Sosyal Görünüş Kaygısının Psikolojik Kuramlar Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 3, 398 - 406, 30.09.2023

Mehtap Kızılkaya Ahmet Salim Özkaya

https://doi.org/10.18863/pgy.1152765

Öz

Sosyal kaygının bir çeşidi olarak belirtilen sosyal görünüş kaygısı, insanların fiziksel görünüşlerinin diğer insanlar tarafından değerlendirilirken yaşadığı gerginlik ve kaygı olarak tanımlanmaktadır. İlgili literatürde sosyal görünüş kaygısını artıran ya da azaltan faktörlerin ve sosyal görünüş kaygısının yol açtığı olumsuzlukların incelendiği görülmektedir. Ancak yaygın olarak ortaya çıkan ve hemen hemen herkesin yaşamının belli zamanlarında deneyimlediği bir rahatsızlık olan sosyal görünüş kaygısının psikolojik kuramlar açısından incelenmesi konusuna değinilmediği dikkat çekmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada sosyal görünüş kaygısı kavramı açıklanmış, sonrasında psikolojik kuramlar açısından incelenmesi ile kavram ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

sosyal görünüş, sosyal görünüş kaygısı, psikolojik kuramlar, anksiyete

Examination of Social Appearance Anxiety through Psychological Theories

Öz

Social appearance anxiety, which is expressed as a type of social anxiety, is defined as the state of tension and anxiety experienced by people when their physical appearance is evaluated by others. In the literature, there are studies examining the factors that increase or decrease social appearance anxiety and the negative effects of social appearance anxiety. However, it is noteworthy that psychological theories are not included in the examination of social appearance anxiety, which is a common problem experienced by almost everyone at certain periods of their lives. Addressing the concept of social appearance anxiety from a theoretical perspective will contribute to the understanding of the concept, better planning of future research, and will also fill the gap in the literature. In this context, in this review study, the concept of social appearance anxiety is explained, and then the concepts related to its analysis in terms of psychological theories are discussed.

Anahtar Kelimeler

Social appearance, social appearance anxiety, psychological theories, anxiety

Kaynakça

• Akgün A, Gönen S, Aydın M (2007) İlköğretim fen ve matematik öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20):283-299.
• Akkuş Y, Türk R, Aydemir A (2019) Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile sosyal görünüş kaygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6 (1):120-126.
• Aktan E (2018). Sosyal medya ve sosyal kaygı: Sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim. 11(2):35-53.
• Alden E, Lynn TT (2004) Charles interpersonalprocesses in socialphobia. Clinical Psychology Review, 24(7): 857-882.
• Alemdağ S, Öncü E (2015) Öğretmen adaylarının fiziksel aktiviteye katılım ve sosyal görünüş kaygılarının incelenmesi. International Journal Of Science Culture And Sport (Intjscs), 3: 287-300.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (DSM-5)(2013). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı. (E. Köroğlu, Çev.) HYB Yayıncılık, Ankara.
• Arnett JJ (2006) G. Stanley Hall's adolescence: Brilliance and nonsense. History of psychology, 9(3):186.
• Atkinson RC, Hilgard ER (2010) Atkinson & Hilgard’s introduction to psychology, Harcourt Brace College Publishers.
• Bandura A (1999) Social cognitive theory an agentic perspective. Asian Journal of Social Psychology, 2(1): 21-41.
• Basım HN, Tatar İ (2008) İzlenim yönetimi. Şimşek MŞ, Çelik A. (Ed.). Çağdaş Yönetim ve Örgütsel Başarım içinde. Eğitim Kitabevi Yayınları, Konya, 65- 102.
• Bell L, Rushforth J (2008) Overcoming body image disturbance: A programme for people with eating disorders. Routledge.
• Brosof LC, Levinson CA (2017). Social appearance anxiety and dietary restraint as mediators between perfectionism and binge eating: A six month three wave longitudinal study. Appetite, 108:335-342.
• Burg AJ (2016) Body image and the female adolescent oncology patient. Journal of Pediatric Oncology Nursing, 33(1):18-24.
• Cash TF (2004) Body image: past, present, and future. Body Image, 1: 1-5.
• Cash TF (2012) Cognitive behavioral perspectives on body image. Encyclopedia of body image and human appearance, 334-342, Academic Press.
• Claes L, Hart TA, Smits D, Van den Eynde, F Mueller A, et al. (2012). Validation of the social appearance anxiety scale in female eating disorder patients. Eur Eat Disord Rev. 20(5):406-9.
• Çakmak Ö, Hevadanlı M (2005) Eğitim ve fen-edebiyat fakülteleri biyoloji bölümü öğrencilerinin kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14):115-127.
• Çelebi GY, Odacı H (2018) Bağlanma stilleri, ilişkilere ilişkin bilişsel çarpıtmalar, kişilerarası ilişki tarzları ve kişilik özelliklerinin evlilik uyumunu yordamadaki rolünün incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18:89-120.
• Çelik Y, Atilla G (2019) Üniversite öğrencilerinde kendini sabotaj, olumsuz değerlendirilme korkusu ve benlik saygısı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 9(2): 177-198.
• Çetinkaya B, Gülaçtı F, Çiftci Z (2019) Lise öğrencilerinin sosyal görünüş kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17): 1-19.
• Çınar, H., Keskin, N. (2015). Öğrencilerin sosyal görünüş kaygısının öğrenim yeri tercihlerine etkisi. Electronic Journal of Vocational Colleges, 14, 457-464. Deurzen E, Baker C (Çev: İçöz FJ) (2017) İnsan meselelerine varoluşçu bakışlar. Aletiheia Kitap, İstanbul.
• Dilbaz, N. (1997). Sosyal Fobi. Psikiyatri Dünyası, 1(1):18-24.
• Dionne MM, Davis C (2012) Body image and personality. Encyclopedia of body image and human appearance,135-140.
• Doğan T (2010) Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği’nin (SGKÖ) Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39):151-159.
• Eldoğan D (2012). Üniversite öğrencilerindeki erken dönem uyumsuz şemalar ve sosyal fobi belirtileri ilişkisinde duygu düzenleme güçlüğünün aracı rolünün incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Ergin A, Uzun SU, Topaloğlu S (2016) Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin sürekli kaygı ve mesleki kaygı düzeyleri ve bunları etkileyen etkenler. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi, 3(3):16-21.
• Erskine RG (2015) Relational patterns, therapeutic presence concepts and practice of integrative psychotherapy. London: Karnac Books Ltd.
• Fredrickson B, Roberts T (1997) Objectification Theory: Toward understanding women’s lived experiences and mental health risks. Psychology of Women Quarterly, 21(2): 173-206.
• Gençöz T, Öncül Ö (2012) Examination of personality characteristics in a Turkish sample: Development of basic personality traits inventory. The Journal of General Psychology, 139(3):194- 216.
• Gül F (2014) Varoluşçu felsefenin türk düşünce hayatındaki yansımaları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18:22-39.
• Hart TA, Flora DB, Palyo SA, Fresco DM, Holle C, Heimberg RC (2008) Development and examination of the social appearance anxiety scale. Assessment, 15:48-59.
• Horney K. (2019) Çağımızın nevrotik kişiliği, (6. Baskı). (Çev: B. Kıcır). İstanbul, Sel Yayıncılık.
• Hoşgören MG, Erdoğan A (2021) Ergenlerde benlik imajının sosyal görünüş kaygısı ve bilişsel çarpıtmalarla ilişkisinin değerlendirilmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi İstanbul.
• Kara A (2016) Sosyal görünüş kaygısı ile utangaçlık arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Birey ve Toplum Dergisi, 6(11): 95-106.
• Karakaş Kaya G, Balamir Bektaş R (2021) 18-30 yaş arasındaki bireylerde beden imajının sosyal medya kullanımı, sosyal görünüş kaygısı ve yeme tutumuna etkisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Psikoloji Programı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kıratlı E, Ersöz G, Koçak E (2021) Sosyal görünüş kaygısının işyeri yalnızlığına etkisi: Konya gençlik ve spor il müdürlüğü örneği. Journal of Yaşar University, 16 (63):1207-1217. Koç V, Işıklı S (2021) Sosyal kaygı belirtilerini azaltmaya yönelik birleştirilmiş bilişsel yanlılık değişimleme çalışması: deneysel bir araştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 36 (87): 84-101.
• Koçyiğit A, Yalçın AF (2021). Lise öğrencilerinin mükemmeliyetçi öz sunum düzeyleri ile sosyal görünüş kaygıları ve benlik saygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Kring AM, Johnson SL (2015) Anormal psikoloji, Muzaffer Şahin (Çev. Ed.), Ankara: Nobel.
• Leary M, Kowalski R, Campbell C (1988). Self presentational concerns and social anxiety: The role of generalized ımpression expectancies. Journal of Research in Personality, 22: 308-321.
• Leary M (1991) Social anxiety, shyness, and related constructs: In Robinson, J.P., Shaver, P.R., Wrightsman, L.S. (Eds.), Measures of personality and social psychological attitudes (s. 182-184). San Diego: Academic Press.
• Levinson CA, Rodebaugh TL (2012) Social anxiety and eating disorder comorbidity: The role of negative social evaluation fears. Eating Behaviors, 13(1): 27-35.
• Makas S, Çelik E (2018) Erken dönem uyumsuz şemalar ile sosyal görünüş kaygısı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (67): 926-937.
• Mülazımoğlu Ö, Erturan G, Arslan Y (2014) Achievement goals in Turkish high scholl PE setting: The predicting role of social physique anxiety. International Journal of Educational Research, 67:30-39.
• Özbey H, Başdaş Ö (2020). Ergenlerde zorbalık ve hemşirelik yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1): 46-50.
• Özbey H, Gültekin M (2021) Lise öğrencilerinde beden algısı ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin medya ve farklı değişkenler açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2): 429-441.
• Özcan H, Subaşı B, Budak B, Çelik M, Gürel ŞC, Yıldız M (2013) Ergenlik ve genç yetişkinlik dönemindeki kadınlarda benlik saygısı, sosyal görünüş kaygısı, depresyon ve anksiyete ilişkisi. Journal of Mood Disorders, 3(3):107-13.
• Özcan Ö, Çelik GG (2017) Bilişsel davranışçı terapi. Türkiye Klinikleri, 3:115-120.
• Özer Ö, Yalçın İ (2020) Bilişsel davranışçı terapiye dayalı psiko-eğitim programının üniversite öğrencilerinin sosyal anksiyete düzeylerine etkisi. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2): 1-9.
• Öztürk A (2014) Sosyal kaygıyı açıklayan yaklaşımlar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48):15- 26.
• Pehlivan Z, Ada EN, Öztaş G (2017) Ev kadınlarının sosyal görünüş kaygıları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 28 (1):11-23.
• Pop C (2016)Self-esteem and body image perception in a sample of university students. Eurasian Journal of Educational Research, 64, 31-44.
• Rector NA, Bourdeau D, Kitchen K, Joseph-Massiah L (2016) Anxiety disorders: An information guide. Centre for Addiction and Mental Health.
• Reynolds WJ, Scott B, (1999). Empathy: A crucial component of the helping relationship. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 6(5): 363-370.
• Sabiston CM, Pila E, Pinsonnault-Bilodeau G, Cox AE (2014). Social physique anxiety experiences in physical activity: A comprehensive synthesis of research studies focused on measurement, theory, and predictors and outcomes. International Review of Sport and Exercise Psychology, 7(1): 158-183.
• Sigmund F (2013). Psikanaliz Üzerine (Kırımlı, İ. çev.) İstanbul.
• Soylu Y, Atik F, Öçalan M (2017) Ergenlerin sosyal görünüş kaygısı düzeylerinin incelenmesi (Kırıkkale İli Örneği). Sportif Bakış: Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1: 38-45.
• Sübaşı, G. (2007). Üniversite öğrencilerinde sosyal kaygıyı yordayıcı bazı değişkenler. Eğitim ve Bilim Dergisi, 32 (144): 3-15.
• Şahin, M. (2019). Korku, kaygı ve kaygı (anksiyete) bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (10):117-135.
• Şahin MN (2020) Instagram kullanımı ve kilo damgalaması: farklı ınstagram içeriklerine maruz kalma, nesneleştirme ve kilo damgalaması arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Genel Psikoloji Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Şener N, Gökkaya AE (2017) Günümüzde Çizgi Filmlerin Çocuk Gelişimindeki Yeri. Sosyal Bilimler Dergisi, 15:380-387.
• Tiggeman M, Kuring J (2004) The role of body objectification in disordered eating and depressed mood. British Journal of Clinical Psychology, 43(3): 299-311.
• Tözün M (2010) Benlik saygısı. Actual Medicine, 18(7): 52-57.
• Trekels J, Eggermont S (2017) Linking magazine exposure to social appearance anxiety: The role of appearance norms in early adolescence. Journal of Research on Adolescence. 27(4):736-751.
• Tuncel K, Bahçecik AN (2019) Hemşirelerin izlenim yönetimi taktikleri ve örgüt kültürü algıları. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Türkçapar H (1999) Sosyal Fobinin Psikolojik Kuramı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2: 247-253.
• Türkçapar H (2004) Anksiyete bozukluğu ve depresyonun tanısal ilişkileri. Klinik Psikiyatri, 4:12-16.
• Türkçapar MH, Sargın AE (2012) Bilişsel davranışçı psikoterapiler: tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1): 7-14.
• Varol D (2020) Ergenlerde sosyal görünüş kaygısı ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide sosyal ve duygusal öz yeterliğin aracı rolü. E- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7: 319-332.
• World Health Organization (2022) Adolescent Health. https://www.who.int/health-topics/adolescenthealth#tab=tab_1 adresinden erişildi.
• Yalom I (2018)Varoluşçu psikoterapi. İstanbul, Pegasus.
• Yazar R, Tolan Ö (2021) Evlilik terapilerinde bilişsel davranışçı yaklaşım. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(1):1-22.
• Yorulmaz M, Kurutçu Ş (2019) Vücut algısı ve sosyal görünüş kaygısı ilişkisinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (2): 195-208.
• Yücel İ (2013) Örgütlerde izlenim yönetimi ve taktikleri üzerine kavramsal bir inceleme. Akademik Bakış Dergisi, 35:1-20.