Adolescents' Attitudes and Intention to Seek Psychological Help According to the Theory of Planned Behavior

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 4, 617 - 627, 25.12.2024

Ercan Aras , Adem Peker

https://doi.org/10.18863/pgy.1371163

Öz

Theory of planned behavior explores the factors influencing behavior, with attitude being a primary determinant. Specifically, attitude plays a crucial role in shaping the decision to seek psychological assistance. According to the theory of planned behavior, behavior is determined by one's intentions, which are influenced by attitude, subjective norms, and perceived behavioral control. Various factors, including demographic, individual, and social elements such as age, gender, social stigma, self-stigmatization, self-efficacy perception, and self-disclosure, impact help-seeking behavior. Exploring these factors is vital for enhancing our understanding of psychological help-seeking behavior. Notably, attitudes, subjective norms, and perceived behavioral control significantly influence adolescents' attitudes and intentions towards seeking psychological help. Negative attitudes towards seeking such help diminish the likelihood of adolescents seeking assistance, potentially leading to avoidance. Understanding the barriers to seeking psychological help is paramount for promoting adolescent mental health. Thus, this study investigates adolescents' attitudes and intentions regarding seeking psychological help through the lens of the theory of planned behavior.

Anahtar Kelimeler

Theory of planned behavior, psychological help-seeking attitude, psychological help-seeking intention, adolescent

Planlı Davranış Kuramına Göre Ergenlerin Psikolojik Yardım Alma Tutumu ve Niyeti

Öz

Planlı davranış kuramı, davranışı belirleyen faktörleri inceleyen bir kuramdır. Tutum, bir davranışı belirleyen en önemli faktördür. Tutum aynı zamanda psikolojik yardım alma davranışını da belirlemektedir. Planlı davranış kuramına göre niyet davranışı belirler. Planlı davranış kuramına göre tutum, öznel normlar ve algılanan davranışsal kontrol değişkenlerinin etkisiyle bireyin bir davranışla ilgili niyeti ortaya çıkar. Alanyazında psikolojik yardım alma davranışını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler demografik, bireysel ve sosyal faktörler olarak ifade edilir. Bu faktörlerden bazıları yaş, cinsiyet, sosyal damgalanma, kendini damgalama, özyeterlik algısı ve kendini açmadır. Sözkonusu faktörlerin incelenmesinin psikolojik yardım alma davranışı ile ilgili çalışmalara katkı sunacağı düşünülmektedir. Planlı davranış kuramında yer alan davranışa ilişkin tutum, öznel norm ve algılanan davranışsal kontrol faktörleri ergenlerin psikolojik yardım alma tutum ve niyetini belirlemede etkili olmaktadır. Psikolojik yardım alma ile ilgili olumsuz tutum, bireyin psikolojik yardım alma niyetini azaltmaktadır. Bununla birlikte psikolojik yardım almaya ilişkin olumsuz tutum, ergenlerin psikolojik yardım almaktan kaçınmalarına neden olmaktadır. Bu açıdan psikolojik yardım almayı engelleyen faktörlerin bilinmesi ergenlerin ruh sağlığı açısından önemli görülmektedir. Bu yazıda ergenlerin psikolojik yardım alma tutum ve niyeti planlı davranış kuramı çerçevesinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Planlı davranış kuramı, psikolojik yardım alma tutum ve niyeti, ergen

Teşekkür

Sayın Editör, değerli vaktinizi ayırıp çalışmayı değerlendirdiğiniz için şimdiden çok teşekkür ederim. Size ve ekibinize kolaylıklar diliyorum.

Kaynakça

• Abuhammad S, Hatamleh R, Howard K, Ahmad MM (2018) Correlates and predictors of stigmatization of patients with mental illness among nursing students. J Psychosoc Nurs Ment Health Serv, 57:43–51.
• Ajzen I (1991) The theory of planned behavior. Organ Behav Hum Decis Process, 50:179–211.
• Ajzen I (2006) Perceived behavioral control, self-efficacy, locus of control, and the theory of planned behavior. J Appl Psychol, 32:665-683.
• Ajzen I (2005) Attitudes, Personality and Behavior. New York, McGraw-Hill.
• Ajzen I (2006) Constructing a theory of planned behaviour questionnaire: conceptual and methodological consideration. http://www.people.umass.edu/aizen/ tpb.measurement.pdf. (Accessed 01.10.2023)
• Ajzen I (2011) The theory of planned behavior: a bibliography. https://people.umass.edu/aizen/tpbrefs.html. (Accessed 01.20.2023)
• Ajzen I, Sheikh S (2013) Action versus inaction: Anticipated affect in the theory of planned behavior. J Appl Psychol, 43:155-162.
• Akdemir D, Çuhadaroğlu ÇF (2008) Çocuk ve ergen psikiyatrisi bölümüne başvuran ergenlerin klinik özellikleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15:5-13.
• Armitage CJ, Conner M (2001) Social cognitive determinants of blood donation, J Appl Psychol, 31:1431-1457.
• Arslantaş H, Çalık-Koyak H, Sarı E, (2019) Lise öğrencisi ergenlerin ruhsal hastalıklara yönelik inanç ve sosyal mesafelerini etkileyen faktörler. Cukurova Medical Journal, 44:1272-1283.
• Atik G, Yalçın İ (2011) Help-seeking attitudes of university students: The role of personality traits and demographic factors. S Afr J Psychol, 41:328-338.
• Aydın M, (2017) Lisans öğrencilerinin psikolojik yardım aramaya gönüllülüklerinin incelenmesi. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1:76-94.
• Baltacı HŞ, Karataş H (2013) Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik okul müdürü, sınıf rehber öğretmeni, öğrenci ve okul rehber öğretmeninin (psikolojik danışman) görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14:427-460.
• Barney LJ, Griffiths KM, Jorm AF, Christensen H (2006) Stigma about depression and its impact on help-seeking intentions. Aust NZJ Psychiatry, 40:51–54.
• Bicil B (2012) Yetişkinlerin psikolojik yardım arama niyetlerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İzmir, Ege Üniversitesi.
• Boonstra N, Klaassen R, Sytema S, Marshall M, De Haan L, Wunderink L, et al. (2012) Duration of untreated psychosis and negative symptoms: a systematic review and meta-analysis of individual patient data. Schizophr Res, 142:12- 19.
• Brown K, Bradley LJ (2002) Reducing the stigma of mental illness. J Ment Health Couns, 24:81–87.
• Cellucci T, Krogh J, Vik P (2006) Help seeking for alcohol problems in a college population. J Gen Psychol, 133:421–433.
• Chandrasekara WS (2016) Help seeking attitudes and willingness to seek psychological help: Application of the theory of planed behavior. International Journal of Management, Accounting and Economics, 3:233-245.
• Cheng CF, Chen LH, Chen MY, Lu WC (2012) Fan participation behaviour in baseball: An application of the theory of planned behaviour. International Journal of Sports Marketing and Sponsorship, 14:22-33.
• Cheng H, Wang C, McDermott RC, Kridel M, Rislin JL (2018) Self-stigma, mental health literacy, and attitudes toward seeking psychological help. J Couns Dev, 96:64–74.
• Clay R (2012) Beyond Psychotherapy. Monitor on Psychology, 43:46-50.
• Clement S, Schauman O, Graham T, Maggioni F, Evans-Lacko, S., Bezborodovs et.al (2015) What is the impact of mental health-related stigma on help-seeking? A systematic review of quantitative and qualitative studies. Psychol Med, 45:11–27.
• Close MA, Lytle LA, Chen DG, Viera AJ (2018) Using the theory of planned behavior to explain intention to eat a healthful diet among Southeastern United States office workers. Nutr Food Sci, 48:365-374.
• Corrigan P (2004) How stigma interferes with mental health care. Am Psychol, 59:614-625.
• Cotterell J (1996) Social Networks in Youth and Adolescence. New York, Routledge
• Cramer KM (1999) Psychological antecedents to help-seeking behavior: A reanalysis using path modeling structures. J Couns Psychol, 46:381–387.
• Crowe A, Kim T (2020) Ethnicity, life Satisfaction, stress, familiarity, and stigma toward mental health treatment. J Couns Dev, 98:83–93.
• Çebi E (2009) Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumları: Algılanan sosyal destek, psikolojik sıkıntı, yardım alma deneyimi ve cinsiyetin etkisi (Yüksek lisans tezi). Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Çebi E, Demir A (2020) Help-seeking attitudes of university students in Turkey. Int J Adv Couns, 42:37-47.
• Çetin S (2016) İlkokul öğrencilerinin okul psikolojik danışma ve rehberlik servisine ilişkin görüşleri (Yüksek lisans tezi). Sakarya, Sakarya Üniversitesi.
• Dilek C (2010) Üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım almaya ilişkin tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
• Erkan S, Özbay Y, Cihangir-Çankaya Z, Terzi Ş (2012) Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları problemler ve psikolojik yardım arama gönüllükleri. Eğitim ve Bilim, 37:94-107.
• Ertem Ü, Yazıcı S (2006) Ergenlik döneminde psiko-sosyal sorunlar ve depresyon. Aile ve Toplum, 8:7-12.
• Esentürk EE (2010) An analysis of the relationship between attitudes towards seeking psychological help and problem solving among university students. Procedia Soc Behav Sci, 2:1814–1819.
• Fishbein M, Ajzen I (2009) Predicting and Changing Behaviour: The Reasoned Action Approach. Hove, Psychology Press.
• Freake H, Barley V, Kent G (2007) Adolescents' views of helping professionals: a review of the literature. J Adolesc, 30:639–653.
• Gençtanırım D, Ergene T (2014) Riskli davranışları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. International Journal of Social Science, 25:125-138.
• Giroux D, Geiss EG (2019) Evaluating a student-led mental health awareness campaign. Psi Chi J Psychol Res, 24:61–66.
• Goh M, Xie B, Wahl KH, Zhong G, Lia, F, Romano JL (2007) Chinese students attitudes toward seeking professional psychological help. Int J Adv Couns, 29:187-202.
• Goodwin DR (2013) Thoughts of self-harm and help-seeking behavior among youth in the community. Suicide Life Threat Behav, 43:305-311.
• Gökler I (2003) Çocukluk döneminde psikolojik sorunları önleme. Türk Psikoloji Bülteni, 9:114-119.
• Gulliver A, Griffiths K, Christensen H (2010) Perceived barriers and facilitators to mental health help-seeking in young people: a systematic review. BMC Psychiatry, 10:113.
• Gürsoy O (2014) Profesyonel psikolojik yardım alma deneyimlerine göre Mersin üniversitesi öğrencilerinin psikolojik yardım almaya yönelik tutumları: sosyal damgalanma, kendini damgalama, kendini açma, benlik saygısı ve cinsiyet değişkenlerinin rolü (Yüksek lisans tezi). Mersin, Mersin Üniversitesi.
• Hackney H, Cormier S (2008) Psikolojik Danışma İlke ve Teknikleri: Psikolojik Yardım Süreci El Kitabı (Çev. Ed. T. Ergene, S. Aydemir). İstanbul, Mentis Yayıncılık.
• Heath PJ, Vogel DL Al-Darmaki FR (2016) Help-seeking attitudes of United Arab Emirates students: Examining loss of face, stigma, and self-disclosure. Couns Psychol, 44:33-352.
• Jorm AF, Griffiths KM, Christensen H, Korten AE, Parslow RA, Rodgers B (2003) Providing information about the effectiveness of treatment options to depressed people in the community: A randomized controlled trial of effects on mental health literacy, help-seeking and symptoms. Psychol Med, 33:1071–1079.
• Kakhnovets R (2011) Relationships among personality, expectations about counseling, and help-seeking attitudes. J Couns Dev, 89:11–19.
• Kermen U, İlçin Tosun N, Doğan U (2016). Yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşun yordayıcısı olarak sosyal kaygı. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2:20-29.
• Kılıç C (2020) Türkiye’de ruhsal hastalıkların yaygınlığı ve ruhsal tedavi ihtiyacı konusunda neredeyiz? Toplum ve Hekim, 35:179-187.
• Kızıldağ S, Demirtaş-Zorbaz S, Gençtanırım D, Arıcı F (2012) Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin psikolojik danışma yardımı almaya ve bu yardımın sunulduğu birimlere ilişkin görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8:185-196.
• Koçyiğit M, Pamukçu B (2018) Üniversite öğrencilerinin psikolojik danışmadan beklentileri: Cinsiyet, psikolojik yardım alma deneyimi, psikolojik yardım almaya ilişkin tutum ve kişilik özelliklerinin rolü. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18:2148-2171.
• Komiya N, Good GE, Sherrod NB (2000) Emotional openness as a predictor of college students' attitudes toward seeking psychological help. J Couns Psychol, 47:138–143.
• Koydemir-Özden S, Erel Ö (2010) Psychological help-seeking: Role of sociodemographic variables, previous help-seeking experience and presence of a problem. Procedia Soc Behav Sci, 5:688-693.
• Kulaksızoğlu A (2019) Ergenlik Psikolojisi. İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Kung WV (2004) Cultural and practical barriers to seeking mental health treatment for Chinese Americans. J Comm Psychol, 32:27-43.
• Kurt İE, Güçray SS (2016) Ergenlerle psikolojik danışma. Bir gözden geçirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25:269-282.
• Li W, Denson LA, Dorstyn DS (2018) Understanding Australian university students’ mental health help-seeking: An empirical and theoretical investigation. Aust J Psychol, 70:30–40.
• Liddle K, Robinson L, AVS, Deane PF (2021) Profiles of mental health help seeking among Australian adolescent males. J Adolesc, 92:34-45.
• Ludwikowski WMA, Vogel D, Armstrong P I (2009) Attitudes toward career counseling: The role of public and self-stigma. J Couns Psychol, 56:408–416.
• MacInnes DL, Lewis M (2008) The evaluation of a short group programme to reduce self-stigma in people with serious and enduring mental health problems. J Psychiatr Ment Health Nurs, 15:59–65.
• Maiuolo M, Deane FP, Ciarrochi J (2019) Parental authoritativeness, social support and help-seeking for mental health problems in adolescents. J Youth Adolesc, 48:1056-1067.
• Manstead ASR (2001) “Attitudes and Behavior”, In International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences (Eds NJ Smelseri PB Baltes):909-913. Oxford, Pergamon, 909-913.
• Mendoza H, Masuda A, Swartout KM (2015) Mental health stigma and selfconcealment as predictors of help-seeking attitudes among Latina/o college students in the United States. Int J Adv Couns, 37:207–222.
• Metin A (2017) Lise öğrencilerinin psikolojik yardım alma tutumlarının kendini damgalama ve sosyal damgalanma algısına göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Okan Üniversitesi.
• Mistry CD, Sweet SN, Cheung AEL, Rhodes RE (2015) Predicting changes in planning behaviour and physical activity among adults. Psychol Sport Exerc, 17:1-6.
• Mivilli ML, Constantine MG (2006) Sociocultural predictors of psychological help seeking attitudes and behavior among Mexican American college students. Cultur Divers Ethnic Minor Psychol, 12:420-432.
• Mohr D, Hart S, Howard I, Julian, Vella L, Catledge C, et al. (2006) Barriers to psychotherapy in depressed and non-depressed primary care patients. Ann Behav Med, 32:254-258.
• Nicholas J, Oliver K, Lee K, O’Brien M (2004) Help-seeking behavior and the internet: An investigation among Australian adolescents. Australian e-journal for the advancement of mental health: AeJAMH, 3:16-23.
• Nunkoo R, Ramkissoon H (2010) Gendered theory of planned behaviour and residents' support for tourism. Current Issues in Tourism, 13:525–540.
• Özbay Y, Terzi Ş, Erkan S, Cihangir-Çankaya Z (2011) Üniversite öğrencilerinin profesyonel yardım arama tutumları, cinsiyet rolleri ve kendini saklama düzeyleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1:59-71.
• Özer G, Yilmaz E (2017) An application to the accountants ınformation technology usage with the theory of planned behavior. World of Accounting Science, 12:33-54.
• Öztop BD (2012) Adolesanda ruhsal sorunlar. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 16:14-18.
• Payne N, Jones F, Harris PR (2004) The role of perceived need within the theory of planned behaviour: a comparison of exercise and healthy eating. Br J Health Psychol, 9:489–504.
• Pinto-Foltz MD, Logsdon MC, Myers J A (2011) Feasibility, acceptability, and initial efficacy of a knowledge-contact program to reduce mental illness stigma and improve mental health literacy in adolescents. Soc Sci Med,72:2011-2019.
• Prior S (2012) Young people's process of engagement in school counselling. Couns Psychother Res, 12:233-240.
• Rayan A, Jaradat A (2016) Stigma of mental illness and attitudes toward psychological help-seeking in Jordanian university students. Research in Psychology and Behavioral Sciences, 4:7–14.
• Sanders-Thompson V, Brazile A, Akbar M (2004) African American’s perceptions of psychotherapy and psychotherapists. Prof Psychol Res Pr, 35:19-26.
• Savi-Çakar F, Kılınç M (2020) Ergenlerin psikolojik yardım ihtiyaçlarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 54:488-508.
• Savi-Çakar F, Girgin M, Uzun K (2020) Ergenlerin intihar girişimlerinde risk faktörleri ve psikolojik yardım alma durumlarının incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 6:3599-3618.
• Seidler ZE, Rice SM, Dhillon HM, Cotton SM, Telford NR, McEachran J, et.al (2020) Patterns of youth mental health service use and discontinuation: population data from Australia’s Headspace Model of Care. Psychiatr Serv, 71:1104–1113.
• Serim F, Cihangir-Çankaya Z (2015) Yetişkinlerin psikolojik yardım arama tutumlarının yordanması. Ege Eğitim Dergisi, 16:177-198.
• Sezer S, Gülleroğlu D (2016) Psikolojik yardım arama tutumlarını yordayan değişkenler: Kendini damgalama, özsaygı, psikolojik yardım almış olma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29:75-93.
• Shukri M, Jones F, Conner M (2015) Work factors, work–family conflict, the theory of planned behaviour and healthy intentions: A cross cultural study. Stress Health, 32:559-568.
• Song CI, Park HS (2015) Testing intention to continue exercising at fitness and sports centers with the theory of planned behavior. Soc Behav Pers, 43:641-648.
• Şen M (2011) Türkiye'de ergen profili. Aile Toplum ve Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 12:89-102.
• Taylor-Rodgers E, Batterham JP (2014) Evaluation of an online psychoeducation intervention to promote mental health help seeking attitudes and intentions among young adults: randomised controlled trial. J Affect Disord, 168:65-71.
• Temiz M, Özdoğan B, Sayar-Hızlı G (2021) Psikolojik yardım alma tutumları, işlevsel olmayan tutumlar ve benlik saygısı ilişkisi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5:1056-1078.
• Topkaya N, Büyükgöze-Kavas A (2015) Algılanan sosyal destek, yaşam doyumu, psikolojik yardım almaya ilişkin tutum ve niyet arasındaki ilişkiler: Bir model çalışması. Journal of Turkish Studies, 10:979-996.
• Topkaya N, Meydan B (2013) Üniversite öğrencilerinin problem yaşadıkları alanlar, yardım kaynakları ve psikolojik yardım alma niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3:25-37.
• Topkaya N (2011) Psikolojik yardım alma niyetinin sosyal damgalanma, tedavi korkusu, beklenen yarar, beklenen risk ve tutum faktörleriyle modellenmesi (Doktora tezi). İzmir, Ege Üniversitesi.
• Topkaya N (2014) Psikolojik yardım arama niyetini yordamada demografik, bireysel ve çevresel faktörler. Türk Psikoloji Dergisi, 29:1-11.
• Topkaya N, Şahin E, Meydan B (2017) The development, validity and reliability of the barriers to seeking psychological help scale for college students. Int J High Educ, 6:48–62.
• Trafimow D, Sheeran P, Conner M ve Finlay K (2002) Is perceived behavioural control a multidimensional construct? Perceived difficulty and perceived control. Br J Soc Psychol, 41:101–121.
• Ülken E, Odacı H (2021) Üniversite öğrencilerinin profesyonel psikolojik yardım alma davranışının bireysel ve çevresel değişkenler bakımından karşılaştırılması. Millî Eğitim, 50:777-794.
• Vergili O, Tagay Ö (2016) Ortaokul öğrencilerinin yardım arama konusundaki görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8:188-201.
• Vogel DL, Wade NG, Ascheman PL (2009) Measuring perceptions of stigmatization by others for seeking psychological help: Reliability and validity of a new stigma scale with college students. J Couns Psychol, 56:301–308.
• Vogel DL, Wade NG, Haake S (2006) Measuring the self-stigma associated with seeking psychological help. J Couns Psychol, 53:325–337.
• Vogel DL, Wade NG, Hackler AH (2007) Perceived public stigma and the willingness to seek counseling: The mediating roles of self-stigma and attitudes toward counseling. J Couns Psychol, 54:40–50.
• Wahto R, Swift JK (2016) Labels, gender-role conflict, stigma, and attitudes toward seeking psychological help in men. Am J Mens Health, 10:181-191.
• Walsh J, Scaife V, Notley C, Dodsworth J, Schofield G (2011) Perception of needs and barriers to access: The mental health needs of young people attending a Youth Offending Team in the UK. Health Soc Care Community, 19:420-428.
• Yanos PT, Lucksted A, Drapalski AL, Roe D, Lysaker P (2015) Interventions targeting mental health self-stigma: A review and comparison. Psychiatr Rehabil J, 38:171-178.
• Yazdanpanah M, Forouzani M (2015) Application of the Theory of Planned Behaviour to predict Iranian students' intention to purchase organic food. J Clean Prod, 107:342-352.
• Yee T, Ceballos P, Diaz J (2020) Examining the psychological help-seeking attitudes of Chinese immigrants in the U.S. Int J Adv Couns, 42:307-318.
• Yelpaze İ (2016) Üniversite öğrencilerinin yardım alma tutumlarının incelenmesi (Doktora tezi). Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
• Yoldaş AM, Dilek N (2020) Tüketicilerin özel günlerdeki hediye satın alma davranışlarının planlı davranış teorisi çerçevesinde incelenmesi, Yönetim, Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 4:234-251.
• Zachrisson HD, Rödje K, Mykletun A (2006) Utilization of health services in relation to mental health problems in adolescents: A population based survey. BMC Public Health, 6:34.
• Zinzow HM, Britt TW, Pury CLS, Raymond MA, McFadden AC, Burnette CM (2013) Barriers and facilitators of mental health treatment seeking among active-duty army personnel. Mil Psychol, 25:514-535.