletişim işlevi açısından ise anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür. Kendilerini düzenleme becerilerine ait öntest-sontest ortalamaları arasında da anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Sonuç olarak aile eğitim programının ebeveynler üzerinde etkili olduğu saptanmıştır. Kontrol grubunda problem çözme, iletişim, duygusal tepki verebilme, gereken ilgiyi gösterebilme, davranışları kontrol etme alt ölçeklerinde öntest-sontest puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Ebeveynlik rolleri ve genel işlevler alt ölçeklerinde öntest-sontest puanları arasında anlamlı bir farklılık görülmüştür. Kontrol grubu ebeveynlerin kendilerini düzenleme becerilerine ait öntest-sontest ortalamaları arasında da anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Eğitimin uygulanmadığı kontrol grubunda genel anlamda bir değişiklik yaşanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile Eğitim Programı, Aile İşlevselliği, Sağlıklı-Sağlıksız Aile, Ergenlik.

Effect of 12-18 Age Family Training Program on Family Functions

Öz

In this study, the effect of 12-18 Age Family Education Program (AEP) on family functions was examined in a quasi-experimental study. The families in the experiment and control groups of the study were selected by purposeful sampling method. Self-Assessment Scale, The Family Assessment Device (FAD) and Me as a Parent Scale (MPS) were used as pretest-posttest data collection tools. A 14-session Family Education Program was carried out in the experimental group. No study was conducted with the control group. In the experimental group, it was observed that there was a significant difference between the pre-test and post-test scores of the sub-scales of problem solving, parenting roles, affective responsiveness, affective involvement, controlling behaviors, and general functioning and there was no significant difference in terms of communication function. A significant difference was also found between the pre-test and post-test means of self-regulation skills. As a result, it was determined that the family education program was effective on parents. In the control group, no significant difference was found between the pretest-posttest scores in the subscales of problem solving, communication, affective responsiveness, affective involvement and controlling behaviors. A significant difference was found between the pre-test and post-test scores of parenting roles and general functioning subscales. There was no significant difference between the pre-test and post-test means of the control group parents' self-regulation skills. In the control group, where training was not applied, there was no change in general.

Anahtar Kelimeler

Family education program, family functionality, healthy-unhealthy family, adolescence

Kaynakça

• Adem S. (2019). Aile eğitim programının aile işlevleri üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Ay F. (2015). Aile eğitimi kurslarının yetişkin eğitimi bağlamında etkililiğinin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Bartın, Bartın Üniversitesi.
• Bağatarhan T., Nazlı S. (2013). Ebeveyn eğitim programının annelerin ebeveynlik öz-yeterliklerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Sayı: 31, 67-88.
• Balcı A. (2017). Sosyal medya temelli anne katılım programının anne çocuk ilişkisine ve anne öğretmen iş birliği-iletişimine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ankara, Gazi Üniversitesi.
• Baran G., Yurteri Tiryaki A. (2016). Aile Yaşam Dinamiği. G. Baran (Ed.). Ankara: Pelikan Yayıncılık.
• Bayraktutan F. (2005). Aile içi ilişkiler açısından internet kullanımı (Yüksek lisans tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Bekman S. (1998). Eşit Fırsat (Anne Çocuk Eğitim Programı'nın Değerlendirilmesi). http://www.acev.org/wp-content/uploads/2017/11/acev_esit_firsat_reduce-1.pdf. Erişim Tarihi: 23 Ağustos 2020.
• Bulut I. (1990). Aile Değerlendirme Ölçeği El Kitabı. Ankara: Özgüzeliş Matbaası.
• Bulut I. (1993). Ruh Hastalığının Aile İşlevlerine Etkisi. Ankara: T.C Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları.
• Çakır E. (2017). Ortaokullarda aile katılımına yönelik okul müdürlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi (Karaman ili örneği) (Yüksek lisans tezi). Konya, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Çekiç A. (2015). Akılcı duygusal aile eğitim programının anne babaların akılcı olmayan inançları ve anne babalık stresleri üzerine etkisi (Doktora tezi). Adana, Çukurova Üniversitesi.
• Çerik Ş. (2002). Ailelerin gençlere karşı tutumları ve gençlerin ailelerinin tutumlarını algılayışlarına yönelik üniversite gençliği üzerinde bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt 2, Sayı 1.
• Çimen İ.D., Coşkun A., Nasıroğlu S., Etiler N. (2017). İzmit’te yaşayan ergenlerde kendine zarar verme davranışı ve aile özellikleri ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(3), 257-264.
• Çokamay Yılmaz G. (2018). 7-11 yaş aile eğitim programının etkisinin ana babalar ve çocuklar üzerinde değerlendirilmesi (Doktora tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
• Dinçer Set E. ve Özbesler C. (2020). Evden kaçan ergenlerin aile işlevselliklerinin değerlendirilmesi: Şanlıurfa örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, Cilt 31, Sayı 2, 441-459.
• Epik M.T., Çiçek Ö., Altay S. (2017). Bir sosyal politika aracı olarak tarihsel süreçte ailenin değişen/değişmeyen rolleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Cilt 17, Sayı:38, 35-38.
• Gander M.J., Gardiner H.W. (2004). Çocuk ve Ergen Gelişimi. B.Onur (Yay.Haz.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Gladding T.S. (2012). Aile Terapisi, Tarihi, Kuram ve Uygulamaları. (İ. Keklik, İ. Yıldırım Çev.Ed.). Ankara: Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yayınları.
• Gordon T. (1996). Etkili Ana Baba Eğitimi Aile İletişim Dili. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Gül G. (2004). Aile ve Evlilik Kurumu. Evlilik Okulu (H. Yavuzer, Ed.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gülerce A. (1996). Türkiye’de Ailelerin Psikolojik Örüntüleri. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Matbaası.
• Hamilton V. E., Matthews J. M., Crawford S. B. (2015). Development and preliminary validation of a parenting self-regulation scale: “Me as a Parent”. Journal of Child and Family Studies, 24(10), 2853–2864. DOI 10.1007/s10826-014-0089-z.
• Kalyencioğlu D. ve Kutlu Y. (2010). Ergenlerin aile işlevi algılarına göre uyum düzeyleri. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, Cilt:18, Sayı: 2, Sayfa: 56-62.
• Kaplan D. S., Liu X., Kaplan H. B. (2001). Influence of parents’ self-feelings and expectations on children’s academic performance. The Journal of Educational Research, 94(6), 360-370. doi: 10.1080/0022060109598773.
• Kılıç Ç. (2010). Aile eğitim programları ve Türkiye’deki örnekleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, Sayfa 99–111.
• Köknal Ö. (2006). Ergenlik Dönemi. Ana-Baba Okulu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köksal Akyol A., Bilbay A. (2016). Aile Eğitimi. Aile Yaşam Dinamiği (G. Baran Ed.). Ankara: Pelikan Yayıncılık.
• Mutlu H. (2018). Baba destek eğitim programının aile işlevleri üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Nazlı S. (2014). Aile Danışmanlığı (11.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Nazlı S. (2019a). Geleneksel ve Gelişimsel PDR. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/110986/mod_resource/content/. Erişim Tarihi: 1 Kasım 2020.
• Nazlı S. (2019b). 21. Yüzyılda Okul Rehberlik Hizmetleri. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/44152/mod_resource/content/0/Sunu-3%20Geli%C5%9Fimsel%20PDR.pdf. Erişim Tarihi: 1 Kasım 2020.
• Özel E. (2014). 5-7 yaş çocuğa sahip ebeveynlere verilen anne baba eğitimlerinin aile çocuk ilişkisine etkisi (Malatya ili örneği) (Yüksek lisans tezi). Malatya, İnönü Üniversitesi.
• Pehlivan H. (2008). Anne eğitim programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, Yıl: 10, Cilt: 4 Sayı: 15, 55-66.
• Polat S. (2010). Şizofreni hastaları ve kardeşlerinde düşünce bozukluğu ve aile işlevleri ile ilişkileri. (Uzmanlık tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Sanders M. R. (2000). Community-based parenting and family support interventions and the prevention of drug abuse. Addictive Behaviors, Vol: 25, No: 6, 929- 942.
• Sarıot Ertürk Ö. (2019). Olumlu ebeveynlik programı: okul öncesi çocuklarda problem davranışlara etkisi ve kendini düzenleme becerisinin aracı rolü (Doktora tezi). Aydın, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Şahin Ç. (2004). Problem çözme becerisinin temel felsefesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: l0, 160-171.
• Şentürk Ü. (2008). Aile kurumuna yönelik güncel riskler. Aile ve Toplum Dergisi, Cilt 4, Sayı 14, ISSN: 1303-0256.
• Şimşek B. (2017). 7-19 yaş aile eğitim programının aile tutumlarına etkisi (Yüksek lisans tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (2011). Türkiye’de Ailelerin Eğitim İhtiyaçları. Ankara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Tezel Şahin F. ve Kalburan F.N.C. (2009). Aile eğitim programları ve etkililiği: dünyada neler uygulanıyor? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, 1-12.
• Topal K., Aksöyek A., Canatar T. (2019). Ailede sağlık-hastalık kurguları ve ailenin işlevselliği. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, 14-17.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2020). İstatistiklerle Gençlik 2019. https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33731. Erişim Tarihi: 27 Şubat 2021.
• Yavuzer H. (2010). Gençleri Anlamak (Beşinci Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.