Türkiye’de Ruhsal Hastalığı Olan Bireylere Yönelik Kurum Bakım Hizmetleri ve Bu Hizmetlerde Sosyal Hizmet Uygulamaları

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 14, 03.07.2018

Ayten Kaya Kılıç , Sema Yılmaz

https://doi.org/10.34232/pjess.406590

Cited By: 1

Öz

Ruhsal
hastalığı olan bireylere yönelik toplum tarafından sağlanan hizmetler zamana ve
toplumların bakış açısına göre değişikliğe uğramıştır. Ruhsal hastaları kurumlara
kapatma geleneği 1950’li yıllardan sonra yerini toplum temelli hizmetlere bırakmıştır.
Ancak toplumda tedavi edilemeyen, gidecek yeri olmayan kimsesiz ruhsal
hastalığı olan bireylere yönelik kurum bakım hizmetleri 1990’lı yıllardan sonra
tekrar önem kazanmaya başlamıştır. Türkiye’de kurum bakım hizmetlerine yönelik
2000’li yıllardan sonra çıkarılan yasalar çerçevesinde özel yatılı bakım
merkezleri desteklenmiş ve yaygınlaştırılmıştır. Bu doğrultuda, özel yatılı bakım merkezlerinde sosyal hizmet
uzmanları da istihdam edilmeye başlamıştır. Bu çalışma, Türkiye’de kurum bakım
hizmetlerinin gelişimi ve yasal düzenlemeleri, kurumlarda
verilen hizmetler ile merkezdeki sosyal hizmet mesleğinin uygulama alanlarına yönelik düzenlenen bilgilerin literatüre
ve alanda çalışan sosyal hizmet meslek elamanlarına katkı sunması amacıyla
hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ruhsal Hastalık, Bakım Merkezi, Sosyal Hizmet Uzmanı

Residential care services for the people with mental illness in Turkey and social work practices in this services

Öz

The services provided by society towards individuals with mental illness have changed according to time and from the point of view of the societies. The tradition of closing mental patients to institutions has left its place to community-based services after the 1950s. However, institutional care services for individuals who can not be treated in society, have no place to go, orphaned mental illness have begun to gain importance after years of 1990s. Private residential care centers have been supported and disseminated after with the legislation enacted in the 2000s for the institutional care services in Turkey. In this direction, social workers have begun to be employed in private residential care centers. This study, was prepared in order to contribute for the literature and social work profession information about development and regulation of institutional care services in Turkey, services at institutions.

Anahtar Kelimeler

Mental Illness, Nursing Home, Social Worker

Kaynakça

• Akın, H. (2014). Antikçağ’dan Yeniçağ’a Delilik, Melankoli ve Cinlenme Avrupa’da Aykırı Olma Halleri Üzerine Tarihsel Bir İnceleme. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Akpınar, Ş. ve Kelleci, M. (2008). Şizofrenik Hastalara Uygulanan Sorun Çözme Becerilerini Geliştirme Programının Yaşam Kalitesine Etkisi. Klinik Psikiyatri, 11, 180-190.
• Akyol, D. E. (2013). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Sosyal Politika Uygulamaları. Sosyal Politika Çalışmaları, 33-47.
• Alataş, G., Karaoğlan, A., Arslan, M. ve Yanık, M. (2009). Toplum Temelli Ruh Sağlığı Modeli ve Türkiye’de Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri Projesi. Nöropsikiyatri Arşivi, 46, 25-29.
• Anderson R. L., Lyons, J. S., & West, C. (2001). The Prediction of Mental Health Service Use in Residential Care. Community Ment Hlt J, 37(4), 313-322.
• Aslantürk, H. (2016). Ruh Sağlığı Alanında Toplumsal Entegrasyon ve Sosyal Haklar. TJFMPC, 10(4), 259-270.
• Bademli, K., Keser, İ., Lök, N., Kılıç, A. K., Güvendiren, H. ve Buldukoğlu K. (2016). Şizofreni Hastalarının ve Bakım Verenlerinin Eğitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 19(1),1-9.
• Bahar, G. ve Savaş, H. A. (2013). Ruh Sağlığı Çalışmalarında Sosyal Hizmet Mesleğinin Rolü. New Syposium Journal, 51(2), 83-90.
• Bern-Klug, M., Kramer, W. O., Chan, G., Kane, R., Dorfman, L. T., & Saunders, J. B. (2009). Characteristics of Nursing Home Social Services Directors: How Common is a Degree in Social Work?. J Am Med Dir Assoc, 10, 36-44.
• Bern-Klug, M., & Sabri, B. (2012). Nursing Home Social Services Directors and Elder Abuse Staff Training. J Gerontological Social Work, 55(1), 5-20.
• Caldas, J. M., Almeida, M. C., & Killaspy, H. (2011). Long-Term Mental Health Care for People with Severe Mental Disorders. İndirilme Tarihi 13 Ekim 2016, URL: https://ec.europa.eu/
• Cameron, D., & McGowan, P. (2013). The Mental Health Social Worker as a Transitional Participant: Actively Listening to ‘Voices’ and Getting into the Recovery Position. Journal of Social Work Practice, 27(1), 21-32.
• Camkurt, M. Z. (2013). 2022 Sayılı Kanuna Göre Engelliliğin Tespiti ve Engelliliğe Dayalı Aylıkların Bağlanması İşlemleri. Mali Çözüm Dergisi, 119, 79-116.
• Carpenter, J. (2002). Mental Health Recovery Paradigm: Implications for Social Work. Health Soc Work, 27(2), 86-94.
• Chow, W. S., & Priebe, S. (2013). Understanding Psychiatric Institutionalization: A Conceptual Review. BMC Psychiatry, 13, 169.
• Çabalar, M., Tatlıdede, A. D., Yazar, T., Güveli, B. ve Yayla, V. (2011). Nörolojik Hastalıkların Özürlülük Derecelerinin Sağlık Kurulunda Değerlendirilmesi. Bakırköy Tıp Dergisi, 7, 142-146.
• Çetin, M. (2005). Psikiyatrinin Kısa Tarihi. Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri Şizofreni, 1. Ed: Emin Ceylan ve Mesut Çetin. 3. Baskı, İstanbul, Yerküre Yayıncılık, 1-67.
• Çetin, M. ve Ceylan, E. (2005). Genel Bilgiler, Şizofrenin Tarihçesi. Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri Şizofreni, 1. Ed: Emin Ceylan ve Mesut Çetin. 3. Baskı, İstanbul, Yerküre Yayıncılık, 83-123.
• Danış, M. Z. ve Genç, Y. (2011). Kurumsal Bakım Elemanlarının Genel Özellikleri ve Yaşadıkları Sorunlar. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 170-183.
• Daşbaş, S. (2014). 65 Yaş Üstü Bireylerin Aile İçi Yaşlı İstismarı Konusundaki Değerlendirmeleri. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) (2004).Türkiye Engelliler Araştırması 2002. Ankara, Devlet İstatistik Enstitüsü. İndirilme Tarihi: 10 Nisan 2017 URL: www.tuik.gov.tr
• Donovan, K., Regehr, C., & George, M. (2013). Nursing Home Care for Adults with Chronic Schizophrenia. Sol Work Ment Health, 11(2), 167-188.
• Duyan, V. (2010). Sosyal Hizmet Temelleri Yaklaşımları Müdahale Yöntemleri. Ankara, Aydınlar Matbaacılık, 1. Basım. 96-107.
• Foucault, M. (2006). Deliliğin Tarihi. 4. Baskı, Ankara, İmge Kitabevi.
• Genç, Y. ve Barış, İ. (2015). Yaşlı Bakım Hizmetlerinde Çağdaş Yaklaşım: Kurumsal Bakım Yerine Evde Bakım Hizmetlerinin Güçlendirilmesi. Akad Sos Araşt Dergisi, 3(10), 36-57.
• Genç, Y. ve Barış, İ. (2015). Sosyal Hizmetlerin Yeniden Yapılandırılmasında Yerinden Yönetimin İşlevselliği. International Journal of Social Science, 32, 95-117.
• Gilburt, H., Peck, E., Ashton, B., Edwards, N., & Naylor, C. (2014). Service Transformation Lessons From Mental Health. İndirilme Tarihi: 15 Ekim 2017, URL: https://www.kingsfund.org.uk
• Goffman, E. (1961). Asylums: Essays on the Social Situation of Mental Patients and Other Inmates. Anchor Books.
• İnan, S., Peker, G. C., Tekiner, S., Ak, F. ve Dağlı, Z. (2013). Engellilik, Türkiye’de Engellilerin Durumu Ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. Prev Med Bull, 12(6), 723-72.
• Johnson, M. M., & Rhodes, R. (2007). Institutionalization: A Theory of Human Behavior and the Social Environment. Advances in Social Work, 8(1), 219-236.
• Köknel, Ö. (2000). Günlük Hayatta Ruh Sağlığı. İstanbul, Alfa Yayınları.
• Lacey, D. (2005). Nursing Home Social Worker Skills and End-Of-Life Planning. Social Work in Health Care, 40(4), 19-40.
• Leedahl, S. N., Chapin, R. K., Wendel, C., Baca, B. A., Hasche, L. K., & Townley, G. W. (2015). Successful Strategies for Discharging Medicaid Nursing Home Residents with Mental Health Diagnoses to the Community. J Soc Serv Res, 41(2), 172-192.
• Lehman, A. F., Slaughter, .J. G., & Myers, P. M. (1991). Quality of Life Alternative Residential Settings. Psychiatric Quarterly, 62(1), 35-50.
• Liberman, R. P. (2011). Yeti Yitiminden İyileşmeye: Psikiyatrik İyileştirim Elkitabı. Çeviri: Yıldız M. Türkiye Sosyal Psikiyatri Derneği, Ankara.
• Mares, A. S., Young, A. S., McGuire, J. F., & Rosenheck, R. A. (2002). Residential Environment and Quality of Life among Seriously Mentally Ill Residents of Board and Care Homes. Community Mental Health Journal, 38(6), 447-460.
• Mavili Aktaş, A. (2004). Aile Terapisinde Sosyal Hizmet Yaklaşımı. Aile ve Toplum, 6(2).
• Mechanic, D., & McAlpine, D. D. (2000). Use of Nursing Homes in the Care of Persons with Severe Mental Illness: 1985 to 1995. Psychiatrıc services, 51(3), 354-358.
• Oral, M. ve Tuncay, T. (2012). Ruh Sağlığı Alanında Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rol ve Sorumlulukları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 93-114.
• Özbaş, D. ve Buzlu, S. (2011). Geçmişten Günümüze Psikiyatri Hemşireliği. İ.Ü.F.N. Hem. Dergisi, 19( 3), 187-193.
• Özdemir, U. (2000). Türkiye’ de Psikiyatrik Sosyal Hizmet. Ankara, Aydınlar Matbaası.
• Öztürk, O. (1997). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
• Priebe, S., Badesconyi, A., Fioritti, A., Hansson, L., Kilian, R., Torres-Gonzales, F., Turner, T., & Wiersma, D. (2005). Reinstitutionalisation in Mental Health Care: Comparison of Data on Service Provision from Six European Countries. BMJ, 330, 123-126.
• Priebe, S., Habil, M., Frottier, P., Gaddini, A., Kilian, R., Lauber, C., Leal, R.M., Jørgensen, P. M., Walsh, D., Wiersma, D., & Wright, D. (2008). Mental Health Care Institutions in Nine European Countries, 2002 to 2006. Psychiatrıc Services, 59(5), 570-574.
• Rahman, M., Grabowski, D. C., Intrator, O., Cai, S., & Mor, V. (2013). Serious Mental İllness and Nursing Home Quality of Care. Health Serv Res, 48(4). 1279-1298.
• Raske, M. (2010). Nursing Home Quality Of Life: Study of an Enabling Garden. J Gerontological Social Work, 53(4), 336-351.
• Reeves, W. C., Strine, T. W., Pratt, L. A., Thompson, W., Ahluwalia, I., Dhingra, S. S., McKnight-Eily, L. R., Harrison, L., D'Angelo, D. V., Williams, L., Morrow, B., Gould, D., & Safran, M. A. (2011). Mental Illness Surveillance among Adults in the United States. 2, 2011 / 60, 03, 1-32, İndirilme Tarihi 14 Ekim 2017 URL: https://www.cdc.gov
• Resmi Gazete, 24 Mayıs 1983. 2828 sayılı, “Sosyal Hizmetler Kanunu”.
• Resmi Gazete, 01 Temmuz 2005. 5378 sayılı, “Engelliler hakkında Kanun”.
• Resmi Gazete, 30 Temmuz 2006. 26244 sayılı, “ Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik”.
• Resmi Gazete, 30 Temmuz 2006. 26244 sayılı, “ Bakıma Muhtaç Özürlülere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği”.
• Resmi Gazete, 03 Eylül 2010. 27691 sayılı “Engellilerin Bakımı, Rehabilitasyonu ve Aile Danışmanlığı Hizmetlerine Dair Yönetmelik”.
• Resmi Gazete, 30 Mart 2013. 28603 sayılı, “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması Ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik”.
• Resmi Gazete, 04 Kasım 2016. 29878 sayılı, “Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği”.
• Salter, M., & Turner, T. (2008). Community Mental Health Care: A Practical Guide to Outdoor Psychiatry. Elsevier Health Sciences. 1. Basım.
• Saruç, S. ve Kaya Kılıç, A. (2015). Toplum Ruh Sağlığı Merkezi’nden Hizmet Alan Hastaların Sosyal Profili ve Merkezde Verilen Hizmetler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 26(2), 53-71.
• Shadish, W. R., & Bootzin, R. R. (1981). Nursing Homes and Chronic Mental Patients. Schizophrenia Bulletin, 7(3), 488-498.
• Solanki, R. K., Singh, P., Midha, A., & Chugh, K. (2008). Schizophrenia: Impact on Quality Of Life. Indian J Psychiatry, 50(3), 181–186.
• Soygür, H. (2000). Bakımevlerinde Yaşlı Bakımı ve Psikolojik Değerlendirme. Demans Dizisi, 1, 32-40.
• Street, D., Molinari, V., & Cohen, D. (2013). State Regulations for Nursing Home Residents with Serious Mental Illness. Community Ment Health J, 49, 389-395.
• Şişman, Y. (2011). Türkiye’de Özürlülere Yönelik Yasal Düzenlemeler. Sosyal Siyaset Konferansları, 60(1), 169-221.
• Taylor, T. L., Killaspy, H., Wright, C., Turton, P., White, S., Kallert, T. M., Schuster, M., Cervilla, J. A., Brangier, P., Raboch, J., Kališová, L., Onchev, G., Dimitrov, H., Mezzina, R., Wolf, K., Wiersma, D., Visser, E., Kiejna, A., Piotrowski, P., Ploumpidis, D., Gonidakis, F., Caldas-de-Almeida, J., Cardoso, G., & King, M. B. (2009). A Systematic Review of the International Published Literature Relating To Quality of Institutional Care for People with Longer Term Mental Health Problems. BMC Psychiatry, 9, 55.
• T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Yaşlı ve Engelli Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İndirilme Tarihi 01Eylül 2015, URL: http://eyh.aile.gov.tr/
• Thornicroft, G., & Tansella, M. (2003). What Are The Arguments For Community-Based Mental Health Care? WHO regional Office for Europe’s health evidence network.
• Turan, N. (1999). Sosyal Kişisel Çalışma. Birey ve Aile için Sosyal Hizmet. Aydınlar, Ankara.
• Turkçapar, H. ve Göka, E. (1995). Psikiyatrinin İşlevi. Kriz Dergisi, 3,(1,2), 179-181.
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2010. Engellilerin Sorun ve Beklentileri Araştırması. Ankara. İndirilme Tarihi: 10 Nisan 2017, URL: www.tuik.gov.tr
• Ulaş, S. C. ve Uçku, R. (2012). Türkiye’de Özürlülük ve Özürlülere Sunulan Hizmetler. TAF Prev Med Bull,11(4), 483-488.
• Vongxaıburana, E., Thomas, K. S., Frahm, K. A., & Hyer, K. (2011). The Social Worker in Interdisciplinary Care Planning. Clinical Gerontologist, 34(5), 367-378.
• Yanık, M. (2007). Türkiye Ruh Sağlığı Sistemi Üzerine Değerlendirme ve Öneriler Ruh Sağlığı Eylem Planı Önerisi. RCHP, Psikiyatride Derlemeler, Olgular ve Varsayımlar Dergisi Özel sayı.
• Yıldız, M. (2009). Psikiyatrik Rehabilitasyon. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fak Psikiyatri AD. Bireyden Topluma Ruh Sağlığı. Ed: Işık Sayıl, İstanbul, Erler Matbaacılık, 151- 161.
• Yohanna, D. (2013). Virtual Mentor. American Medical Association Journal of Ethics, 15(10), 886-891.
• Yüksel, N. (2001). Ruhsal Hastalıklar. 2. Baskı, Ankara, Çizgi Tıp Yayınevi.
• Zastrow, C. (2014). Sosyal Hizmete Giriş. Ed: Baran Çiftçi D, 2. Basım, Ankara, Nika.
• Wakefield, J. C. (2013). Dsm-5 and Clinical Social Work: Mental Disorder and Psychological Justice as Goals of Clinical Intervention. Clin Soc Work J, 41, 131-138.
• World Health Organization; 2011. World report on disability. 9. İndirilme Tarihi 19 Nisan 2017 URL: http://www.who.int/topics/disabilities/en/