Alkol Kullanım Bozukluğu Olan ve Olmayan Bireylerde Bağlanma Stilleri, Aile İşlevselliği ve Kontrol Odağının Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: Supplement 1, 24 - 33, 29.12.2023

Semiha Mender , Hande Çelikay , Buse Civek

https://doi.org/10.18863/pgy.1207690

Öz

Bu çalışma, alkol kullanım bozukluğu olan ve olmayan bireylerde bağlanma stilleri, aile işlevselliği ve kontrol odağı değişkenlerini incelemeyi amaçlamaktadır. 18-60 yaş arası alkol kullanım bozukluğu olan 51’i erkek ve 3'ü kadın 54 katılımcı, AMATEM kliniğinin ayaktan hastaları, Adsız Alkolikler toplantılarına katılanlar ve bu kişilerin yönlendirdiği kişiler arasından seçilmiştir. Kontrol grubu, yaş ve cinsiyet değişkenleri açısından çalışma grubuna benzer, alkol kullanım bozukluğu ve psikolojik bozukluğu olmayan 60 katılımcıdan oluşturulmuştur. Veriler, Sosyodemografik Veri Formu, Michigan Alkolizm Tarama Testi (MATT), Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri-II (YİYE- II), Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ) ve Rotter İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ) içeren bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Çalışmanın sonuçlarında, alkol kullanım bozukluğu olan katılımcıların YİYE- II kaygı ve kaçınma puanları ile RİDKOÖ puanlarının kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulunmuştur. Alkol kullanım bozukluğu olan katılımcıların, kontrol grubuna göre oldukça düşük ADÖ puanına sahip olduğu saptanmıştır. Son olarak uygulanan ölçeklerin alkol bağımlılığı üzerindeki etkileri incelenmiş ve ADÖ ve RİDKOÖ puanlarının alkol bağımlılığı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Buna göre, ADÖ puanındaki bir birim artış alkol bağımlılık riskini %95 azaltırken, RİDKOÖ puanındaki bir birim artış alkol bağımlılık riskini %31 artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alkol Kullanım Bozukluğu, Aile İşlevselliği, Bağlanma Stilleri, Kontrol Odağı

Comparison of Attachment Styles, Family Functioning and Locus of Control in Individuals with and without Alcohol Use Disorder

Öz

This study aims to examine the variables of attachment styles , family functioning, and locus of control in individuals with and without alcohol use disorder. The 54 participants, including 51 male and 3 females with alcohol use disorder between the ages of 18-60s were chosen from the outpatients of xx service, the attendants of xx meetings, and the people referred by them. The control group consisted of 60 participants who were similar to the study group in terms of age and gender variables, without alcohol use disorder and psychological disorder. Data were collected through a questionnaire including Sociodemographic Data Form, Michigan Alcoholism Screening Test (MAST), Experiences in Close Relationships - Revised (ECR -R), Family Assessment Device (FAD), and Rotter’s Locus of Control Scale (LCS). In the results of the study, it was found that the participants with alcohol use disorder had a significantly higher ECR-R anxiety and avoidance score, and LCS score than the control group. Participants with the alcohol use disorder had a considerably lower FAD score than the control group. Finally, the effects of the applied scales on alcohol addiction are analyzed and it was concluded that the scores of FAD and LCS had a statistically significant effect on alcohol addiction. Accordingly, an increase in the FAD score by one unit reduces the alcohol addiction risk by %95, while an increase in the LCS score by one unit increases the alcohol addiction risk by %31.

Anahtar Kelimeler

Alcohol use disorder, Attachment Styles, Family Functionality, Locus of Control

Kaynakça

• Ainsworth M, Blehar M, Waters E, Wall S (1978) Patterns of Attachment: a Psychological Study of the Strange Situation. London,Psychology Press.
• Akfert KS, Çakıcı E, Çakıcı M (2009) Üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımı ve aile sorunları ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Derg, 10:40-47.
• Akvardar Y, Uçku R (2010) Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Alkol kullanım bozukluklarının tanı ve tedavisinde kısa müdahale yaklaşımı. Anadolu Psikiyatri Derg, 11:51-59.
• Akyel B (2016) Alkol Bağımlılığı Şiddeti Ölçeği’nin Türkçe geçerlik ve güvenirliği (Yüksek Lisans Tezi). İzmir, Ege Üniversitesi.
• Aydoğdu H, Çam MO (2013) Madde kullanım bozukluğu olan ve olmayan ergenlerin bağlanma stilleri, anne baba tutumları ve sosyal destek algıları yönünden karşılaştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4:137-144.
• Bartholomew K, Horowitz LM (1991) Attachment styles among young adults: a test of a four-category model. J. Pers. Soc. Psychol, 61:226–244.
• Bilim Şenel G (2013) Alkol sorunu yaşayan ve yaşamayan bireylerin suçluluk utanç duyguları, stresle başa çıkma tarzları ve iç-dış kontrol odağı açısından karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Maltepe Üniversitesi.
• Borhani Y (2013) Substance abuse and insecure attachment styles: a relational study. LUX: A Journal of Transdisciplinary Writing and Research from Claremont Graduate University, 2:4.
• Bowlby J (1969) Attachment and Loss: Vol. 1: Attachment. New York, Basic Books.
• Bright SJ, Kane R, Marsh A, Bishop B (2013) Psychometric properties of the locus of control of behavior scale (LCBS) among Australians seeking alcohol and other drug (AOD) treatment. Aust Psycholog, 48:172-177.
• Bulut I (1990) Aile Değerlendirme Ölçeği El Kitabı. Ankara, Özgüzeliş Matbaası.
• Caspers KM, Cadoret RJ, Langbehn D, Yucuis R, Troutman B (2005) Contributions of attachment style and perceived social support to lifetime use of illicit substances. Addict Behav, 30:1007-1011.
• Chasan N (2010) Alkol bağımlılığı ile çocukluk çağı travmaları ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Maltepe Üniversitesi.
• Coşkunol H, Bağdiken İ, Sorias S, Saygılı R (1995) Michigan Alkolizm Tarama Testinin (MATT) geçerliliği. Ege Tıp Dergisi, 34:15-18.
• Çataloğlu B (2011) Madde kullanan ve kullanmayan ergenlerin psikolojik sağlamlık ve aile işlevleri açısından karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Dağ İ (1991) Rotter’ın İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği’nin (RİDKOÖ) üniversite öğrencileri için güvenirliliği ve geçerliliği. Psikoloji Dergisi, 7:10-16.
• Dalmış A, Akvardar Y, Eresen Ç, Kızıldağ S, Akpulat U, Yıldırımcan Ş et al. (2014) Türk toplumunda dopamin2 reseptör geninin ve kişilik özelliklerinin alkol bağımlılığındaki rolü. Anadolu Psikiyatri Derg, 15:192-199.
• Demirbaş H, İlhan İÖ, Doğan YB (2004) Alkol bağımlısı hastalarda bağımlılık sürecinin problem çözme yolları ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 5:8-11.
• Daniel LT (2020). Perceived parenting, attachment style, alexithymia and emotional intelligence in people with alcohol dependence: a comparative study (Doctoral Thesis). India, Central Institute of Psychiatry.
• Engin E, Savaşan A (2012) Alkol bağımlılarının psikoterapi süreçlerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3:75-79.
• Epstein NB, Baldwin LM, Bishop DS (1983) The McMaster family assessment device. J Marital Fam Ther, 9:171–180.
• Er S (2020) Alkol-madde bağımlılarında öz aşkınlık ile depresif belirtiler, benli saygısı ve kontrol odağı ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Erdem G (2019) Üniversite öğrencilerinde alkol kullanımını yordayan koruyucu etkenlerin bağlamsal kuram üzerinden araştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 34:19-33.
• Fraley RC, Waller NG, Brennan KA (2000) An item response theory analysis of self-report measures of adult attachment. J Pers Soc Psychol, 78:350-365.
• Gezgin M (2010) Suça sürüklenen ergenlerde denetim odağı: İzmir örneğinde bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
• Gibbs LE (1983) Validity and reliability of the Michigan alcoholism screening test: a review. Drug Alcohol Depend, 12:279-285.
• Güngör BB, Gülseren Ş, Dalmış A, Zorlu N (2013) Alkol bağımlılığı başlangıç yaşı ve aile öyküsünün dürtüsellik ve kompülsivite ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Derg, 14:267-274.
• Gruber E, Diclemente RJ, Anderson MM, Lodico M (1996) Early drinking onset and ıts association with alcohol use and problem behavior in late adolescence. Prev Med, 25:293-300.
• Hazan C, Shaver PR (1987) Romantic love conceptualized as an attachment process. J Pers Soc Psychol, 52:511–524.
• Howard MS, Medway FJ (2004) Adolescents' attachment and coping with stress. Psychol Sch, 41:391-402.
• İlhan Öİ, Doğan YB, Demirbaş H, Boztaş MH (2002) Alkol bağımlılarında alkole başlamada belirleyici risk etmenlerinin gelişim dönemlerine göre incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 3:84-90.
• İnce A, Doğruer Z, Türkçapar MH (2002) Erken ve geç başlangıçlı erkek alkol bağımlılarında sosyodemografik, klinik ve psikopatolojik özelliklerin karşılaştırılması. Klinik Psikiyatri Dergisi, 5:82-91.
• Kaplan HI, Sadock BJ (2004) Klinik Psikiyatri (Çeviri Ed. E Abay). Ankara, Nobel Tıp Kitabevleri.
• Karaağaç H, Esenkaya Usta Z, Usta A, Gümüş Yarmalı M, Gödekmerdan A (2017) Kayseri eğitim ve araştırma hastanesi AMATEM kliniğinde yatarak tedavi gören hastaların sosyo-demografik özelliklerinin retrospektif analizi. Dusunen Adam, 30:251-257.
• Keskin D (2019) Alkol ve madde bağımlılarında kontrol odağının tedavi motivasyonuyla ilişkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
• Kocaoğlu M (2018) Alkol ve madde kullanım bozukluğu nedeniyle ayaktan tedavi gören hastaların çocukluk çağı travmaları, bağlanma stilleri ve mizaç özellikleri açısından karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Kolay Akfert S, Çakıcı E, Çakıcı M (2009) Üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımı ve aile sorunları ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Derg, 10:40-47.
• Köroğlu E (2016) Klinik Psikopatoloji. Ankara, HYB Basım Yayın.
• Köşger F, Altınöz AE (2019) Tıp fakültesi öğrencilerinde bağlanma biçimi ile madde kullanma eğilimi arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Derg, 21:367-372.
• Kural S, Evren C, Çakmak D (2005) Alkol/madde bağımlılığında kişilik bozukluğu ek tanısının diğer I. eksen tanıları ve çocukluk çağı kötüye kullanımı ve ihmali ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 6:9-18.
• Küçükşen K, Şener MM, Tekin HH, Demirel B (2016) Madde bağımlısı bireylerde aile işlevselliği ve sosyal destek algısı. The Journal of Academic Social Science Studies, 53:199-212.
• Massey SH, Compton MT, Kaslow NJ (2014) Attachment security and problematic substance use in low‐income, suicidal, African American women. Am J Addict, 23:294-299.
• McNally AM, Palfai TP, Levine RV, Moore BM (2003) Attachment dimensions and drinkingrelated problems among young adults: The mediational role of coping motives. Addict Behav, 28:1115-1127.
• Matejevic MD, Jovanovic D, Ilic M (2014) Functionality of family relationships and parentind style in families of adolescents with substance abuse problems. Procedia Soc Behav Sci, 128:281-287.
• Murase H, Simons RM, Simons JS (2021) Distinct paths to alcohol problems: Impacts of childhood maltreatment, attachment insecurity, and interpersonal problems. Addict Behav, 115:106780.
• Mutlu EA, Öztürk Sarıkaya Ö (2019) Bir AMATEM kliniğinde tedavi gören hastaların sosyodemografik verilerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 22:276-285.
• Nomura Y, Wickramaratne PJ, Warner V, Mufson L, Weissman MM (2002) Family discord, parental depression, and psychopathology in offspring: ten-year follow-up. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 41:402-409.
• Nurmedov S, Darcin AE, Erol TC, Noyan O, Yılmaz O, Dilbaz N et al. (2015) Erkek bağımlılar ve ebeveynlerinde bağlanma biçimi ve kontrol odağının klinik özellikler ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 16:127-133.
• Ögel K, Çelikay H, Başabak A (2017) Aile bağımlılık profil indeksinin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirliği. Klinik Psikiyatri Dergisi, 20:255-262.
• Öner S, Şaşmaz T, Buğdaycı R, Kurt AÖ, Uğurhan F, Tezcan H (2006) Sokakta çalışan ya da yaşayan çocuklarda sigara alkol ve madde kullanma prevelansı ve etkileyen faktörler. Klin Psikofarmakol Bulteni, 16:15-21.
• Pektaş Ö, Mırsal H, Kalyoncu ÖA, Tan D, Beyazyürek M (2003) Remisyondaki alkol bağımlılarında kontrol odağı. Bağımlılık Dergisi, 4:72-75.
• Republic of Turkey Ministry of Health (2016) Health Statistic Yearbook. Ankara, Republic of Turkey Ministry of Health.
• Republic of Turkey Ministry of Interior Turkish National Police Counter Narcotics Department (2019) Turkish Drug Report 2019, Ankara, Republic of Turkey Ministry of Interior Turkish National Police Counter Narcotics Department .
• Rotter JB (1966) Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychol Monogr, 80:1-28.
• Satan M (2018) Alkol veya madde bağımlılığı tanısı almış hastalarda problem çözme becerilerinin kontrol odağı ile ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
• Sümer N (2006) Yetiskin baglanma ölçeklerinin kategoriler ve boyutlar düzeyinde karsilastirilmasi. Türk Psikoloji Dergisi, 21:1-22.
• Sümer N, Oruçlular Y, Çapar T (2015) Bağlanma ve bağımlılık: çerçeve ve derleme çalışması. Bağımlılık Dergisi, 16:192-209.
• Şimşek G (2020) Alkol kullanım bozukluğu olan ebeveynlerin bağlanma stilleri ve ebeveyn algılarının kendi ebeveynlik tutumları ile ilişkisi (Uzmanlık Tezi). İstanbul, Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
• Tunçay AF (2020) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullandığı tespit edilen kişilerin mizaç-karakter özellikleri ile bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Mersin, Çağ Üniversitesi.
• Tütüncü S (2020) Derleme: köken aile tutumlarının psikopatoloji üzerine etkisi. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1:49-56.
• Vatansever M (2016) Alkol bağımlılığı olan ve olmayan bireylerde affetme ile utanç-suçluluk duyguları ve öfke ruminasyonu arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
• World Health Organization (2018) Global Status Report on Alcohol and Health 2018. Geneva, World Health Organization.
• Yüncü Z, Yıldız U, Kesebir S, Altıntoprak E, Coşkunol H (2005) Alkol kullanım bozukluğu olan olguların sosyal destek sistemlerinin değerlendirilmesi. Bağımlılık Dergisi, 6:129-135.
• Zorlu N, Türk H, Manavgat Aİ, Karadaş B, Gülseren Ş (2011) Denetimli serbestlik uygulaması kapsamında başvuran hastalarda sosyodemografik, klinik özelliklerin ve alkol kullanım bozukluğu sıklığının geriye dönük değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Derg, 12:253-257.