Mobbing ve Travmatik Etkileri

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 3, 554 - 564

Ayşe Beyza Yaşar , Elif Ünal

https://doi.org/10.18863/pgy.1509478

Öz

Bu makale, mobbinge maruz kalan bireylerde travmanın belirtiler arasında yer alıp almadığını incelemek amacıyla literatürü gözden geçirmeyi amaçlamaktadır. Mobbing, iş yerinde tekrar eden psikolojik taciz olarak tanımlanır ve tek seferlik bir olaydan ziyade süreklilik arz eden bir süreçtir. Mobbinge maruz kalan bireylerde çeşitli fiziksel ve psikolojik semptomlar gözlemlenmektedir. Literatürdeki birçok çalışma, mobbingin travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) gelişimine yol açabileceğini göstermektedir. Ani bir şekilde ortaya çıkan, bireyi derinden etkileyen ve yaşamı tehdit eden bir olgu olarak travma, bireyin psikolojik bütünlüğüne ciddi zararlar verir. Bu derleme, mobbing kaynaklı TSSB ile ilişkili psikolojik sorunlara odaklanmakta ve depresif bozukluklar, anksiyete bozuklukları, uyum bozuklukları ve TSSB gibi durumların altını çizmektedir. Mobbing mağdurlarında gözlemlenen özgüven ve özsaygı kaybı, bu sorunları daha da şiddetlendirebilir ve intihar eğilimlerine yol açabilir. Araştırma bulguları, bu sonuçların oranlarının endişe verici derecede yüksek olduğunu ortaya koymaktadır ve mobbingin ruh sağlığı üzerindeki ciddi etkisini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Psikolojik Taciz, Travma, Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Mobbing and its Traumatic Effects

Öz

This article aims to review the literature to explore whether trauma is among the symptoms experienced by individuals exposed to mobbing. Mobbing, defined as repeated psychological harassment in the workplace, is a prolonged process rather than a single incident. Those subjected to mobbing often exhibit various physical and psychological symptoms. Numerous studies in the literature indicate that mobbing can lead to the development of post-traumatic stress disorder (PTSD). Trauma, characterized by its sudden onset and life-threatening impact, significantly harms individuals. This review focuses on the psychological issues arising from PTSD due to mobbing, highlighting conditions such as depressive disorders, anxiety disorders, adjustment disorders, and PTSD itself. The loss of self-confidence and self-esteem observed in mobbing victims can exacerbate these issues, potentially leading to suicidal tendencies. Research findings indicate alarmingly high rates of these outcomes, underscoring the severe impact of mobbing on mental health.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Psychological Harassment, Trauma, Post Traumatic Stress Disorder

Kaynakça

• Acar A, Dündar G (2008) İşyerinde psikolojik yıldırmaya (mobbing) maruz kalma sıklığı ile demografik özellikler arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37:111-120.
• Akgeyik T, Delen MG, Uşen Ş, Omay U (2009) İşyerinde psikolojik taciz olgusu: Niteliği, yaygınlığı ve mücadele stratejisi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56:92-150.
• Aksakal Kaymakçı H (2008) Çalışma hayatında mobbing (Sakarya imalat sektöründe bir araştırma) (Doktora tezi). Sakarya, Sakarya Üniversitesi.
• Alkan N (2022) İşyerlerinde mobbing davranışları (Yüksek lisans tezi). Çankırı, Karatekin Üniversitesi.
• APA (2013) Diagnostic and Statistical Manual Of Mental Disorders, 5th edition (DSM-5™ ). Washington DC, American Psychiatric Association.
• Altmaier EM (2019) Promoting Positive Processes After Trauma. Cambridge, MA, Academic Press.
• Altuntaş C (2010) Mobbing kavramı ve örnekleri üzerine uygulamalı bir çalışma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5:2995-3015.
• Aristidou L, Mpouzika M, Papathanassoglou ED, Middleton N, Karanikola MN(2020) Association between workplace bullying occurrence and traumasymptoms among healthcare professionals in Cyprus. Front Psychol, 11:575623.
• Aşan E (2019) Çalışma ortamında psikolojik tacize maruz kalan kişilerin göstermiş oldukları belirtilerle travma yaşamış kişilerin travma sonrasında göstermiş oldukları belirtiler arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
• Avcı A (2019) Çalışanlara uygulanan mobbing, psikolojik şiddet ve intihar eğilimlerinin sosyo ekonomik etkileri. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 2:78-81.
• Browne MN, Smith MA (2008) Mobbing in the workplace: the latest illustration of pervasive individualism in American law. Employee Rights and Employment Policy Journal, 12:131-156.
• Bölükbaşı B (2015) Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin psikolojik taciz’e (mobbing) ilişkin algıları (Güngören- İstanbul örneği) (Yüksek lisans tezi). Çanakkale, Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Cantekin D (2018) Syrian refugees living on the edge: Policy and practice implications for mental health and psychosocial wellbeing. Int Migr, 57:200-220.
• Cantekin D (2020) Travma ile ilişkili bozukluklar. In DSM-5’e Göre Anormal Psikoloji (Ed E Tuna, Ö Öncül-Demir):225-257. Ankara, Nobel Akademik.
• Cebe F (2019) İşyerinde yıldırma mağdurlarının benlik saygısı, çatışma eğilimi, işlemsel adalet algısı ve travma açısından incelenmesi (Doktora tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Cengiz SA (2007) Kişilerarası iletişimde sapkın şiddet: Manevi taciz (Mobbing). Kriz Dergisi, 15:1-14.
• Cicerali LK (2011) Mobbinge maruz kalanların kişilik profillerine bağlı psikolojik sağlıkta bozulma göstergeleri (Doktora tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Çarıkçı İH, Yavuz H (2009) Çalışanlarda mobbing (psikolojik yıldırma) algısı: Sağlık sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2:47-61.
• Çekin A (2014) Çalışma hayatında insan onuruna karşı psikolojik bir şiddet örneği: mobbing. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3:5-22.
• Çetin C, Kurt NB (2016) Mobbing ve sonuçlarından biri: Psikosomatik belirtiler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18:29-49.
• Çögenli MZ, Karadaş Y (2019) Belediye çalışanlarının karşılaştıkları mobbing davranışları: Akşehir Belediyesinde ampirik bir çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 33-48.
• ÇSGB (2017) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşyerlerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Bilgilendirme Rehberi, 4. Baskı. Ankara, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı.
• Davenport N; Elliott GP, Distler R (2003) Mobbing: İşyerinde Duygusal Taciz. İstanbul, Sistem Yayıncılık.
• Deniz D (2019) Mobbing (işyerinde zorbalık) mağdurlarının sosyodemografik özellikleri, iş yaşamı ve ruh sağlıkları açısından incelenmesi: Olgu serisi. Adli Tıp Bülteni, 24:183-191.
• Eğer K (2017) İş hayatında uygulanan mobbingin çalışanlar üzerindeki etkileri: Bir uygulama çalışması Türk bilişim sektörü. İletişim Çalışmaları Dergisi, 3:1-26.
• Ehlers A, Clark DM (2000) A cognitive model of posttraumatic stress disorder. Behav Res Ther, 38:319-345.
• Ergenekon S (2006) İşyerinde duygusal taciz (mobbing). Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, 19:51-64.
• Eroğlu O, Önal AA (2023) Mobbing and suicide: A case study on suicide incidents in Turkey. OPUS Journal of Society Research, 20(56):1181-1193.
• Fettahlıoğlu ÖO (2008) Örgütlerde psikolojik şiddet (mobbing): Üniversitelerde bir uygulama (Doktora tezi). İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Girardi P, Monaco E, Prestigiacomo C, Talamo A, Ruberto A, Tatarelli R (2007) Personality and psychopathological profiles in individuals exposed to mobbing. Violence Vict, 22:172-188.
• Göymen Y (2020) İş hayatında mobbing ve mobbingle başa çıkma yolları. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 7:31-60.
• Güldalı O (2012) Çalışma yaşamında çalışana psikososyal ve psikosomatik açıdan acı veren travmatik bir deneyim: Mobbing (Yıldırma). Toplum ve Sosyal Hizmet, 23:125-144.
• Hobfoll SE (2001) The influence of culture, community, and the nested-self in the stress process: Advancing conservation of resources theory. Appl Psychol, 50:337-421.
• İnaç Kaz MM (2022) Mobbing (yıldırma) yaşantılarının, sürekli öfke ve öfke ifade tarzları, durumluk ve sürekli kaygı ve travma sonrası stres bozukluğu üzerindeki etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Haliç Üniversitesi.
• Jones E, Wessely S (2007) A paradigm shift in the conceptualization of psychological trauma in the 20th century. J Anxiety Disord, 21:164-175.
• Karakaya EG (2023) Travmatik deneyimlerin fizyolojik ve psikolojik yansımaları üzerine; travma sonrası stres bozukluğuna genel bir bakış. Academic Social Resources Journal, 8:2595-2601.
• Karavardar G (2009) İş yaşamında psikolojik yıldırma ve psikolojik yıldırmaya direnç gösteren kişilik özellikleri ile ilişkisi (Doktora tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Kırıcı Ercan Ş (2024) Travma sonrası bilişler ile travma sonrası büyüme arasında duyguları yönetme becerilerinin aracı rolü (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Kokurcan A, Özsan H (2012). Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi, 20:19-24.
• Kuyumcu D (2023) Sağlık sektöründe mobbing ve iş doyumuna etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Nişantaşı Üniversitesi.
• Leymann H (1996) The content and development of mobbing at work. Eur J Work Organ Psychol, 5:165-184.
• Leymann H, Gustafsson A (1996) Mobbing at work and the development of post-traumatic stress disorders, Eur J Work Organ Psychol, 5:251-275.
• Levine PA, Frederick A (2013) Kaplanı Uyandırmak (Çeviri Ed. Z. Yalçınkaya). İstanbul, Butik Yayıncılık.
• Marinoni B, Minelli CM, Franzina B, Martellosio V, Scafa F, Giorgi I, et al. (2007) Analysis of a case series of workers with mobbing syndrome. G Ital Med Lav Ergon, 29(Suppl 3):354-356.
• Öztan N, Aydın G, Eroğlu ÇY, Stuvland R (2001) MEB, UNICEF Psikososyal Okul Projesi Travma Sonrası Normal Tepkiler: Psikoeğitim El Kitabı, 2. Baskı. Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı.
• Meek CB (2004) The dark side of Japanese management in the 1990s. Journal of Managerial Psychology, 19:312–331.
• Mercanlıoğlu Ç (2010) Çalışma hayatında psikolojik tacizin (mobbing) nedenleri, sonuçları ve Türkiye’deki hukuksal gelişimi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2:37-46.
• Mikkelsen EG, Einarsen S (2002a) Relationships between exposure to bullying atwork and psychological and psychosomatic health complaints: the role of state negative affectivity and generalized selfefficacy. Scand J Psychol,43:397-405.
• Mikkelsen EG, Einarsen S (2002b) Basic assumptions and symptoms of post-traumatic stress among victims of bullying at work. Eur J Work Organ Psychol, 11:87111.
• Namie G (2003) Workplace bullying: escalated incivility. Ivey Business Journal, 68:1-6.
• Nolfe G, Petrella C, Blasi F, Zontini G, Nolfe G (2007) Psychopathological dimensions of harassment in the workplace (mobbing). Int J Ment Health, 36:67–85.
• Ören K (2007) Sosyal sermayede güven unsuru ve işgücü performansına etkisi. Kamu-İş, 9:71-90.
• Özalp Yıldız D (2021) İşyerinde mobbing üzerine nitel bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Ankara, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Özen Y (2018) Travma sonrası ortaya çıkan psikolojik bozukluklar üzerine bir değerlendirme. The Journal of Social Science, 2:136-159.
• Özer D (2009) BİLKA (Bilge Kadın Araştırma Merkezi) İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Raporu. İstanbul, BİLKA (Bilge Kadın Araştırma Merkezi)
• Öztürk H, Eke Dereli E, İpek N, Müdüroğlu A, Faikoğlu R (2015) Mobbing (psikolojik yıldırma), örgüt üzerindeki etkileri ve çözüm önerileri. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2:27-33.
• Pınar H (2022) Mobbing ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide öz-duyarlığın aracı rolü (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Arel Üniversitesi.
• Quine L (2003). Workplace bullying, psychological distress, and job satisfaction in junior doctors. Camb Q Healthc Ethics, 12:91-101.
• Riguzzi S (2001) Il Mobbing Violenze Morali E Persecuzioni Psicologiche Sul Lavoro. CieRre, Roma.
• Ruppert F (2011) Travma, Bağlanma ve Aile Konstelasyonları. İstanbul, Kaknüs Yayınları.
• Saraç E (2011) İş ortamında psikolojik tacizin (mobbing) çalışanlar üzerinde etkileri (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Beykent Üniversitesi.
• Sloan LM, Matyók T, Schmitz CL, Short GFL (2010) A story to tell: Bullying and mobbing in the workplace. International Journal of Business and Social Science, 1:87-97.
• Tamirazova N (2021) Mobbing mağdurlarının ve mobbing uygulayanların kişilik özelliklerinin sosyo demografik özelliklere göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Tatar Z, Yüksel Ş (2019) Mobbing at workplace–psychological trauma anddocumentation of psychiatric symptoms NoroPsikiyatri Ars, 56:57-62.
• Tetik S (2010) Mobbing kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010:81-89.
• Tınaz P (2006a) İşyerinde psikolojik taciz (Mobbing). Çalışma ve Toplum, 4:13-28.
• Tınaz P (2006b) İşyerinde psikolojik taciz (Mobbing). İstanbul, Beta Basım Yayım.
• Ulaş H, Afşaroglu H, Binbay İT (2018) Bir üniversite hastanesinde çalışan kadınlarda psikososyal bir stres olarak işyerinde yıldırmanın genel psikopatoloji ve psikotik yaşantılar ile ilişkisi. Turk Psikiyatri Derg, 29:102-108.
• Yıldız S (2007) İşyerinde istismar davranışlarının psiko-sosyal boyutu ve bir uygulama (Doktora tezi). Bursa, Uludağ Üniversitesi.
• Zapf D, Knorz C, Kulla M (1996) On the relationship between mobbing factors, and job content, social work environment, and health outcomes, Eur J Work Organ Psychol, 5:215-237.