Dijital İyi Oluş Kavramı

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 4, 673 - 686

Volkan Tayiz , Mehmet S. Vangölü , Halil İbrahim Özok , Fuat Tanhan

Öz

Bu çalışma dijital iyi oluş kavramını birçok farklı yönden ele alıp detaylı şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Dijital iyi oluş, modern yaşamın önemli bir sonucu olarak tanımlanır ve bireylerin genel yaşam kalitesini artırmak için dijital teknolojilerin dengeli ve bilinçli kullanımını ifade ettiği söylenebilir. Bu kavramın derinlemesine incelenmesi, temel prensiplerini ve hem bireysel hem de toplumsal düzeydeki etkilerini ortaya çıkaracaktır. Dijital iyi oluşun merkezinde, bireylerin fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlıklarını iyileştirmek için dijital araçları etkili bir şekilde kullanması yer alır. Sağlıklı dijital alışkanlıkların teşvik edilmesi, aşırı teknoloji kullanımının potansiyel negatif sonuçlarını azaltmada kritik bir rol oynar. Bu doğrultuda sosyal izolasyon ve dijital bağımlılık gibi sorunların önlenmesine yardımcı olabilmektedir. Sonuç olarak, bilinçli bir şekilde teknoloji kullanımına yaklaşmanın önemini vurgulayan dijital iyi oluşun detaylı şekilde anlaşılması ve prensiplerinin benimsenmesi, bireylerin ve toplumların daha sağlıklı ve tatmin edici bir yaşam sürdürmelerine olanak sağlamada önemli bir etki uyandırmaktadır. Bu yaklaşım, dijital teknolojilerin dönüştürücü potansiyelinden maksimum fayda sağlamak için gereklidir.

Anahtar Kelimeler

dijital iyi oluş, derleme, teknoloji, aşırı kullanım, bağımlılık

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Concept of Digital Well-being

Öz

This study aims to examine the concept of digital well-being in detail from many different perspectives. Digital well-being is defined as an important result of modern life and refers to the balanced and conscious use of digital technologies to improve the overall quality of life of individuals. An in-depth examination of this concept will reveal its basic principles and its effects on both individual and societal levels. At the heart of digital well-being is the effective use of digital tools by individuals to improve their physical, mental and emotional health. Encouraging healthy digital habits plays a critical role in reducing the potential negative consequences of excessive technology use. In this respect, it can help prevent problems such as social isolation and digital addiction. As a result, a detailed understanding of digital well-being, which emphasizes the importance of approaching technology use consciously, and adopting its principles have a significant impact on enabling individuals and societies to live healthier and more satisfying lives. This approach is necessary to maximize the benefit from the transformative potential of digital technologies.

Anahtar Kelimeler

digital wellbeing, review, technology, overuse, addiction

Kaynakça

• Almourad MB, Alrobai A, Skinner T, Hussain M, Ali R (2021) Digital wellbeing tools through users lens. Technol Soc, 67:101-778.
• Anderson KJ (2001) Internet use among college students. An exploratory study. J Am Coll Health, 50:21-26.
• Andreassen CS (2015) Online social network site addiction: A comprehensive review. Curr Addict Rep, 2:175–184.
• Apple (2024) Use screen time on your iphone or ipad. https://support.apple.com/en-us/108806 (Accessed 5.12.2024).
• Arısoy Ö (2009) İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1:55-67.
• Arslan A, Filiz F, Gül H (2023) Bireysel yenilikçiliğin dijital iyi oluşa etkisinin incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13:2110-2134.
• Arslan M (2010) Çalışma yaşamında stresin iş tatmini üzerindeki etkisi ve bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Arslankara VB, Demir A, Öztaş Ö, Usta E (2022) Digital well-being scale validity and reliability study. Journal of Teacher Education and Lifelong Learning, 4:263-274.
• Bartsch SA (2019) Digital wellbeing in the context of decision support systems. Position Paper, 1:1-4.
• Baysan Ç, Çakici-Eş A, Tezer M (2019) Investigation of digital game addiction of adolescents in terms of subjective subjective well-being in school. Anadolu Psikiyatri Derg, 21:17–20.
• Bonnefon JF, Rahwan I, Shariff A (2024) The moral psychology of Artificial Intelligence. Annu Rev Dev Psychol, 75:653-675.
• Burr C, Taddeo M, Floridi L (2020) The ethics of digital well-being: a thematic review. Sci Eng Ethics, 26:2313–2343.
• Büchi M, Festic N, Latzer M (2019) Digital overuse and subjective well-being in a digitized society. Soc Media Soc, 5:doi:10.1177/2056305119886031.
• Cao S, Li HA (2023) Scoping review of digital well-being in early childhood: definitions, measurements, contributors, and ınterventions. Int J Environ Res Public Health, 20: 3510.
• Coupey E (2016) Digital Business: Concepts and Strategies. Upper Saddle River, NJ, Pearson Prentice Hall.
• Datareportal (2023) Digital 2023: Global Overview Report. https://datareportal.com/reports/digital-2023-global-overview-report (Accessed 4.12.2024)
• Deci EL, Ryan RM (2008) Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life's domains. Can Psychol, 49:14-23.
• Deniz AK (2019) Dijital çağın hedonist çalışanları: Dijital göçebeler. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 5:101-113.
• Devito MA, Walker AM, Birnholtz J, Ringland K, Macapagal K, Kraus A et al. (2019) Social technologies for digital wellbeing among marginalized communities. In Conference Companion Publication of the 2019 on Computer Supported Cooperative Work and Social Computing :449-454, New York, NY, USA.
• Dewitz L (2022) Positioning digital well-being in health information behaviour. In Proceedings of ISIC the information behaviour conference, 2022. Information Research, 27:2224 Sep 26–29, Berlin, Germany.
• Diener E, Oishi, S, Tay L (2018) Advances in subjective well-being research. Nat Hum Behav, 2:253-260.
• Doğan U (2016) Lise öğrencilerinin sosyal ağ siteleri kullanımının mutluluk, psikolojik iyi-oluş ve yaşam doyumlarına etkisi: Facebook ve Twitter örneği. Eğitim ve Bilim, 41(183):217-231.
• Ertemel AV Aydın G (2018) Dijital ekonomide teknoloji bağımlılığı ve çözüm önerileri. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 5:665–690.
• Erkaya D (2021) Sosyal inovasyon ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide örgütsel vatandaşlık davranışı ile iyi oluş halinin rolü. (Yüksek lisans tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
• Faller G (2001) Positive psychology: A paradigm shift. Journal of Pastoral Counseling, 36:7-20.
• Fitbit (2024) Community. https://community.fitbit.com/t5/Community/ct-p/EN (Accessed 5.12.2024)
• Gable SL, Haidt J (2005) What (and why) is positive psychology? Rev Gen Psychol, 9:103-110.
• Gezgin DM, Akıllı GK (2016) Investigation of high school students’ internet addiction inThe light of various variables. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12:917-931.
• Google (2024) Dijital wellbeing. https://wellbeing.google (Accessed 5.12.2024).
• Gomes R, Mathew J, Nair S, Mulasi A, Yadav P (2023) Design and validation of the digital well-being scale. Journal of Theories and Research in Education, 18:239-251.
• Griffiths MD (2019) The evolution of the components model of addiction and the need for a confirmatory approach in conceptualizing behavioral addictions. Dusunen Adam, 32:179–184.
• Gui M, Fasoli M, Carradore R (2017) “Digital well-being”. developing a new theoretical tool for media literacy research. Italian Journal of Sociology of Education, 9:155-173.
• Headspace (2024) Headspace. https://www.headspace.com/ (Accessed 5.12.2024).
• JISC (2019) Digital wellbeing. https://digitalcapability.jisc.ac.uk/what-is-digital-capability/digital-wellbeing/ (Accessed 16.07.2024).
• Johnston K (2021) Engagement and immersion in digital play: Supporting young children’s digital wellbeing. Int J Environ Res Public Health, 18:10179.
• Kara DN (2019) Üniversite öğrencilerinin dijital iyi oluş hallerinin değerlendirilmesi (Doktora tezi). Lefkoşa, Yakın Doğu Üniversitesi.
• Karaırmak Ö, Siviş R (2008) Modernizmden postmodernizme geçiş ve pozitif psikoloji. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3:102-115.
• Keyes CL, Shmotkin D, Ryff CD (2002) Optimizing well-being: the empirical encounter of two traditions. J Pers Soc Psychol, 82:1007-1022.
• Klenk M (2020) Digital well-being and manipulation online. In Ethics of Digital Well-Being: A Multidisciplinary Approach (Eds Christopher Burr, Luciano Floridi): 81-100. Cham, Springer.
• Kuss DJ, Griffiths MD (2017) Social networking sites and addiction: Ten lessons learned. Int J Environ Res Public Health, 14: 311.
• Lee U, Lee H, Park J (2019) Positive computing for digital wellbeing. https://aspirin.media.mit.edu/mentalhealth/wp-content/uploads/sites/2/2019/04/CMH2019_paper_41.pdf. (Accessed 19.01.2025).
• Levine D T, Page A, Law ELC, O’Reilly M (2021) Children and Families’ Wellbeing in a Digital World: A Four-Dimensional Model. Leicester, UK, University of Leicester.
• Mathew J, Nair S, Gomes R, Mulasi A, Yadav P (2023) Design and validation of the digital well-being scale. Ricerche di Pedagogia e Didattica, 18:239-251.
• Monge Roffarello A, De Russis L (2019) The race towards digital wellbeing: Issues and opportunities. In Proceedings of the 2019 CHI conference on human factors in computing systems. Glasgow, Scotland Uk) 386:14 (CHI ’19). ACM, New York, NY, USA.
• MyFitnessPal (2024) MyFitnessPal. https://www.myfitnesspal.com/tr (Accessed 5.11.2024).
• Nansen B, Chakraborty K, Gibbs L, MacDougall C, Vetere F (2012) Children and digital wellbeing in australia: Online regulation, conduct and competence. J Child Media, 6:237-254.
• Nguyen MH, Hargittai E (2024) Digital disconnection, digital inequality, and subjective well-being: A mobile experience sampling study. J Comput Mediat Commun, 29:44.
• Orben A, Przybylski AK (2019) The association between adolescent well-being and digital technology use. Nat Hum Behav, 3:173-182.
• Öztürk E (2018) Dijital devrimin güncel kavramlarından biri de dijital iyi oluş mu? (Bir ölçek çalışması). 6. Uluslararası Öğretim Teknolojileri ve Öğretmen Eğitimi Sempozyumu. 12-14 Eylül İstanbul: Biruni Üniversitesi Tam Metin Kitabı sayfa:552.
• Öztürk K, Şahin ME (2018) Yapay sinir ağları ve yapay zekâ'ya genel bir bakış. Takvim-i Vekayi, 6:25-36.
• Parry D A, le Roux DB, Morton J, Pons R, Pretorius R, Schoeman A (2023) Digital wellbeing applications: Adoption, use and perceived effects. Comput Human Behav, 139:107542.
• Powell G (2022) What is digital wellbeing? defining a framework to help you find it. https://www.sentientdigitalconsulting.com/insights/9xvyxue7djj2omogziityvtxs7krt6 (Accessed 29.05 2023).
• Prinsloo P, Khalil M, Slade S (2024) Vulnerable student digital well‐being in AI‐powered educational decision support systems (AI‐EDSS) in higher education. Br J Educ Technol, 55:2075-2092.
• Przybylski AK, Murayama, K, DeHaan C R, Gladwell V (2013) Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Comput Hum Behav Rep, 29:1841-1848.
• Przybylski AK, Weinstein N (2017) A large-scale test of the goldilocks hypothesis: quantifying the relations between digital-screen use and the mental well-being of adolescents. Psychol Sci, 28:204-215.
• Reinecke L, Oliver MB (2017) Media use and well-being: Status quo and open questions. In The Routledge Handbook Of Media Use and Well-Being: International Perspectives on Theory and Research on Positive Media Effects (Eds L Reinecke, MB Oliver):3-17. New York, Routledge.
• Ryff CD, Singer B (2008) Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. J Happiness Stud, 9:13-39.
• Schmidmaier M (2019) A Perspective On Digital Wellbeing. CHI ’19: Workshop on Designing for Digital Wellbeing, 13;89-102. May 04, 2019, Glasgow, UK.
• Schmitt JB, Breuer J, Wulf T (2021) From cognitive overload to digital detox: Psychological implications of telework during the COVID-19 pandemic. Comput Hum Behav, 124:106899.
• Seligman ME, Steen TA, Park N, Peterson C (2005) Positive psychology progress: empirical validation of interventions. Am Psychol, 60:410-421.
• Seligman MEP, Csikszentmihalyi M (2000) Positive psychology: An introduction. Am Psychol, 55:5-14.
• Sevimli H (2015) Örgütsel bağlılık ile psikolojik iyilik hali arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Doktora tezi). İstanbul, Kültür Üniversitesi.
• Shah A (2019) Defining digital wellbeing. https://digitalcapability.jiscinvolve.org/wp/2019/09/03/defining-digital-wellbeing/ (Accessed 03. 04. 2023).
• Sharma MK, Anand N, Ahuja S, Thakur PC, Mondal I, Singh P et al. (2020) Digital burnout: COVID-19 lockdown mediates excessive technology use stress. World Soc Psychiatry, 2:171-172.
• Sheldon KM, King L (2001) Why positive psychology is necessary. Am Psychol, 56:216-217.
• StayFree (2024) Stayfree. https://stayfreeapps.com/ (Accessed 5.12.2024).
• Swist T, Collin, P, McCormack J, Third A (2015) Social Media and the Wellbeing of Children and Young People: A Literature Review. Perth, Western Australia, Commissioner for Children and Young People.
• Tanhan F, Özok, Hİ, Tayiz V (2022) Gelişmeleri kaçırma korkusu (FoMO): güncel bir derleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14:74-85.
• Tarcan B (2015) Gençlerin facebook kullanımları: Almanya ve Türkiye örneği (Yüksek lisans tezi). Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
• Telef BB (2013) Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28:374-384.
• Tochia C (2021) How the digital workforce has re-defined boundary management and perceptions of technological tools on maintaining work-life balance (Doctoral dissertation). Southampton, University of Southampton.
• Totan T, Ercan B, Öztürk E (2019) Mutluluk ve benlik saygısının yalnızlıkla internet bağımlılığına etkilerinin incelenmesi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8: 20–35.
• Tutar H, Mutlu HT (2024) Dijital yorgunluk ölçeği (DİYÖ): Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 67:56-74.
• Uludağ D, Soyer M, Ceyhan S (2024) Dijital iyi oluşun yapay zekâ kaygısı ve iş tatmini üzerindeki etkisi: akademisyenler üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 15:1165-1180.
• Uther M, Cleveland M, Jones R (2020) Digital distractions: The effect and use of digital message alerts and their relationship with work-life balance. In Agile Working and Well-Being in the Digital Age (Eds C Grant, E Russell):63-76. Cham, Springer.
• Uysal K (2014) Moment: Akıllı telefon bağımlılığına çare bulan uygulama. https://bigumigu.com/haber/moment-akilli-telefon-bagimliligini-yok-eden uygulama/ (Accessed 4.12.2024).
• Uz-Baş A, Öz- Soysal FS, Aysan F (2016) Üniversite öğrencilerinde problemli internet kullanımının psikolojik iyi-oluş ve sosyal destek ile ilişkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5:1035-1046.
• Vanden Abeele MM (2021) Digital wellbeing as a dynamic construct. Commun Theory, 31:932-955.
• Van Zyl, LE, Gaffaney J, van der Vaart L, Dik BJ, Donaldson SI (2024) The critiques and criticisms of positive psychology: A systematic review. J Posit Psychol, 19:206-235.
• Von Bergen CW, Bressler MS (2019) Work, non-work boundaries and the right to disconnect. Journal of Applied Business and Economics, 21:51-69.
• Wong, ZY, Liem, GAD, Chan M, Datu JAD (2024) Student engagement and its association with academic achievement and subjective well-being: A systematic review and meta-analysis. J Educ Psychol, 116:48.
• Yay M (2019) Dijital Ebeveynlik. İstanbul, Yeşilay Yayınları.
• Young KS (1998) Internet addiction The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychol Behav, 1:237-244.
• Yue A, Pang N, Torres F, Mambra S (2021) Developing an indicator framework for digital wellbeing: perspectives from digital citizenship. working paper series no. 1). https://ctic.nus.edu.sg/resources/CTIC-WP01(2021).pdf. (Accessed 12.12.2024).
• Zhao T, Wang S, Ouyang C, Chen M, Liu C, Zhang J et al (2024) Artificial intelligence for geoscience: Progress, challenges and perspectives. Innovation (Camb), 5:100691.