Kabul ve Kararlılık Terapisi Odaklı Deneysel Araştırmalar: Sistematik Bir Gözden Geçirme

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 3, 340 - 352, 30.09.2022

Asiye Dursun , Mücahit Akkaya

https://doi.org/10.18863/pgy.1014526

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada, kabul ve kararlılık terapisi temelinde hazırlanan grup müdahalelerinin etkisini inceleyen lisansüstü tezlerin sistemli bir şekilde gözden geçirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; Şubat 2021 ile Nisan 2021 tarihleri arasında Google Akademik, TR Dizin ve YÖK Ulusal Tez Merkezi, veri tabanlarında, herhangi bir yıl kısıtlaması yapılmadan kabul ve kararlılık terapisi ile ilgili Türkçe yazılmış makale ve tezleri kapsayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Tarama sonucunda 907 tez ve makale PRISMA rehberi ve belirlenen seçim kriterleri doğrultusunda değerlendirilerek, kriterlere uygun olan 7 doktora tezi ve 2 makale araştırmaya dahil edilmiş ve araştırma modeli, deseni, grubu, müdahale özellikleri, ölçme araçları ve müdahale etkililiği açısından incelenmiştir. Müdahalelerin kabul ve kararlılık terapisi temelindefarklı değişkenler “başa çıkma yeterliği, yaşamın anlamı, akran zorbalığı, karar verme stratejileri, beden imgesi esnekliği, psikolojik esneklik sosyal görünüş kaygısı, olumsuz değerlendirilmekorkusu ve sınav kaygısı” üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla psikoeğitim programışeklinde hazırlandığı ve araştırmacının kendisi tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Araştırma sonucunda, incelenen tüm kabul ve kararlılık terapisi temelli müdahaleler araştırmanın bağımlıdeğişkeni üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Elde edilen sonuçlar ışığında, kabul ve kararlılık terapisinin ergen ve genç yetişkinlere yönelik hazırlanacak müdahaleler aracılığı ile önleyici ve koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinde kullanılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kabul ve kararlılık terapisi, psikoeğitim, grup müdahalesi, sistematik gözden geçirme, genç yetişkin, ergen

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Experimental Studies on Acceptance and Commitment Therapy: A Systematic Review

Öz

This research aimed to provide a systematic review of postgraduate theses that investigate the effectiveness of group interventions prepared based on acceptance and commitment therapy. Following this purpose search was carried out in several databases to include articles and theses written in Turkish on acceptance and commitment therapy without any year restrictions. As a result of the screening, 907 theses and articles were evaluated according to the PRISMA guideline and the selection criteria for the current research 2 article and 7 doctoral theses meeting the criteria were included in the research. It is seen that the studies examined within the scope of the research were prepared in the form of a psychoeducational program to proceed with different variables such as “coping competence, the meaning of life, peer bullying, decision-making strategies, body image flexibility, social appearance anxiety, fear of negative evaluation and test anxiety” and carried out by the researcher themselves. The articles selected for the research were inspected in terms of research model, research group, research design, characteristics of group interventions, measurement tools used, and the effectiveness of group interventions. Acceptance and commitment therapy-based programs examined within the scope of the research seem to be effective on the dependent variable. In the results obtained, it is recommended to use acceptance and commitment therapy (ACT) in protecting and preventive mental health services to prepare adolescents and young adults.

Anahtar Kelimeler

Acceptance and commitment therapy, psychoeducation, group intervention, systematic review, young adult, adolescent

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akin A, Kaya M, Turan ME, Akin U, Karduz FFA (2014) The validity and reliability of Turkish version of the coping competence questıonnaire. Journal of Educational & Instructional Studies in the World, 4(4), 25-29.
• Boyraz G, LightseyJr OR, Can A (2013) The Turkish version of the Meaning in Life Questionnaire: Assessing the measurement in variance across Turkish and American adult samples. Journal of personality assessment, 95(4), 423-431.
• Coto-Lesmes R, Fernández-Rodríguez C , González-Fernández S (2020) Acceptance and Commitment Therapy in group format for anxiety and depression A systematic review Journal of affective disorders, 263, 107-120.
• Dahl J (2015) Valuing in ACT Current Opinion in Psychology, 2, 43-46.
• Demirci-Seyrek Ö (2017) Üniversite öğrencilerinde kabul ve kararlılık terapisine dayalı psikoeğitim programının yaşamın anlamı düzeyine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Ercengiz M, Şar AH (2018) Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli karar verme becerisi psikoeğitim programının karar verme stilleri üzerindeki etkisi Sakarya University Journal of Education, 8(4), 109-130.
• Fang S, Ding D (2020) A meta-analysis of the efficacy of acceptance and commitment therapy for children Journal of Contextual Behavioral Science, 15, 225-234.
• Gloster AT, Walder N, Levin M, Twohig M, Karekla M (2020) The empirical status of acceptance and commitment therapy: A review of meta-analyses Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 181-192.
• Harris R (2016) Mutluluk Tuzağı (Ç Şaher, Çev , H T Karatepe ve K F , Yavuz, Çev Eds ) İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Harris R (2016) Gerçeğin Tokadı (Ç Şaher, Çev , K F , Yavuz, Çev , Ed ) İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Harris R (2017) ACT’i Kolay Öğrenmek (H T Karatepe ve K F , Yavuz, Çev Eds ) İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Hayes SC (2016) Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies Behavior therapy, 47(6), 869-885.
• Hayes SC, Luoma JB,Bond FW, Masuda A , Lillis J (2006) Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes Behaviour research and therapy, 44(1), 1-25.
• Hayes SC, Strosahl KD (Eds ) (2004) A practical guide to Acceptance and Commitment Therapy New York: Springer-Verlag.
• Işık Ş, Ergüner-Tekinalp B, Üzbe-Atalay N, Kaynak Ü (2021) Psikolojik danışmada güncel kuramlar Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kaya S (2019) Kabul ve kararlılık yaklaşımı temelli grup psikoeğitiminin beden imgesi esnekliği üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Kaya-Akdemir M (2018) Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının başa çıkma yeterliği üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Kırca B, Eksi H (2020) A mixed-method study exploring the effectiveness of acceptance and commitment therapy based group psychoeducation program on psychological flexibility Spiritual Psychology and Counseling, 5, 355–375.
• Kul A, Türk F (2020) Kabul ve adanmışlık terapisi (ACT) üzerine bir derleme çalışması OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (Özel Sayı), 3773-3805.
• Landy LN, Schneider RL, Arch JJ (2015) Acceptance and commitment therapy for the treatment of anxiety disorders: a concise review Current Opinion in Psychology, 2, 70-74.
• Lee EB, An W, Levin ME, Twohig MP (2015) An initial meta-analysis of Acceptance and Commitment Therapy for treating substance use disorders Drug and alcohol dependence, 155, 1-7.
• Linehan MM (1993) Cognitive-behavioral treatment of borderline personality disorder Guilford Press.
• Moher D, Libertai A, Tetzlaff J, Altman DG, PRISMA Group (2009) Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement Annals of Internal Medicine, 151(4), 264–269.
• Öner N (2012) Türkiye’de kullanılan psikolojik testlerden örnekler (7 Baskı) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Segal ZV, Williams JMG, Teasdale JD (2002) Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse Guilford Press.
• Taşdelen A (2002) Öğretmen adaylarının farklı psiko-sosyal değişkenlere göre karar verme stilleri (Yayımlanmamış doktora tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Thompson EM, Destree L, Albertella L, Fontenelle LF (2021) Internet-based acceptance and commitment therapy: a transdiagnostic systematic review and meta-analysis for mental health outcomes Behavior Therapy, 52(2), 492-507.
• Uğur E (2018) Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psikoeğitim programının olumsuz değerlendirilme korkusu üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Usta, F (2017) Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının ergenlerin sosyal görünüş kaygısı ve kabul ve eyleme geçme düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Vatan S (2016) Bilişsel davranışçı terapilerde üçüncü kuşak yaklaşımlar Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(3), 190-203.
• Yadavaia JE, Hayes SC, Vilardaga R (2014) Using acceptance and commitment therapy to increase self-compassion: A randomized controlled trial Journal of contextual behavioral science, 3(4), 248-257.
• Yalnız A (2019) Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psikoeğitim programının akran zorbalığı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Yapan S (2021) Kabul ve kararlılık terapisi ve bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programlarının sınav kaygısına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Yavuz KF (2015) Kabul ve kararlılık terapisi (ACT): Genel bir bakış Turkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics, 8(2), 21-27.
• Yavuz F, Ulusoy S, Iskin M, Esen FB, Burhan HS, Karadere ME, Yavuz N (2016) Turkish version of Acceptance and Action Questionnaire-II (AAQ-II): A reliability and validity analysis in clinical and non-clinical samples Bullet in of Clinical Psychopharmacology, 26(4), 397-408.
• Yerlikaya EE (2020) Davranışçı terapiler İçinde, Z Karataş ve Y Yavuzer (Eds ) Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları (Örnek uygulamalarla temel ve güncel kuramlar) (2 Baskı) (ss 231-274) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Zhenggang B, Shiga L, Luyao Z, Sijie W, Iris C (2020) Acceptance and commitment therapy (ACT) to reduce depression: A systematic review and meta-analysis Journal of Affective Disorders, 260, 728-737.