Afet Tecrübesi Üzerinden Toplanma Alanlarının İşlevselliğinin İrdelenmesi: Hatay İli Örneği

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 187 - 201, 15.03.2025

Nur Sinem Partigöç , Ceyhun Dinçer

https://doi.org/10.54864/planarch.1476607

Öz

Ülkemizin özellikle yoğun yapılaşma özelliği gösteren kentlerinde, toplanma alanı olma potansiyeli taşıyan kentsel açıklıkların niteliksel ve niceliksel olarak yetersiz kaldığı açıktır. Afet esnası ve sonrasında toplanma alanlarının hayati bir işlevi olduğu düşünüldüğünde, kentsel alanlarda olası bir afet durumuna karşı toplanma alanlarının konumlarının stratejik olarak planlanması gerekmektedir. Dirençli kentler, doğal ve beşeri afetlere maruz kalmayan kentler değildir; aksine, olağanüstü koşulların oluşması durumuna hazırlıklı olan ve kısa sürede rasyonel çözümler üretebilen kentlerdir. 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen ve önemli kayıpların meydana geldiği Kahramanmaraş Depremleri’nde izlendiği üzere, aktif fay hatlarının geçtiği bölgelere ve sorunlu dolgu alanlarına ilişkin yapılaşma kararları, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini dikkate almayan bir planlama anlayışı, toplanma alanlarına yönelik hızlı ve yüksek yoğunluklu yapılaşma süreçleri gibi belli başlı faktörlere bağlı olarak afetlerin yıkıcı etkileri yerleşim alanlarında katlanarak artmaktadır. Çalışmada Kahramanmaraş Depremleri’ni önemli ölçüde etkileyen Hatay ilinde Hatay İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü tarafından belirlenmiş olan toplanma alanlarının kapasite yeterlilik durumlarının ve erişilebilirliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Yöntem olarak ise Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin uygulama alanlarından biri olan Network Analizi yöntemi seçilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, Hatay ilinde mevcut toplanma alanlarının kapasitelerinin afet anı ve sonrasında nüfusun ihtiyacını karşılamaya yeterli olmadığı ve söz konusu alanların erişilebilirlik açısında sıkıntılı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet, Toplanma Alanları, Kent Planlama, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Hatay İli

Etik Beyan

---

Destekleyen Kurum

---

Proje Numarası

---

Teşekkür

---

The Examination of Gathering Areas’ Functionality through Disaster Experience: The Case of Hatay City

Öz

Urban open and green areas which have potential to be gathering areas are insufficient in terms of qualitative and quantitative characteristics in cities with dense building stock of our country. It is necessary to strategically determine the potential gathering areas among many open and green areas in urban areas. Because the gathering areas have a vital function during and after any disaster. Resilient cities are prepared for the occurrence of extraordinary conditions and can produce rational solutions in a short time. They are essentially not exposed to natural and human disasters. The significant losses occurred on February 6, 2023 known as Kahramanmaraş Earthquakes. As observed in these earthquakes, the destructive effects of disasters are increasing exponentially in residential areas due to certain factors such as the construction decisions related to regions where active fault lines cross and problematic fill areas, a planning approach that does not take into account the negative effects of climate change, rapid and high-density construction processes for gathering areas. The aim of the study is to examine the capacity adequacy and accessibility of the gathering areas determined by the Hatay Provincial Disaster and Emergency Management in Hatay. Hatay has been significantly affected by the Kahramanmaraş Earthquakes. The Network Analysis method is selected as one of the application tools of Geographical Information Systems. According to the findings, the capacities of the existing gathering areas are not sufficient to meet population needs during and after a disaster and these areas are difficult in terms of accessibility in Hatay.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Gathering Areas, Urban Planning, Geographic Information Systems (GIS), Hatay City

Etik Beyan

---

Destekleyen Kurum

---

Proje Numarası

---

Teşekkür

---

Kaynakça

• Acil Durum ve Afet Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2020). Afet İstatistikleri. Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024.https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/KurumsalRaporlar/Afet_Istatistikleri_2020_web.pdf.
• Acil Durum ve Afet Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2022). Afet İstatistikleri. Erişim Tarihi: 23 Şubat 2024.https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Istatistikler/2022-Yili-Doga-Kaynakli-Olay-Istatistikleri.pdf.
• Allan, P., Bryant, M. (2010). The Critical Role of Open Space in Earthquake Recovery: A Case Study. Conference Paper, New Zealand Society for Earthquake Engineering (2010 NZSEE Conference).
• Canpolat, E., Salıcı, A., Çakır, B. (2023). Hatay İl Merkezindeki Açık ve Yeşil Alanların Şubat 2023 Depremleri Sonrası Kullanımlarının Değerlendirilmesi. V. Eren (Ed.), İnterdisipliner Yaklaşımla Hatay'da Afet Deneyimi: 6 Şubat Depremini Tarihe Not Düşmek. Nobel Yayınları.
• Çelik, H.Z., Aydın, M.B., Partigöç, N.S., Erdin, H.E. (2018). Deprem Riskleri Bağlamında Toplanma Alanlarının Güvenlik Kriterleri Temelinde Değerlendirilmesi: Bayraklı (İzmir) Örneği. Natural Hazards and Disaster Management 04-06 Mayıs 2018, Sakarya, Türkiye, Bildiriler kitabı, 612-624.
• Duman, N., İrcan, M. R. (2020). Karaköprü’deki Okullara Erişilebilirliğin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabaninda Analizi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 42, 543-566. https://doi.org/10.32003/igge.745603.
• Ender, E. (2015). Açık Alan ve Yeşil Alan Planlaması Açısından Bursa Kenti İçin Bir Model Önerisi, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Erden, T., Coşkun, M., İpbüker, C., (2003). CBS' de ağ analizi ve ulaşım problemleri. Harita Dergisi, 70(129), 17 – 32. https://www.harita.gov.tr/uploads/files/articles/cbsde-ag-analizi-ve-ulasim-problemleri-1020.pdf.
• Erdin, H. E., Zengin Çelik, H., Sılaydın Aydın, M. B., Partigöç, N. S. (2023). Afet ve Acil Durumlarda Sosyal Altyapı Alanlarının Toplanma Alanı Olarak Belirlenme Kriterleri ve Yöntemi. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 5(1), 1-21. https://doi.org/10.46464/tdad.1251998.
• Erdin, H.E., Çelik, H.Z., Aydın, M.B.S, Partigöç, N.S. (2019). Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-08, Ankara, 2019.
• Ertuğay, K. (2003). Measurement and Evaluation of Fire Service Accessibility: A Case Study in Çankaya District of Ankara, Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeodezi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri, Ankara.
• ESRI (1998). Using the ArcView Network Analyst GIS, Environmental SystemsResearch.http://downloads.esri.com/support/whitepapers/other/ana0498.pdf.
• Geçen, R. (2019). Ağ Analizi Kullanılarak Acil Durumlarda İtfaiye Araçlarının Erişilebilirlik Analizi: Ceyhan (Adana) Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 28(2), 199-211. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/894704.
• Geçen, R., Ölmez, İ. (2018). Antakya’da (Hatay) İtfaiyelerin Acil Durumlarda Erişilebilirliği. Journal of International Social Research, 11 (60). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2786.
• Gül, A., Küçük, V. (2001). Kentsel açık-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 3, 27- 48. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/195601.
• Han, N. (2019). Açık Kamusal Mekânlar Olarak Meydanların Emirgan Mahallesi Ölçeğinde Karşılaştırılarak İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, İstanbul.
• Hatay İl Jandarma Komutanlığı (2021). Hatay İli toplanma alanları sayısı.
• Hatay Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) (2021). Hatay İl Afet Risk Azaltma Planı. https://hatay.afad.gov.tr/kurumlar/hatay.afad/HATAY-I%CC%87RAP-2022.pdf.
• Hatay Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) (2021). Hatay İli Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) Raporu.
• İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) (2023). Kahramanmaraş’ta Meydana Gelen Depremler Hakkında Basın Bülteni. https://www.afad.gov.tr/kahramanmarasta-meydana-gelen-depremler-hk-34.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi (İBB). (2012). 1/25000 Ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu. https://www.izmir.bel.tr/YuklenenDosyalar/NazimImarPlani/3620436_30163.pdf.
• Japon Uluslararası İşbirliği Ajans (JICA), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB). (2002). Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Plan" Çalışması", Son Rapor, Cilt V, Eylül 2002.
• Khademi, N., Balaei, B., Shahri, M., Mirzaei, M., Sarrafi, B., Zahabiun, M., Mohaymany, A.S. (2015). Transportation network vulnerability analysis for the case of a catastrophic earthquake. International Journal of Disaster Risk Reduction, 12 (2015), 234-254. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2015.01.009.
• Öcal, T., Yıldız, A. (2023). 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri öncesi toplanma alanlarının coğrafi analizi: Antakya ve çevresi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(52), 132-157. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3534700.
• Ölmez, İ., Geçen, R. (2018). Acil Durumlarda Ambulans Erişilebilirliği: Antakya (Hatay) Örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 73, 361-375. https://jasstudies.com/DergiTamDetay.aspx?ID=7912.
• Palazca, A. (2020). Afet sonrası toplanma alanlarının analizi: Denizli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli, 219 sayfa.
• Resmi Gazete (14-06-2014). Sayı: 29030. Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği, Mekânsal Kullanım Tanımları ve Esasları başlıklı, 5. Maddesi. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm.
• Resmi Gazete (03-07-2017). Sayı: 30113. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Tanımlar, 4.Maddesi. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/07/20170703-8.htm.
• Resmi Gazete (11-08-1983). Sayı: 18132. 2872 sayılı Çevre Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2872&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5.
• Strateji ve Bütçe Bakanlığı (SBB) (2023). Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf.
• The International Disaster Database (EM-DAT) (2022). The emergency events. https://public.emdat.be/.
• Tsukaguchi, H., Totani, T., Nakatsuji, K. (1996). Areal Photo Analysis of Road Damage İmmediately After Earthquak. Symposium on Hanshin Earthquake, Japan Society of Civil Engineering, 701-708.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) (2022). Hatay Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNK) nüfus verileri. http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul.
• Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odası Birliği (TMMOB) (2023). TMMOB 6 Şubat Depremleri 8. Ay Değerlendirme Raporu. https://www.tmmob.org.tr/icerik/tmmob-6-subat-depremleri-8-ay-degerlendirme-raporu yayimlandi#:~:text=1999%20Depreminde%20%C3%A7ok%20say%C4%B1da%20ki%C5%9Finin,bin%20840%20ki%C5%9Fi%20de%20kaybolmu%C5%9Ftur.
• Usta G. (2023). Dünya’da meydana gelen afetlerin istatistiksel olarak analizi (1900-2022). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 172-186. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2518728.
• Xu, J., Yin, X., Chen, D., An, J., Nie, G. (2016). Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction, 20, 51-62. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2016.10.009.
• Yaman, M., Düger, Y. (2017). Afet yönetiminde kavramsal çerçeve ve Türkiye’de afet yönetiminin genel tarihsel gelişimi. Afet Yönetimi, Bölüm 1, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Zhang, N., Huang, H., Su, B., Zhao, J. (2015). Analysis of dynamic road risk for pedestrian evacuation. Physica A, 430, 171-183. https://doi.org/10.1016/j.physa.2015.02.082.